İlkokul Hayat Bilgisi Öğretim Programının Sosyal Bilgiler Öğretim Programına Yansımasının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 493 - 517, 30.12.2021

Hakan Akdağ İrem Günal

https://doi.org/10.38015/sbyy.1025581

Öz

Bu çalışma ilkokul Hayat Bilgisi programının ortaokul Sosyal Bilgiler programına yansımalarını görebilmek amacıyla yapılmıştır. İlkokul yılları çocukların duygusal ve zihinsel gelişimleri açısından somut işlemler dönemine denk gelmektedir. Ortaokul yılları ise somut işlemler döneminin sonu, soyut işlemler döneminin başlangıcında yer alır. İlkokul dönemindeki çocuklar dünyayı bir bütün halinde algılayıp, öğrendiklerini ve yaşantılarını bir bütün haline getirmekte zorlanabilirler. Hayat Bilgisi dersi de bu dönemde yer alan çocuklar için birçok ders içeriğini ve disiplinleri barındırdığı söylenebilir. İlerleyen yıllarda farklı disiplinlere ayrılan dersler için temel nitelikte bilgi ve tecrübeler kazandırmayı amaçlayan ders olarak sayılmaktadır. Sosyal Bilgiler ise geniş bir yelpazeye sahip olan sosyal bilimin birçok dalından yararlanmaktadır. Eğitimin bir toplumun gelişmesinde önemli olduğu bilinmektedir. Değişen ihtiyaçlar ve gelişmelere bağlı olarak öğretim programları ışığında nitelikli ve etkin vatandaşlar yetiştirilmeye çalışılmaktadır.
Öğretim programları ülkenin ve içinde bulunulan çağın niteliklerine uygun olarak gerekli düzeltmelerle yeniden ele alınmaktadır. Programın teorik kısmının yanında, pratikte öğretmenlere önemli görev düşmektedir. İlkokul ve ortaokul dönemleri bireylerin hayatlarını şekillendirdikleri önemli dönemlerdendir. Bu derslerin temelinde insan olması ve insanı gerekli yaşam becerileriyle yetiştirmeyi hedeflemesi bakımından, ilkokul ve ortaokul döneminin temel dersleri arasında olduğu ifade edilebilir. Birbirini tamamlayıcı ve geliştirici bağlantıların etkili öğretim açısından önemli olduğu söylenebilir. Bu bakımdan Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersi arasındaki bağlantının öğretmenlerin görüşlerine göre incelenmesi de bu ilişkinin ortaya çıkarılmasında önemli olacaktır.
Bu çalışma Mersin ilinde yer alan devlet ve özel okullarda görev yapan sınıf öğretmenleri ve sosyal bilgiler öğretmenlerine uygulanmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular ışığında programların kullanışlı olduğu, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinin öğrenciyi hayata hazırladığı, ders içeriklerinin yoğun olduğu, program değişiklikleri hakkında bilgilendirme çalışmalarının yetersiz olduğu gibi çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Öğretim Programı

EVALUATION OF THE REFLECTION OF THE PRIMARY SCHOOL LIFE SCIENCE CURRICULUM IN THE SOCIAL STUDIES CURRICULUM ACCORDING TO THE VIEWS OF THE TEACHER

Öz

This study was carried out in order to see the reflections of the Primary School Life Studies program on the secondary school Social Studies program. Primary school years coincide with the concrete operational period in terms of emotional and mental development of children. Secondary school years, on the other hand, take place at the end of the concrete operational period and the beginning of the abstract operational period. Children in primary school may have difficulties in perceiving the world as a whole and integrating what they have learned and their lives. It can be said that the Life Studies course includes many course contents and disciplines for the children in this period. It is counted as a course that aims to provide basic knowledge and experience for the courses divided into different disciplines in the following years. Social Studies, on the other hand, makes use of many branches of social science, which has a wide spectrum. It is known that education is important in the development of a society. Depending on the changing needs and developments, it is tried to train qualified and effective citizens in the light of the curriculum. Curriculums are reconsidered with necessary corrections in accordance with the characteristics of the country and the current era. In addition to the theoretical part of the program, teachers have an important role to play in practice. Primary and secondary school periods are important periods in which individuals shape their lives. It can be stated that these courses are among the basic courses of primary and secondary school, in terms of being human and aiming to raise people with necessary life skills. It can be said that complementary and improving connections are important for effective teaching. In this respect, examining the connection between Life Studies and Social Studies course according to teachers views will be important in revealing this relationship. This study was applied to classroom teachers and social studies teachers working in public and private schools in Mersin. The data obtained by using a semi-structured interview form were analyzed by content analysis. In the light of the findings, it was concluded that the programs were useful, the Life Sciences and Social Studies courses prepared the students for life, the course contents were intense, and the information studies about the program changes were insufficient.

Anahtar Kelimeler

Life Study, Social Studies, Teaching Program

Kaynakça

• Akdağ, H. (2008). İlköğretim 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler öğretim programının öğretmen ve öğrenci açısından uygulama dönütleri (Konya İli Örneği), (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akdağ, H. (2014). Sosyal bilgilerin tanımı, amacı, önemi Türkiye’deki yeri. R. Turan, A. Sünbül, & H. Akdağ (Ed.). Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar l içinde (2-23). Ankara. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Alataş, F. (2008). İlköğretim programında 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler öğretiminde karşılaşılan sorunlar (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı (6. Baskı). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Aykaç, N. (2007). Sosyal bilgiler dersinde aktif öğretim yöntemlerinin kullanılmasının öğrencilerin derse karşı tutumuna, erişi düzeyine ve kalıcılığa etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2007), 24-37.
• Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Sinop İli Örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 113-126.
• Ceran, M. (2005). İlköğretim okullarında hayat bilgisi öğretiminde öğretmenlerin karşılaştıkları sorunların belirlenmesi (Konya ili örneği), (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Konya.
• Çetin, F. (2007). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler öğretim programının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Meram ilçesi örneği), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Demir, S. (2007). İlköğretim okulu hayat bilgisi dersi programının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Kayseri ili örneği), (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Dursun, A. (2019). 2018 sosyal bilgiler öğretim programına ilişkin öğretmen ve akademisyenlerin görüş ve değerlendirmeleri, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ekmen, G. (2019). Hayat bilgisi öğretim programı kazanımlarının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Erbil, B. A. ve Doğan, B. (2019). İlkokul hayat bilgisi dersi öğretim programı için öğretmenlerin görüşlerine göre ortaya çıkan ihtiyaçlar. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(1), 14-26.
• Erdoğdu, E. (2010). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kullandıkları yöntem/teknikler ve karşılaştıkları kullanım güçlükleri, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Ersoy, A.F. ve Erdoğan, K. (2009). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının (2004) uygulama sürecine ilişkin öğrenci görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 71-86.
• Ersoy, F. ve Kaya, E. (2008). Sınıf öğretmenlerine göre öğrencilerin sosyal bilgiler dersi öğretim programına (2004) ilişkin yaklaşımları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 285-300.
• Genç, S. Z. ve Eryaman, M. Y. (2009). Değişen değerler ve yeni eğitim paradigması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 89-102.
• Gönenç, S., Açıkalın, M. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgiler öğretiminde karşılaştıkları sorunlar ve bunlara getirdikleri çözüm önerileri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 26- 41.
• Gülcan, M. vd. (2003). Türkiye’de İlköğretim (Dünü, Bugünü, Yarını), Milli Eğitim Basımevi: İstanbul.
• Has, S. (2019). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde kullandıkları yöntem ve teknikler ile dersin öğretiminde karşılaştıkları sorunlar (Muş ili örneği), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Kaltsounus, T. (1987). Teaching social studies in the elementary school: The basics for citizenship. 2nd edition. New Jersey: Prentice-Hall, Inc
• Karademir, B. (2019). 2004-2005 ve 2017-2018 eğitim öğretim yıllarında uygulanan sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi, (Yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Karadeniz, O. ve Ulusoy, M. (2015). 4+ 4+ 4 eğitim sistemi ile sosyal bilgiler eğitiminde ortaya çıkan kaotik durumlar hakkında sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (1), 99-108.
• Kösterelioğlu, İ. ve Özen, R. (2014). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretim programını uygulamaya yönelik hizmet içi eğitim ihtiyaçları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 153-176.
• Koçak, A. ve Arun, Ö. (2006). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk İletişim, 4(3), 21-28.
• Oruç, A. (2019). Güncellenen ortaokul sosyal bilgiler öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, T. ve Kalafatcı, Ö. (2016). İlkokul hayat bilgisi dersi öğretim programının uygulanabilirliğinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 58-74.
• Sabancı, A. ve Şahin, A. (2005). Öğretmenin etkinlik odaklı hayat bilgisi öğretiminde sınıf yönetimi değişkenleri açısından değerlendirilmesi: Bilen öğretmenden bulduran öğretmene doğru. Eğitimde Yansımalar: VIII. Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu, Kayseri Erciyes Üniversitesi. Ankara: Sim Matbaası.
• Stone P J, Dunphy D C, Marshall S S, DM Ogilvie (1966) The General Inquirer: A Computer Approach to Content Analysis, The M.I.T. Press, Massachusetts.
• Şahin, D. ve Güven S. (2016). Sınıf öğretmenlerinin fen bilimleri hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerindeki yöntem ve teknik kullanımına ilişkin görüşleri. Online Fen Eğitimi Dergisi, 1(1): 42-59.
• Şara, V. (2019). Güncellenen 5. Sınıf sosyal bilgiler öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Erzurum ili örneği), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ağrı.
• Şimşek, S. (2017). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler öğretim programını tanıma yeterlikleri. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(3), 143-157.
• Taş, H. ve Kıroğlu, K. (2018). 2017 İlkokul sosyal bilgiler dersi öğretim programı’nın öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Elementary Educationu Online, 17(2), 697-716.
• Tuncer, Ö. (2009). İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi, (Yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Ulu Kalın, Ö. (2007). Sosyal bilgiler öğretim programı (2004) ve 4. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabının incelenmesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Uysal, A., (2010). Sınıf öğretmenlerinin 2009 hayat bilgisi öğretim programında belirtilen strateji, yöntem ve teknikleri uygulamadaki yeterlik düzeylerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yağcı, E., Başar, T. ve Aşkın, I. (2016). Hayat bilgisi dersinin fen ve teknoloji dersindeki öğrenme düzeyini yordama gücü. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 6(1), 61.