Ahmet Vefik Pasha and Teodor Kasap’s L’Avare Adaptations

Yıl 2025, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı II, 241 - 266, 25.03.2025

Can Şahin

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1601094

Öz

Adaptive translation is the transformation of the life style, culture, customs and traditions of the source text society according to the target society. In play translations of the modernisation period, the method of adaptation has been frequently used with many functions. Among these plays, Molière’s plays are the most adapted ones. From the 1840s onwards, Molière’s comedies were first staged by minorities and adapted into Turkish. Ahmet Vefik Pasha and Teodor Kasap stand out among those who translated or adapted Molière’s plays into Turkish. The author’s comedy L’Avare, a comedy in five acts published in 1669, was first translated into Turkish in 1869 by Ahmet Vefik Pasha under the title Azarya and in 1873 by Teodor Kasap under the title Pinti Hamit. In this study, it is aimed to reveal the differences in the adaptation process of Molière’s comedy L’Avare by Ahmet Vefik Pasha and Teodor Kasap.

Anahtar Kelimeler

Molière, L’Avare, Ahmet Vefik Paşa, Teodor Kasap, adaptation

Ahmet Vefik Paşa ve Teodor Kasap’ın L’Avare Uyarlamaları

Öz

Uyarlama, kaynak metin toplumunun hayat tarzının, kültürünün, adet ve göreneklerinin hedef topluma göre dönüştürülmesidir. Modernleşme dönemi oyun tercümelerinde uyarlama yöntemine pek çok işlev yüklenerek sıkça başvurulmuştur. Bu oyunlar arasında en fazla uyarlananlar Molière’in oyunlarıdır. Molière’in komedileri 1840’lardan itibaren ilkin azınlıklar eliyle ve uyarlama yoluyla Türkçeye aktarılarak sahnelenir. Molière’in oyunlarını Türkçeye çeviren ya da uyarlayanlar arasında Ahmet Vefik Paşa ve Teodor Kasap isimleri öne çıkmaktadır. Yazarın 1669 yılında yayımladığı beş perdeden oluşan L’Avare adlı komedisi Türkçeye ilk olarak 1869’ta Ahmet Vefik Paşa tarafından, Azarya adıyla, 1873’te de Teodor Kasap tarafından, Pinti Hamit adıyla uyarlanmıştır. Bu çalışmada Molière’in L’Avare adlı komedisinin Ahmet Vefik Paşa ve Teodor Kasap tarafından uyarlanması sürecinde oluşan farklılıkların ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Molière, L’Avare, Ahmet Vefik Paşa, Teodor Kasap, uyarlama

Kaynakça

• Ahmet Vefik Paşa(1933). Azarya. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
• Akı, Niyazi (1989). Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• And, Metin (1972). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Apostolidès, Jean-Marie (Spring 1988). “Molière and the Sociology of Exchange”, Tr. Alice Musick McLean. Critical Inquiry, The Sociology of Literature, 14:3, 477-492.
• Barro, Mihail (2021). Molière, Hayatı ve Edebî Faaliyetleri. Çev. Uğur Gezen. Ankara: Dorlion Yayınları.
• Bulgakov, Mihail (1990). Molière Efendi. Çev. Özdemir İnce. İstanbul: Can Yayınları.
• Bulut, Sibel (Güz 2017). “Tanzimat Dönemi Tiyatro Uyarlamalarının Dilde Sadeleşme Hareketi Açısından Önemi”, TÜBAR XLII, 45-60.
• Call, Michael (2011). “Money for Nothing: Molière’s Miser and the Risky World of Early Modern France”, Quidditas, 32, 8-29.
• Çalışlar, Aziz (1995). Tiyatro Ansiklopedisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çeri, Bahriye (1997). Ahmet Vefik Paşa, Devir-Şahsiyet-Eser. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Diyojen, (9 Teşrinisani 1288/ 21 Kasım 1872), Sayı 161.
• Enginün, İnci (2006). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Etensel İldem, Arzu (2022). “Molière’in Tiyatrosunda “Barbon”, Molesto Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 5(2), 376-391.
• Firidinoğlu, Nilgün (2024). “Osmanlı-Türkiye Sahnelerinde Moliére Temsilleri: Değişen Alımlama Biçimleri ve Eleştiriler”, Molière’den Molyer’e: Osmanlı-Türkiye Sahnesinde Karşılaşmalar. Haz. Özde Nalan Köseoğlu, Reha Keskin. İstanbul: İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü, 163-176.
• Hayal, Sayı 69, 3 Haziran 1874.
• Hutcheon, Linda (2006). A Theory of Adaptation. New York: Routledge.
• Kefeli, Emel (2017). Batı Edebiyatında Akımlar. (3. basım). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kurt Williams, Çiğdem (2022). “Bir Geleneğin Çevirisi: Tanzimat Dönemi Türkçe Molière Çevirilerinde Osmanlı Halk Tiyatrosu Öğeleri”, Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 35, 83-99.
• Molière (1968). Cimri. Sabahattin Eyüboğlu (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Oflazoğlu, Ahmet Turan (2011). Molière. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Ozansoy, Halit Fahri (1955a). “Ahmet Vefik ve Molière”, Türk Tiyatrosu, Sayı 290.
• Ozansoy, Halit Fahri (1955b). Fransız Edebiyatı ve Edebî Okullar. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Özgü, Melahat (1974). “Molière‘in 300. Doğum Yıldönümü Anısına: Molière”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 5(5), 1-23.
• Perin, Cevdet (2011). Fransız Edebiyatı Tarihi. Ankara: Elips Kitap.
• Racine, Jean (1830). Iphigénie. Paris: De l’imprimerie d’Auguste Delalain.
• Rees, Catherine (2017). Adaptation and Nation, Theatrical Contexts for Contemporary English and Irish Drama. Loughborough. UK: Palgrave Macmillan.
• Sanders, Julie (2016). Adaptation and Appropriation. New York: Routledge.
• Sevük, İsmail Habib (1940). Tanzimat’tan Beri I. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Strauss, Johann (2020). “Milletler ve Osmanlıca: Osmanlı Rumlarının Osmanlı Edebiyatına Katkısı (19.-20. Yüzyıllar)”, Tanzimat ve Edebiyat: Osmanlı İstanbul’unda Modern Edebi Kültür. Mehmet Fatih Uslu, Fatih Altuğ (Haz.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 139-192.
• Şahin, Seval. Elfenbein, Medeleine (2020). “Muhalif Bir Osmanlı Entelektüeli: Teodor Kasap”, Çıngıraklı Tatar. Foti Benlisoy, Seçkin Erdi (Haz.). İstanbul: İstos Yayın. 7-17.
• Şener, Sevda (1974). “Molière ve Türk Komedyası”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Molière Özel Sayısı 5.
• Şener, Sevda (2020). Yaşamın Kırılma Noktasında Dram Sanatı. (6. basım). Ankara: Dost Kitabevi.
• Teodor Kasap (2019). Pinti Hamit, İşkilli Memo ve Hayal’deki Diğer Oyunları. Haz. Seval Şahin, İstanbul: İstos Yayın.
• Theatre Complet de Molière, L’Avare(1962). Tome deuxieme, Paris: Editions Garnier Freres. Tolun, Atila (1974). “Ahmet Vefik Paşa’nın Molière Çevirilerinde Anlatım Nitelikleri”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi 5/5, 33-47.
• Tolun, Atila (1978). “Uyarlamalar ve Ahmet Vefik Paşa’nın Moliére Uyarlamalarının Özellikleri”, Türk Dili Çeviri Sorunları Özel Sayısı 322, 96-104.
• Tolun, Atila (2007). Ahmet Vefik Paşa’nın Molière Çevirileri. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Toruç, Derya (2022). “Influence de Molière sur Ahmet Vefik Paşa”, Synergies Turquie, 15, 141-147.
• Tuncel, Bedrettin (1941). “Molière ve Kadınlar Mektebi”, Kadınlar Mektebi içinde, 1-6. Ankara: Maarif Matbaası.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler, İsimler, Eserler, Terimler (1977). İstanbul: Dergâh Yayınları, 30-32.
• Uygur, Erdoğan (2003). “Molière ve Ahundof Tiyatrosunda Cimri Karakterleri Harpagon ve Hacı Kara”, Türkoloji Dergisi 16/2, 145-164.
• Vardar, Berke (2005). Fransız Edebiyatı. İstanbul: Multilingual Yayınları.