Three Examples to Evaluate the Director from a Hermeneutical Perspective in Adaptations from Literature to Cinema

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 1181 - 1193, 31.08.2025

Şahan Yatarkalkmaz

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1602180

Öz

While interpreting literary adaptations in cinema, the way the source text is handled by the director is an important issue. The approach which places the source text at the center, can create a hierarchical tension between directors and the authors of the texts they adapt. When comparing the author's and director's intentions, styles or influences, the cultural and aesthetic values of the two texts also play a role. Beyond the source and target text binary, this study will focus on different kinds of relationships between the adapted author and the adapting director. The method of analysis will include decision capacities which Hutcheon’s adaptation studies and Barthes’ semiotics attribute to artists. Furthermore, the contribution of interpreting the work of adaptation itself to our understanding of visual language and intersemiotic translation will be discussed. Consequently, similarities between directing adaptation films and translation will be discussed. Examples include Chytilova vs Forman (1982), a documentary in which Chytilova documents Forman's opinions about directing as he adapts Ragtime (1981); Benim Sinemalarım (1990), adapted by Füruzan from her own story; and The Company of Wolves (1984), scripted by Angela Carter from her own story, directed by Neil Jordan. This sample will present a spectrum where the director and the author are the same with, in collaboration with or independent of each other. Furthermore, the prominence of authors or directors in film adaptations and related cultural values of their works will be examined. The aim is to evaluate the hermeneutical links between adaptation studies and translation semiotics.

Anahtar Kelimeler

Adaptation Studies , Cinema , Semiotics , Hermeneutics , Translation Studies

Edebiyattan Sinemaya Uyarlamalarda Yönetmeni Yorumbilimsel Açıdan Değerlendirmek için Üç Örnek

Öz

Edebiyattan sinemaya yapılan uyarlamalar yorumlanırken, kaynak metnin yönetmen tarafından nasıl ele alındığı önemli bir çalışma konusudur. Kaynak metni merkeze koyan bu yaklaşım, film yönetmenleri ile uyarladıkları metinlerin yazarları arasında hiyerarşi oluşturan bir gerilim yaratabilmektedir. Yazarın ve yönetmenin niyetleri, üslupları veya etkileri karşılaştırılırken iki metnin kültürel ve estetik değerleri de referans alınmaktadır. Bu çalışmada ise kaynak ile hedef metinlerin ötesinde, eseri uyarlanan yazar ile uyarlayan yönetmen arasındaki ilişkinin farklı çeşitlerine odaklanılacaktır. İnceleme yönteminin çıkış noktası, Linda Hutcheon’ın uyarlamalara dair çalışmalarında ve Roland Barthes’ın göstergebiliminde yazar ve yönetmen gibi yaratıcı öznelere atfettikleri karar kapasiteleri olacaktır. Ayrıca, uyarlama eserin öncelikle kendi başına yorumlanmasının, görsel dilin ve göstergeler arası çevirinin boyutlarını kavramamıza katkısı tartışılacaktır. Bu vesileyle uyarlama film yönetmenliği ile çevirmenlik arasındaki benzerlikler ele alınacaktır. Kullanılacak örnekler arasında, auteur yönetmen Vera Chytilova’nın, Milos Forman’ın yönetmenliğe dair fikirlerini, uyarladığı Ragtime (1981) filmi üzerinden belgelemeye çabaladığı Chytilova vs Forman (1982) belgeseli; Füruzan’ın kendi öyküsünden Gülsün Karamustafa ile birlikte uyarladığı Benim Sinemalarım (1990); ve Angela Carter’ın kendi eserinden senaryolaştırdığı, Neil Jordan’ın ise yönetmenliğini yaptığı Company of Wolves (1984) bulunmaktadır. Bu örneklem, yönetmen ile yazarın aynı, işbirliği içinde ya da birbirinden bağımsız olduğu bir yelpaze sunacaktır. Ayrıca sinema uyarlamalarında yazar veya yönetmenlerin öne çıkmaları ile eserlerin kültürel değerleri arasındaki ilişki incelenecektir. Bu bağlamda uyarlama çalışmaları ile çeviri göstergebilimi arasındaki yorumbilimsel bağların da değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Uyarlama çalışmaları , sinema , göstergebilim , yorumbilim , çeviribilim

Kaynakça

• Barthes, Roland (2006). Romanın Hazırlanışı 1: Yaşamdan Yapıta. çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Barthes, Roland (2006). Romanın Hazırlanışı 2: İstek Olarak Yapıt. çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat, İstanbul: Sel Yayıncılık
• Carter, Angela (1995). The Bloody Chamber. Londra: Vintage Classics.
• Deleuze, Gilles (1986). Cinema 1: Movement-Image. çev. Hugh Tomlinson ve Robert Galeta. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Deleuze, Gilles (1989) Cinema 2: Time-Image. çev. Hugh Tomlinson ve Robert Galeta. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Fontini, Pınar (2017). 1990-2000 Yılları Arasında Türkiye’de Kadın Yönetmen Olmak. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Füruzan (2003). Benim Sinemalarım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hopper, Keith. (2003). “Hairy on the Inside: Re-Visiting Neil Jordan’s “The Company of Wolves.” The Canadian Journal of Irish Studies, 29(2), 17–26. https://doi.org/10.2307/25515470
• Hutcheon, Linda (2006). A Theory of Adaptation. New York: Routledge.
• Jordan, Neil, & McSwiney, S. (1997). “Trying to Take the Gun Out of Irish Politics: An Interview with Neil Jordan”. Cinéaste, 22(4), 20–23. http://www.jstor.org/stable/41688952.
• Martin, Sara. (2001). “Little Red Riding Hood Meets the Werewolf: Genre and Gender Tensions in Neil Jordan’s “The Company of Wolves.”” Journal of the Fantastic in the Arts, 12(1 (45)), 18–33. http://www.jstor.org/stable/43308494
• McCann, Sharon. (2010). “With redundance of blood”: Reading Ireland in Neil Jordan’s “The Company of Wolves.” Marvels & Tales, 24(1), 68–85. http://www.jstor.org/stable/41389027
• Öztürk Kasar, Sündüz (2020). “Çeviri göstergebilimi ile kent göstergebiliminin bütünleşik bağlamında özde çeviri kavramının incelenmesi”. Dünya Dilleri, Edebiyatları ve Çeviri Çalışmaları Dergisi, 1(1), 1-25.
• Öztürk Kasar, Sündüz ve Şahan Yatarkalkmaz (2020). “Sinemadaki Roman Uyarlamalarında Göstergebilimsel Kodların Karşılaştırılması: Yusuf Atılgan’dan Ömer Kavur’a Anayurt Oteli Örneği” 2. International Congress on Academic Studies in Philology (BICOASP ’20), Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi.
• Rapf, Joanna E. (1998). “Volatile Forms: The Transgressive Energy of "Ragtime" as Novel and Film”. Literature/Film Quarterly, 1998, Vol. 26, No. 1 (1998), pp. 16-22 Published by: Salisbury University Stable URL: https://www.jstor.org/stable/43796819
• Sanders, Julie (2006). Adaptation and Appropriation. Londra: Routledge.
• Sarhan, Zeynep (2022). 50 Kuşağı Öykücülerinin Sinemaya Etkisi ve Sinemanın Toplumun Estetik Eğitimine Katkısı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Scott, John (2014). Oxford Dictionary of Sociology. Londra: Oxford University Press.
• Smyth, J. E. (2013). “Against the Beat: Ragtime, Black History, and Postmodernism”. Film Quarterly, Vol. 67, No. 1 (Fall 2013), pp. 7-13 Published by: University of California Press Stable URL: https://www.jstor.org/stable/10.1525/fq.2013.67.1.7
• Sobchack, Tom (1985). "Ragtime": An Improvisation on Hollywood Style. Literature/Film Quarterly, Vol. 13, No. 3 (1985), pp. 148-154 Salisbury University Stable URL: https://www.jstor.org/stable/43797440 Accessed: 24-09-2024 14:07 UTC
• Snowden, Kim (2010). “Fairy Tale Film in the Classroom: Feminist Cultural Pedagogy, Angela Carter, and Neil Jordan’s The Company of Wolves”. Fairy Tale Films: Visions of Ambiguity. Editor(s): Pauline Greenhill and Sidney Eve Matrix. Colorado: University Press of Colorado; Utah State University Press. Stable URL: https://www.jstor.org/stable/j.ctt4cgn37.13
• Şüyün, Faruk (derleyen) (2020). Füruzan Diye Bir Öykü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tesich, Steve (1981). Playwrights Making Movies. Yazarlar: Steve Tesich, Wallace Shawn, David Mamet, John Guare, Michael Weller and Michael Earley Source: Performing Arts Journal , 1981, Vol. 5, No. 3 (1981), pp. 20-53 Published by: Performing Arts Journal, Inc Stable URL: https://www.jstor.org/stable/3245089
• Vaz da Silva, Francisco. (2016). Charles Perrault and the Evolution of “Little Red Riding Hood.” Marvels & Tales, 30(2), 167–190. https://doi.org/10.13110/marvelstales.30.2.0167
• Venuti, Lawrence (2008). The Translator’s Invisibility. 2. bs. New York: Routledge.