Komutlarla Şiir: ChatGPT 4o’ın Şiir Çevirisindeki Kapasitesinin Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 1235 - 1255, 31.08.2025

Naciye Sağlam

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1691014

Öz

Bu çalışma, üretken yapay zekâ teknolojilerinin şiir çevirisindeki potansiyelini ele almakta ve Sylvia Plath’ın Child adlı şiirini örnek olarak incelemektedir. Lefevere’in çeviri stratejilerinden hareketle oluşturulan yedi farklı yönerge, şiirin İngilizceden Türkçeye çevirisi için kullanılmış ve yapay zekânın hedefe yönelik yönergelerle üzerinden ürettiği çeviri metinlerde strateji doğrultusunda şiir dilinin özel gerekliliklerine ne ölçüde yanıt verebildiği değerlendirilmiştir. Çalışmada nitel bir yöntem benimsenerek yapay zekânın edebi çeviri bağlamındaki zorlukları aşma kapasitesi analiz edilmiştir. Bu bağlamda, çeviriye en dirençli türlerden biri olarak görülen şiirin dijital bir ortamda nasıl yeniden yorumlandığına dair bir bakış açısı sunulmaktadır. Analiz süreci, yapay zekânın üretkenlik, yönlendirme yanıtı ve edebi değer boyutlarındaki performansını değerlendirmektedir. Sonuç olarak, çalışma, yapay zekâ ile strateji temelli çeviri süreçleri arasındaki ilişkiye odaklanarak, teknoloji, çeviri ve edebiyatın kesişimindeki güncel tartışmalara katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

şiir çevirisi , yapay zeka , ChatGPT , Sylvia Plath , yönerge , Lefevere

Prompting Poetry: Assessing ChatGPT 4o’s Capacity in Poetry Translation

Öz

This study investigates the potential of generative artificial intelligence in the translation of poetry, focusing on Sylvia Plath’s Child as a central case. Guided by Lefevere’s strategies, seven distinct prompts were designed to generate English-to-Turkish translations, aiming to assess how AI responds to targeted instructions and whether it can engage with the specific demands of poetic language. The research employs a qualitative methodology to evaluate the extent to which AI can address the challenges of literary translation. Through this lens, the study provides a perspective on how poetry, traditionally viewed as one of the most translation-resistant forms, is reinterpreted within a digital environment. The analysis assesses AI’s performance across three dimensions: creativity, prompt responsiveness, and literary value. Ultimately, the study highlights the relationship between artificial intelligence and strategic translation processes, contributing to ongoing discussions at the intersection of technology, translation, and literary art.

Anahtar Kelimeler

Poetry translation , AI , ChatGPT , Sylvia Plath , strategy , Lefevere

Kaynakça

• Abdal, Göksenin, Büşra Yaman (2017). “English Translations of Birhan Keskin: A Metaphor-based Approach to Poetry Translation”. Litera, 27(2), 45-63.
• Aküzüm, Gözde Begüm (2025). “Translating Poe in Different Centuries: A Critical Approach to Two Turkish Translations of Annabel Lee”. Humanitas - Journal of Social Sciences, 13(25), 1-24.
• Aydoğan Kaymaz, Ayça and Eren Akoğlu (2024). “A Study on the Similarity Between the Cyclical Movement Concepts in Mevlana’s Philosopy and the Futurist Manifesto”. Journal for the Interdisciplinary Art and Education, Special Issue: Mevlana’s Philosophy and Art, 51-61.
• Bassnett, Susan (2005). Sylvia Plath: An Introduction to the Poetry. London: Palgrave Macmillan.
• Bassnett, Susan (2014). Translation Studies 4th ed. London: Routledge.
• Bassnett, Susan and André Lefevere (1998). Constructing Cultures: Essays on Literary Translation. Bristol: Multilingual Matters.
• Boase-Beier, Jean (2013). "Poetry Translation." The Routledge Handbook of Translation Studies, Carmen Millán and Francesca Bartrina (eds). London: Routledge, 13-15.
• Chauhan, Shweta and Daniel Philemon (2023). “A Comprehensive Survey on Various Fully Automatic Machine Translation Evaluation Metrics”. Neural Process Lett, 55, 12663–12717.
• Çetin, Özge, Ali Duran (2024). “A Comparative Analysis of the Performances of Chatgpt, Deepl, Google Translate and a Human Translator in Community Based Settings”. Amasya University Journal of Social Sciences Institute (ASOBİD), 9(15), 120-173.
• Hengil, Ökkeş and Mehmet Şayır (2024). “André Lefevere’nin Şiir Çeviri Stratejisi Bağlamında Eski Arap Şiiri İncelemesi: İmru’ul-Kays Örneği”. Söylem Filoloji Dergisi, 9(2), 988-1002.
• Hutson, James and Schnellmann, Ana (2023). "The Poetry of Prompts: The Collaborative Role of Generative Artificial Intelligence in the Creation of Poetry and the Anxiety of Machine Influence". Global Journal of Computer Science and Technology: D, 23(1), 1-14.
• Karaban, Viacheslav and Anna Karaban (2024). “AI-translated poetry: Ivan Franko’s poems in GPT-3.5-driven machine and human-produced translations”. Forum for Linguistic Studies, 6(1), 1-15.
• Lefevere, André (1975). Translating Poetry: Seven Strategies and a Blueprint. Amsterdam: Van Gorcum.
• Lefevere, André (1992). Translation, Literature and the Manipulation of Literary Fame. London: Routledge.
• Marais, Kobus (2019). A (Bio)Semiotic Theory of Translation: The Emergence of Social-Cultural Reality. London: Routledge.
• Matthiessen, Christian M. I. M. (2021). “Translation, Multilingual Text Production and Cognition Viewed in terms of Systemic Functional Linguistics”. In The Routledge Handbook of Translation and Cognition, Fabio Alves, and Arnt Lykke Jakobsen (eds.). New York: Routledge, 517–544.
• Özcan Dost, Betül (2025). “Translating poetry with artificial intelligence: Analyzing ChatGPT’s Translations Through Dryden’s Methods”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 15(1), 24-36.
• Pekcoşkun Güner, Sevda and Edip Serdar Güner (2023). “Çeviri İş Akışında Makine Çevirisi Sistemleri ve Sohbet Robotlarının Bütünleşik Kullanımı”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 12, 739–757.
• Popovič, Anton (1970). “The Concept of “Shift of Expression” in Translation Analysis”. In The Nature of Translation, James Holmes (ed.). The Hague and Paris: Mouton.
• Taşkın, Burcu; Mehmet Fatih Çömlekçi, Aleyna Şen (2025). “Insights on AI-Driven Anxiety and Career Awareness in Translator Education: A Case Study”. Dünya Dilleri, Edebiyatları ve Çeviri Çalışmaları Dergisi, 6(1), 14-35.
• Turing, Alan (1950). "Computing Machinery and Intelligence." Mind, 59 (236), 433–460.
• Tymoczko, Maria (2007). Enlarging Translation, Empowering Translators, Manchester: St Jerome.
• Venuti, Lawrence (2011). “Introduction”, Translation Studies, 4(2), 127-132.
• Wang, Shanshan, Derek Wong, Jingming Yao, and Lidia Chao (2024). “What is the Best Way for ChatGPT to Translate Poetry?” In Proceedings of the 62nd Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers), 14025–14043, Bangkok, Thailand. Association for Computational Linguistics.
• Xingzhong, Guan (2024). “A Bard is Born: A New Era of Poetry Translation by ChatGPT-4” Translation Review, 120(1), 23-39.
• Yetkin, Nihal (2007). “Lefevere, Şiir Çevirisinde 7 Strateji ve Bir Örnekleme”. Çevirmenin Notu, 5, 147-151.
• Yilmaz, Sezer (2023). “Arapça –Türkçe Çeviri Türlerinde Nöral Makine Çeviri Modellerinin Verimliliği: ChatGPT Örneği”. Şarkiyat Mecmuası - Journal of Oriental Studies, 43, 339-355.
• Yoşumaz, İsmail (2025). “Generative Artificial Intelligence and Usage in Academia”. Fırat University Journal of Social Sciences, 35(1), 1-24.