Türkçe Önermelerde Doğruluk Koşulları

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 1281 - 1303, 31.08.2025

Seçil Hirik

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1691592

Öz

Türkçe Önermelerde Doğruluk Koşulları adlı bu çalışmada Türkçe önermelerde doğruluk koşullarını şekillendiren unsurlar, bu koşulları oluşturan ön ve temel etmenler incelenmiştir. Öncelikle bir önermenin doğru veya yanlış olarak değerlendirilebilmesi için dilsel ve mantıksal açıdan anlamlı olması, doğrulanabilir-yanlışlanabilir özellikler taşıması ve ana dil konuşurlarının paylaştığı bir bağlamda üretilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu aşama, önerme değerini kazanan sözcelerin doğruluk sınamasına tabi tutulabilmesi bakımından kritik bir zemin hazırlamaktadır.
Ön koşullara eşlik eden temel koşullar uygunluk, nesnellik, kanıtlanabilirlik ve şüpheden uzaklık gibi unsurları kapsamaktadır. Özellikle gerçeklikle uyum gösteren, bilimsel ya da deneysel verilerle desteklenebilen önermeler daha yüksek bir doğruluk değeri kazanmaktadır. Aynı şekilde, herkesçe kabul görmüş ve tarafların ortak deneyim alanında paylaşılan bilgilere dayalı sözceler, şüphe barındırmadıkları ölçüde doğru olarak değerlendirilmektedir. Bunun yanı sıra, salt gerçeklik düzeyine yakın sayılabilecek içeriklerin kanıtlarla tutarlı, evrensel ve öznellikten arınmış olması beklenmektedir. Konuşur bakış açısı ile bağlam değişkenliği, özellikle tarihsel ve toplumsal konularda, doğruluk değerlendirmesine ek yorum katmanları kazandırmaktadır. Ancak duygusal tutum, üslup veya kişisel inanç gibi kipsel etmenler, önermelerin doğruluk koşullarını doğrudan etkilememekte, yalnızca değerlendirme sürecine görece öznellik eklemektedir. Böylelikle, doğruluk sınaması hem dilsel hem de toplumsal açılardan çok boyutlu bir süreç hâline gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğruluk , Doğruluk Değeri , Doğruluk Koşulları , Doğruluk Koşulları Sınaması , Türkçe

Truth Conditions in Turkish Propositions

Öz

In this study, titled “Truth Conditions in Turkish Propositions,” the elements that shape truth conditions in Turkish propositions, as well as the preliminary and fundamental factors that constitute these conditions, are examined. It is first emphasized that, for a proposition to be evaluated as true or false, it must be linguistically and logically meaningful, verifiable or falsifiable, and produced within a context shared by native speakers. This stage lays a critical foundation for subjecting utterances that have gained propositional status to a truth test.
The fundamental conditions accompanying these preliminary requirements include factors such as appropriateness, objectivity, verifiability, and freedom from doubt. In particular, propositions that align with reality and can be supported by scientific or empirical data acquire a higher degree of truth. Likewise, utterances based on commonly accepted information shared within the mutual experience of the parties involved are regarded as “true” to the extent that they remain free of doubt. Additionally, content that can be deemed close to pure reality is expected to be consistent with evidence, universal, and stripped of subjectivity. From the speaker’s perspective, and especially regarding historical and social matters, contextual variability adds extra layers of interpretation to the evaluation of truth. However, modal factors such as emotional stance, style, or personal belief do not directly affect the truth conditions of propositions; they merely introduce a relative degree of subjectivity into the evaluation process. Consequently, truth testing becomes a multidimensional process from both linguistic and societal standpoints.

Anahtar Kelimeler

Truth , Truth Value , Truth Conditions , Truth Condition Testing , Turkish

Kaynakça

• Bach, Emmon W. (1989). Informal Lectures On Formal Semantics. USA: State University of New York Press.
• Cable, Seth (2014). From Logic to Montague Grammar: Some Formal and Conceptual Foundations of Semantic Theory. Massachusetts: University of Massachusetts Amherst.
• Davidson, Donald (1967). “Truth and Meaning”. Synthese 17(3), 304-323.
• Dumanoğlu Cosgrave, Demet Tuğçe (2025). Dil Felsefesinde Doğruluk-Değeri Sezgisi Tartışmaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Dummett, Michael (1978). “Truth and Other Enigmas”. Library of Congress Cataloging in Publication Data. USA: United States of America.
• Frege, Gottlab (1952). “On Sense and Reference”. Philosophical Writings. (Ed. ve Çev. Peter Geach ve Max Black). New York: Philosophical Library, 56-78.
• Hadot, Pierre (2015). Wittgenstein ve Dilin Sınırları. (Çev. Murat Erşen). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Hirik, Seçil (2024). “Türkçede “Doğruluk” Kavramı ve “Doğruluk Koşulları” Üzerine Dilbilimsel Bir Değerlendirme”. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Partee, Barbara H. (2007). “Compositionality and Coercion in Semantics: The Dynamics of Adjective Meaning”. Cognitive Foundations of Interpretation. Netherlands: Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences.
• Russell, Bertrand (2007). “Belirsizlik”. Felsefe Arkivi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını.
• Russell, Bertrand (2013). Anlam ve Doğruluk Üzerine. Ankara: İtalik Kitapları.
• Searle, John R. (2011). Söylemek ve Anlatmaya Çalışmak. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Tarski, Alfred (1944). “The Semantic Conception of Truth: and the Foundations of Semantics” Philosophy and Phenomenological Research 4(3), 341-376.
• Tepe, Harun (2016). Platon’dan Habermas’a Felsefede Doğruluk ya da Hakikat. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Utku, Ali (2014). Wittgenstein: Erken Döneminde Dilin Sınırları ve Felsefe. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Wittgenstein, Ludwig (1996). Tractatus Logico-Philosophicus. (Çev. Oruç Aruoba). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.