Soyut Bir Sanat Eserini Göstergebilimsel Yöntemler Işığında Okumak

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 1298 - 1315, 31.08.2025

Mayagül Ergenekon

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1698005

Öz

Göstergebilimsel çözümleme, anlamın üretim, aktarım ve yorumlanma süreçlerini inceleyen bir araştırma yöntemidir. Bu yöntem, göstergelerin yüzey yapıda görünen anlamının ötesine geçerek derin yapıdaki bağlamsal ilişkileri ve zihinsel temsilleri ortaya çıkarmayı mümkün kılmaktadır. Göstergebilimin inceleme konusu yalnızca dilsel göstergelerle sınırlı kalmayıp tümce düzeyini aşan dildışı göstergeleri de kapsamaktadır. Edebiyat, müzik, resim, fotoğraf ve mimari gibi farklı alanlarda üretilen anlamlı yapıları çözümleme yetisine sahip göstergebilim, bu alanlardaki eserleri araştırma nesnesi olarak değerlendirmektedir.
Bu çalışmanın amacı, Çağdaş Türk Resim Sanatı’ndaki soyut eğilimler bağlamında, genç Türk sanatçı Pınar Akbaba’nın Dance (2017) adlı lirik soyutlama eserini görsel göstergebilimsel bir yaklaşımla incelemek ve eserdeki görüntüsel ile yoğrumsal göstergeleri çözümleyerek nesne-özellik ilişkilerini değerlendirmektir. Araştırmada, Algirdas Julien Greimas’ın Eyleyenler Modeli temel alınarak soyut eserin görsel uzamı, renk ve biçim ögeleri ile bu unsurların karşılıklı ilişkileri çözümlenmiş; göstergelere yüklenen kodların hem düz hem de yan anlamları irdelenmiştir. Böylece, eserin çağrışımsal katmanları yorumlanarak örnek bir çözümleme süreci ortaya konmuştur. Çalışmanın sonuçlarına göre, soyut eserlerde görüntüsel bir dil kullanılmakla birlikte, bu dilin çözümlenebilmesi için öncelikle sanatçının gerçek dünyayı nasıl yorumladığını yansıtan yoğrumsal dilin çözümlemesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Elde edilen bulgular, anlamlandırma sürecinde göstergebilimsel yaklaşımın yanı sıra, araştırmacının öznel imgelem gücü ve artalan bilgisinin de belirleyici rol oynadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

görsel göstergebilim , göstergebilimsel çözümleme , eyleyenler modeli , soyut resim , yoğrumsal dil

Examining an Abstract Artwork in Light of Semiotic Methods

Öz

Semiotic analysis is a research method that examines the processes of meaning production, transmission, and interpretation. This method enables researchers to move beyond the surface-level meaning of signs to uncover the underlying contextual relationships and mental representations in their deep structure. Semiotics is not limited to linguistic signs but also encompasses non-linguistic signs that extend beyond the sentence level. With its capacity to analyze meaningful structures across disciplines such as literature, music, painting, photography, and architecture, semiotics treats works from these fields as objects of study.
This study aims to examine Dance (2017), a lyrical abstraction by emerging Turkish artist Pınar Akbaba, within the context of abstract trends in Contemporary Turkish Painting. Using a visual semiotic approach, the research analyzes the pictorial and expressive signs in the artwork to evaluate the relationship between objects and their attributes. The study employs Algirdas Julien Greimas' Actantial Model to analyze the visual space, color, and formal elements of the abstract work, along with their interrelations. Both denotative and connotative meanings of the signs are interpreted, revealing the artwork's associative layers through an exemplary analytical process. The findings indicate that while abstract works employ a visual language, decoding this language requires first analyzing the expressive language reflecting the artist's interpretation of reality. The results demonstrate that, in addition to semiotic methodology, the researcher's subjective imagination and background knowledge play a decisive role in the process of meaning-making.

Anahtar Kelimeler

visual semiotics , semiotic analysis , actants model , abstract painting , plastic language

Kaynakça

• Akbaba, Pınar (2017). ‘’Dance’’. http://www.pinarakbaba.com/08/ (Erişim tarihi: 05 Şubat 2025).
• Avanesov, Sergey Sergeyevich (2014). ‘’Что Можно Назвать Визуальной Семиотикой? (Görsel Göstergebilim ne Olarak Adlandırılabilir?)’’. Praksema. Problemy Vizualnoy Semiotiki 1, 10‒22.
• Baylon, Christian ve Paul Fabre (1983). Initiation à la Linguistique. Paris: Nathan-Université.
• Bertrand, Denis (2000). Précis de Sémiotique Littéraire. Paris: Nathan Université.
• Courtés, Joseph (1991). Analyse Sémiotique Du Discours: De L'énoncé à L'énonciation. Paris: Hachette Universite. Linguistique.
• Dalkıran, Ahmet (2006). Günümüzde Soyut Sanat Anlayışının Eğitim Fakülteleri Resim-İş Öğretmenliği Anabilim Dallarında Resim Ana Sanat Atölye Derslerine Yansıması. Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Deleuze, Gilles (2016). Proust ve Göstergeler. İstanbul: Alfa Basım.
• Elkins, James (2003). Visual Studies: A Skeptical Introduction. Routledge.
• Erzen, Jale Nejdet (1997). ‘’Soyut Sanat’’. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi 3.Cilt. İstanbul: YEM Yayınları.
• Fried, Michael (1998). "Art and Objecthood". Artforum 5(10), 12-23.
• Gillian, Rose (2016). Visual Methodologies: An Introduction to Researching With Visual Material. London: Sage.
• Greimas, Algirdas-Julien ve Courtes Joseph (1979). Sémiotique. Dictionnaire Raisonné de la Théorie du Langage. Paris: Hachette université.
• Günay, V. Doğan (2007). Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Günay, V. Doğan (2008). ‘’Görsel Okuryazarlık ve İmgenin Anlamlandırılması’’. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi Art-E Sanat Dergisi. 1(1), 1-29.
• Günay, V. Doğan (2014). ‘’Doğrulama Ulamı Bağlamında Sanat Yapıtında Doğru ya da Yanlış’’. İletişim Araştırmalarında Göstergebilim. Konya: Literatürk Akademia Yayınları.
• Kandinsky, Wassily (1967). O Духовном Искусстве (Sanatta Ruhsallık Üzerine). New York: Inter Language Literary Associates.
• Kınay, Cahid (1993). Sanat Tarihi: Rönesans’tan Yüzyılımıza Geleneksel’den Modern’e. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Kıran Eziler Ayşe ve Kıran Zeynel (2003). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kress, Gunther (2010). Multimodality: A Social Semiotic Approach to Contemporary Communication. New York: Routhledge.
• Merleau-Ponty, Maurice (2013). Göz ve Tin. (Çev. Ahmet Soysal). İstanbul: Metis Yayınları.
• Minor, Vernon Hyde (2020). Sanat Tarihinin Tarihi. (Çev. Cem Soydemir). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Mitchell, W. J. Tomas (1994). Picture Theory: Essays on Verbal and Visual Representation. University of Chicago Press.
• Parlatır, İsmail, Zülfikar, Hamza, Gözaydın, Nevzat, Aksu Tezcan, Belgin ve Yılmaz, Yaşar (2000). TDK Okul Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Peirce, Charles Sanders (1978). Ecrits Sur le Signe. Paris: Editions du Seuil.
• Saussure, Ferdinand (1985). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. Berke Vardar). Ankara: Birey ve Toplum.
• Stöckl, Hartmut (2006). ‘’Zeichen, Text und Sinn – Theorie und Praxis der Multimodalen Textanalyse’’. (Ed. Eva Martha Eckkrammer ve Gudrun Held). Textsemiotik. Studien zu multimodalen Medientexten (= Sprache im Kontext). Frankfurt/Main: Lang.
• Thürlemann, Felix (2004). “Blumen-Mythos (1918) de P. Klee”. Ateliers de Sémiotique Visuelle. Paris: PUF, coll. Formes Sémiotique.
• Tunalı, İsmail (2003). Felsefenin Işığında Modern Resim. İstanbul: Sanat Yayınları.
• Vardar, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yücel, Tahsin (1993). Anlatı Yerlemleri: Kişi, Süre, Uzam. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.