Ortaokul öğrencilerine yönelik deprem okuryazarlığı ölçeği geliştirme çalışması

Yıl 2023, , 163 - 178, 31.12.2023

Kevser Arslan , Asli Görgülü Arı , Meryem Hayır Kanat

https://doi.org/10.17211/tcd.1274001

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada, ortaokul öğrencilerine yönelik geçerli ve güvenilir bir deprem okuryazarlığı ölçeğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma nicel araştırma yöntemi esas alınarak yürütülmüştür. Çalışma amacı doğrultusunda farklı sınıf seviyelerinde yer alan 510 ortaokul öğrencisi örneklem grup olarak belirlenmiştir. Geliştirilmesi planlanan ölçeğin taslak formuna ait hazırlanan maddelere yönelik uzman görüşleri alınmış, bazı maddeler çıkartılmış, dil ve anlatım açısından kontrolleri sağlanmıştır. Son hali verilen 60 maddeden oluşan ölçek formunun, pilot uygulaması sonrasında esas uygulaması gerçekleştirilmiştir. Uygulama sonrasında katılımcılardan elde edilen veriler SPSS ve LISREL programları aracılığıyla değerlendirilmiştir. Veriler açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizlerine tabi tutulmuş, Cronbach alpha iç tutarlılık katsayı hesaplanmış, faktörlerin korelasyon değerleri ortaya konulmuştur. Analiz sonuçları doğrultusunda, ölçeğin 3 faktörlü yapıda olduğu doğrulanarak, uyum indekslerinin kabul edilebilir ve mükemmel düzeyde uyum gösterdiği tespit edilmiştir. Cronbach alpha iç tutarlık katsayı değeri ise 0.896 olarak belirlenmiştir. Çalışma kapsamında 3 faktörlü 26 maddeden oluşan 5’li likert tipte “Deprem Okuryazarlığı Ölçeği” ortaya konulmuştur. Geliştirilen ölçeğin ortaokul öğrencilerine uygun geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet, Deprem, Okuryazarlık, Ölçek Geliştirme, Ortaokul

Earthquake literacy scale development study for secondary school students

Öz

In this study, it was aimed to develop a valid and reliable earthquake literacy scale for secondary school students. The study was carried out based on the quantitative research method. For the purpose of the study, 510 secondary school students at different grade levels were determined as the sample group. Expert opinions were received on the items prepared for the draft form of the scale planned to be developed, some items were removed, and language and expression controls were provided. After the pilot application, the main application of the scale form consisting of 60 items, which was finalized, was carried out. After the application, the data obtained from the participants were evaluated through SPSS and LISREL programs. The data were subjected to exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis, the Cronbach alpha internal consistency coefficient was calculated, and the correlation values of the factors were revealed. In line with the results of the analysis, it was confirmed that the scale had a 3-factor structure, and it was determined that the fit indices showed an acceptable and perfect level of fit. The Cronbach alpha internal consistency coefficient value was determined as 0.896. Within the scope of the study, a 5-point Likert-type "Earthquake Literacy Scale" consisting of 26 items with 3 factors was introduced. It has been determined that the developed scale is a valid and reliable scale suitable for secondary school students.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Earthquake, Literacy, Scale Development, Secondary School.

Kaynakça

• Acar Güvendir, M., & Özer Özkan, Y. (2015). Türkiye'deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Electronic Journal of Social Sciences,14(52), 23-33. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/70627
• Açıkgül, K., Şad, S. N., & Altay, B. (2023). Spatial Ability Test For University Students: Development, Validity And Reliability Studies. International Journal Of Assessment Tools İn Education, 10(1), 76-97. https://doi.Org/10.21449/İjate.1102435
• AFAD. (2023). Deprem. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. https://deprem.afad.gov.tr/last-earthquakes
• Aksoy, B. (2013). Depremi yaşamış olan 9. sınıf öğrencilerinin"Deprem" kavramına yönelik algılarının nitel açıdan incelenmesi. Journal of World of Turks, 5(1), 247-265. http://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423939291.pdf
• Asharose, Saizen, I., & Sasi, P.K.C.(2015). Awareness workshop as an effective too land approach fore ducation in disaster risk reduction: A casestudyfrom Tamil Nadu India. Sustainability, 7(7), 8965-8984. https://doi.org/10.3390/su7078965
• Aydın, F., & Coşkun, M. (2010). Observation of thestudents’ “earthquake” perceptionsbymeans of phenomenographic analysis (Primary education 7th grade-Turkey). International Journal of the Physical Sciences, 5(8), 1324-1330.
• Azad, M. A. K., Uddin, M. S., Zaman, S., & Ashraf, M. A. (2019). Community-based disaster management and its salient features: A policy approach to people-centred risk reduction in Bangladesh. Asia-Pacific Journal of Rural Development, 29(2), 135-160. https://doi.org/10.1177/1018529119898036
• Azzollini S., Depaula P.D., Cosentino A.C., & Bail Pupko V.(2018). Applications of psychological first aid in disaster and emergency situations: its relationship with decision making. Athens Journal of Social Sciences, 5(2), 201-213. https://ri.conicet.gov.ar/bitstream/handle/11336/176309/CONICET_Digital_Nro.d7f4c90c-12a4-4a7c-8c84-4ddcdee0df57_B.pdf?sequence=2&isAllowed=y
• Bal, F., & Akgül, Ö. (2023). Deprem kaygısı ölçeği geliştirme çalışması. The Journal of Academic Social Science, 139(11), 77-96. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.68461
• Basnet, B. K. (2020). Earthquake and its impacts on education: Aftemath Nepal Quake 2015. The European Educational Researcher, 3(3), 101-118. https://doi.org/10.31757/euer.332
• Belen, B. (2020). Ortaöğretim öğrencilerinin sürdürülebilir çevre hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının belirlenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bhadra, S. (2022). Psychosocial support for protection of children in disasters. In Deb, S. (Eds.), Child Safety, Welfare and Well-being. (pp. 1-602). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-16-9820-0_26
• Bikar, S. S., Rathakrishnan, B., Kamaluddin, M. R., Che Mohd Nasir, N., & Mohd Nasir, M. A. (2021). Social sustainability of post-disaster: how teachers enable primary schoolstudents to be resilient in times of Ranau earthquake. Sustainability, 13(13), 7308. https://doi.org/10.3390/su13137308
• Bryman, A., & Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with spss release 10 for windows. Routledge. Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: istatistik, araştırma deseni spss uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, A. (2022). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (10. baskı). Pegem Atıf İndeksi.
• Cankardaş S., & Sofuoğlu Z., (2019).Deprem ya da yangın deneyimlemiş kişilerde sarsıntı sonrası Stres bozukluğu belirtileri ve belirtilerin yordayıcıları. Turkish Journal of Psychiatry, 30(3), 151-156. https://doi.org/10.5080/u23613
• Cheng J., Liang Y., Fu L., & Liu Z.(2018).Posttraumatic stress and depressive symptoms in children after the Wenchuan earthquake, European Journal of Psychotraumatology, 9(1), 1472992, 1- 12. https://doi.org/10.1080/20008198.2018.1472992
• Creswell, J.W., & Creswell, J.D. (2021). Araştırma tasarımı: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (5. baskı) (E. Karadağ, Çev.). Nobel Yayınları.
• Çakır, Y. (2019). İlköğretim matematik derslerinde mobil öğrenmenin kullanımına ilişkin öğrenci tutumlarına yönelik ölçek geliştirme çalışması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Çermik, E., & Akçay, B. (2020). Çevresel vatandaşlık bilgi testinin geliştirilmesi ve ortaokul öğrencilerinin bilgi düzeylerinin belirlenmesi, Turkish Studies-Education, 15(2), 731-750. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.42112
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik spss ve lisrel uygulamaları. Pegem Yayınları.
• Çüm, S., & Koç, N. (2013). Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi. Journal of Educational Sciences & Practices, 12(24), 115-135.
• Değirmenci, Y., Kuzey, M., & Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 33-46. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.591345
• Delice, A., & Ergene, Ö. (2015). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi: Matematik eğitimi makaleleri örneği. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 3, 60-75. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2160898
• Demirkaya, H. (2007). İlköğretim 5. 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, (3), 38-49.
• Deveci, İ., & Çepni, S. (2015). Development of entrepreneurship scale towards student teachers: a validity and reliability study. Journal of Human Sciences, 12(2), 92-112. http://dx.doi.org/10.14687/ijhs.v12i2.3240
• DeVellis, R. F. (2017). Ölçek geliştirme kuram ve uygulamalar (T. Totan, Çev.). Nobel Akademi.
• DeVellis, R. F., & Thorpe, C. T. (2021). Scaledevelopment: Theory and applications. Sage publications.
• Ding, C., Lammert, C., Fulmer, G. W., Hand, B., & Suh, J. K. (2023). Refinement of an instrument measuring science teachers’ knowledge of language through mixed method. Disciplinary and Interdisciplinary Science Education Research, 5(1),12. https://doi.org/10.1186/s43031-023-00080-7
• Emaliyawati, E., Satiadi, D., Sutini, T., Jamaludin, H. N. N., Khofifah, I. N., Manika, L. R., & Siagian, E. T. (2022). The effect of disastereducation of increasing earthquake disaster preparedness: A narrative review. Jurnal Keperawatan Komprehensif (Comprehensive Nursing Journal), 8(4),568- 576. https://doi.org/10.33755/jkk.v8i4.407
• Erkuş, A. (2010). Psikometrik terimlerin Türkçe karşılıklarının anlamları ile yapılan işlemlerin uyuşmazlığı. Journal of Measurementand Evaluation in Education and Psychology, 1(2), 72-77.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/65986
• Ertek, A., (2016). Türkiye’de Doğal Afetler. In Kanat, M.H. (Ed), Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği (ss. 169-218). Nobel Akademi.
• Felix E., Hernandez L.A., Bravo M., Ramirez R., Cabiya J., & Canino G.(2011). Natural disasterand risk of psychiatricdisorders in Puerto Rican children. Journal of Abnormal Child Psychol, 39(4), 589-600.https://doi.org/10.1007/s10802-010-9483-1
• Genç, M., & Sözen, E. (2022). Deprem bilgi düzeyi ölçeği: geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 2745-2781. https://doi.org/10.29299/kefad.1049922
• Genç, M., & Sözen, E. (2021). The sustainable scale of earthquake awareness, development, validity and reliability study. International Electronic Journal of Environmental Education, 11(1), 24-41. https://doi.org/10.18497/iejeegreen.794680
• Girardi F.J., Miconi D., Lyke C., & Rousseau C. (2020), Creative expression workshops as Psychological First Aid (PFA) for asylum seeking children: An exploratory study in temporary shelters in Montreal. Clinical Child Psycholoy and Psychiatry, 25(2), 483-493. https://doi.org/10.1177/1359104519891760
• Gül, Ş., & Sözbilir, M. (2015). Fen ve matematik eğitimi alanında gerçekleştirilen ölçek geliştirme araştırmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 85-102. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.4070
• Güngörmüş, Z., Karacan, E., & Sapçı, E. (2023). Bireylerin depreme ilişkin hazıroluşluk ölçeği: bir ölçek geliştirme çalışması. Paramedik ve Acil Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(1), 1-13. https://doi.org/10.54862/pashid.1232054
• İlhan, N., Şekerci, A. R., Sözbilir, M., &Yıldırım, A. (2013). Eğitim araştırmalarına yönelik öğretmen tutum ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi,4(8), 31-57. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/39519
• İnal, E., Kaya, E., &Altıntaş, K. H. (2018). Türkiye’de örgün eğitimin afet eğitimi yeterliliği açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (37), 114-127. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/609273
• İTÜ. (2023). 6 Şubat 2023 Depremleri Nihai Raporu. İstanbul Teknik Üniversitesi. https://haberler.itu.edu.tr/docs/defaultsource/defaultdocumentlibrary/2023_itu_subat_2023_deprem_son_raporu.pdf?sfvrsn=1583fe76_2
• Johnston, D., Tarrant, R., Tıpler, K., Coomer, M., Pedersen, S., & Garsıde, R. (2011). “Preparing schools for future earthquakes in New Zealand: Lessons form an evaluation of a Wellington school exercise”. The Australian Journal of Emergency Management, 26(1), 24-30.https://search.informit.org/doi/pdf/10.3316/ielapa.805914254008026
• Jung, H. O., & Han, S. W. (2022). Development and validation of earthquake fire response simulation protocol for Korean college students in healthprograms. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(9), 5764. https://doi.org/10.3390/ijerph19095764
• Karabulut D., & Bekler, T. (2019). Doğal afetlerin çocuklar ve ergenler üzerindeki etkileri. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5(2), 1-9. https://doi.org/ 10.21324/dacd.500356
• Karakoç, F. Y., & Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 13(40), 39-49. https://doi.org/10.25282/ted.228738
• Karakuş, U. (2014). Depremi yaşamış ve yaşamamış öğrencilerin deprem algılarının, metafor analizi ile incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 97-116.https://doi.org/10.17295/ataunidcd.31309
• Karaşin, Y., Filiz, M., & Karagöz, Y. (2023). Depreme yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 548-561. https://doi.org/10.35341/afet.1250436
• Kong, S. C., Li, R. K. Y., & Kwok, R. C. W. (2019). Measuringparents’ perceptions of programming education in P-12 schools: Scale development and validation. Journal of Educational Computing Research, 57(5), 1260-1280. https://doi.org/10.1177/0735633118783182
• Lin, B. C., & Lee, C. H. (2022). Conducting an adaptive evaluation framework of importance and performance for community-based earthquake disaster management. Natural Hazards, 115, 1-20.https://doi.org/10.1007/s11069-022-05594-3
• Luo, Z. (2023). Determinants of the perceived usefulness (PU) in the context of using gamification for classroom-based ESL teaching: A scale development study. Education Information Technologies, 28, 4741–4768. https://doi.org/10.1007/s10639-022-11409-6
• Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67. https://doi.org/10.21666/muefd.321970
• Musacchio, G., Falsaperla, S., Bernhardsdottir A.E., Ferreira, M.A., Sousa, M.L., Carvalho, A., & Zonno, G. (2016).Education: Can a bottom-upstrategy help for earthquakedisaster prevention?. Bulletin of Earthquake Engineering,14(7), 2069–2086. https://doi.org/10.1007/s10518-015-9779-1
• Muthén, L. K., & Muthén, B. O. (2002). How to use a monte carlo study to decide on sample size and determine power. Structural Equation Modeling, 9(4), 599-620. https://doi.org/10.1207/S15328007SEM0904_8
• Özkan, B., & Çetinkaya Kutun, F. (2021). Afet psikolojisi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 8(3), 249-256.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1535450 Öztürk, S., Bayrak, Y., Çınar, H., Koravos G.C., &
• Tsapanos, T. M. (2008). A quantitative appraisal of earthquake hazard parameters computed from Gumbel I methodfor different regions in and around Turkey. Natural Hazards, 47, 471-495.https://doi.org/10.1007/s11069-008-9234-6
• Pallant, J. (2020). SPSS kullanma kılavuzu - SPSS ile adım adım veri analizi (S. Balcı; B. Ahi, Çev.). Anı Yayıncılık.
• Panic, M., Kovacevıc-Majkıc, J., Mıljanovıc, D., & Mıletıc, R. (2013). “Importance of natural disaster education –case study of the earthquake near the city of Kraljevo: First results. Journal of the Geographical Institute"
• Jovan Cvijic", SASA, 63(1), 75-88.https://dx.doi.org/10.2298/ijgi121121001p
• Pascapurnama D.N., Murakami A., Chagan-Yasutan H., Hattori T., Sasaki H., & Egawa S. (2018), Integrated health education in disaster risk reduction: Lesson learned from disease outbreak following natural disasters in Indonesia. International Journal of Disaster Risk Reduction, 29, 94–102.https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.07.013
• Ramazanoğlu, M., Gürel, S., & Çetin, A. (2022). The development of an online learning readiness scale for high school students. International Journal of Assessment Tools in Education, 9 (Special Issue), 126-145. https://doi.org/10.21449/ijate.1125823
• Ronan, K. R., & Towers, B. (2014). Systems education for a sustainable planet: Preparing children for natural disasters. Systems, 2(1), 1-23. https://doi.org/10.3390/systems2010001
• Sawada, Y., & Takasaki, Y. (2017). Natural disaster, poverty, and development: An introduction. World Development, 94, 2-15.https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2016.12.035
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LİSREL ile Pratik Veri Analizi (3. Baskı). Anı Yayıncılık. Seçer, İ. (2018).Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları (2.Baskı). Anı yayıncılık.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F.G.(2016).Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (4. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Şahin, İ., & Kılınç, T. (2016). Türkiye’de 1980-2014 yılları arasında görülen depremlerin ekonomik etkileri. Siirt Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisadi Yenilik Dergisi, 4(1), 33-42. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/210453
• Şahin, M. G., & Boztunç Öztürk, N. (2018). Eğitim alanında ölçek geliştirme süreci: Bir içerik analizi çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 191-199. https://doi.org/10.24106/kefdergi.375863
• Şeker, H., & Gençdoğan, B. (2014). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme. Nobel Yayınevi.
• Tanhan, F., & Kayri, M. (2013). Deprem sonrası travma düzeyini belirleme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 1013-1025. https://tr-scales.arabpsychology.com/wp-content/uploads/pdf/eprem-sonrasi-travma-duzeyini-belirleme-olcegi-toad.pdf
• Taymaz, T., Yılmaz, Y., & Dilek, Y. (2007). Thegeodynamics of the Aegean and Anatolia: Introduction. Geological Society, London, Special Publications, 291(1),1-16. https://doi.org/10.1144/SP291.1
• Teke, D., & Sözbilir, M. (2021). Öğretmen adaylarının kaynaştırma eğitimine yönelik öz yeterliklerini belirlemek için ölçek geliştirme. Eurasian Journal of Teacher Education, 2(1), 55-68. https://avesis.atauni.edu.tr/yayin/a55d1d98-c030-44de-b09b-ff04f45227ed/ogretmen-adaylarinin-kaynastirma-egitimine-yonelik-oz-yeterliklerini-belirlemek-icin-olcek-gelistirme
• Tekin, Ö., & Dikmenli, Y. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının afet bilinci algısı ve deprem bilgi düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 258-271. https://doi.org/10.31592/aeusbed.811043
• Tsapanos, T. M., & Burton, P. W. (1991). Seismic hazard evaluation for specific seismic regions of the world.Tectonophysics, 194(1-2), 153-169.https://doi.org/10.1016/0040-1951(91)90278-Z Tuncer, N., Sözen, Ş., &
• Sakar, Ş. (2021). Okul öncesi eğitimde deprem farkındalığı: Deprem benden küçüksün” projesi, Tokat ili örneği. International Journal of Educational Spectrum, 3(1), 1-27.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1164034 176