GAZİ ÜNİVERSİTESİ VAKFI ÖZEL ANADOLU LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN KELİME HAZİNESİNİN DERLEM TABANLI İNCELENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 3, 1902 - 1916, 15.09.2018

Mehmet Kara Mustafa Ulutaş

Öz

Bir
insanın; sayıca, anlamca ve türce fazla kelimelere, kavramlara vakıf olması ve
bu kelimeleri günlük hayatta gerektiğinde rahatlıkla kullanabilmesi, o kişinin
tasavvur ile hayal dünyasının, kavrama ile anlama gücünün derinliğini ve
zenginliğini gösterir. İnsanın bu vasfı, dış ve iç dünyadaki varlıkları,
durumları ve olayları, daha canlı ve etkili bir şekilde tasavvur, tahayyül ve
muhakeme etmesini sağlar. Böyle insanlar bilgili, yaratıcı, hoş sohbet,
anlayışlı ve duyarlı insanlardır. Bir insanın zengin kelime hazinesi, kişinin
kavram ve idrak boyutunun, düşünce ufkunun gelişmesine, sanat ve edebiyat
zevkinin oluşmasına da katkı sağlar. Kelime hazinesi ve söz varlığının
belirlenmesine yönelik olarak yapılan araştırmalar, dilin kullanım zenginliğini
ve anlatımda tercih edilen dil unsurlarını yansıtması bakımından önemlidir.
Alanyazın tarandığında, Türkiye’de gerek belli grupların kelime hazinesinin
gerekse yazılı kaynakların söz varlığının tespit edilmesine yönelik birçok
çalışmanın yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmada, Gazi Üniversitesi Vakfı Özel
Anadolu Lisesi öğrencilerinin kelime hazinesinin derlem tabanlı incelenmesi
amaçlanmaktadır. Öğrencilerin yazılı anlatımlarında kullandıkları kelimeler ve
bu kelimelerin sıklıkları derlem programından elde edilen nicel verilerin
analizi sonucunda tespit edilmiştir. Elde edilen veriler, Gazi Üniversitesi
Vakfı Özel Anadolu Lisesi öğrencilerinin yazılı anlatımlarında, tatmin edici
düzeyde toplam ve tekil kelime kullandıklarını göstermektedir. Kelime kullanım
sayılarında, cinsiyet değişkeni açısından farklılık bulunmamakta, bununla
birlikte kız öğrencilerin kelime çeşitliliği ve anlatım zenginliği yönünden
erkek öğrencilere göre daha başarılı oldukları dikkat çekmektedir. Ayrıca
öğrencilerin sık kullandıkları kelimelerin, daha önce yapılan çalışmalarda
oluşturulan kelime listeleriyle belli oranlarda örtüştüğü belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Yazılı anlatım, kelime hazinesi, kelime sıklığı, derlem

Kaynakça

• Arı, G. ve Okur, A. (2013). Öğrencilerin ilköğretim 100 temel eseri okuma durumu. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(3), 307-328.
• Baş, B. (2006). 1985-2005 yılları arasında çocuk edebiyatı sahasında yazılmış tahkiyeli metinlerin söz varlığı üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baş, B. (2010). Söz varlığının oluşumu ve gelişiminde çocuk edebiyatının rolü. TÜBAR XXVII-/2010-Bahar, 137-159.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri (4. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cesur, O. (2005). (Kastamonu İlinde Bir İnceleme) Pansiyonlu ilköğretim okulu öğrencileri üzerinde kelime serveti araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çeçen, M. A. (2007). Kelime hazinesinin geliştirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar. Journal of Turkish Linguistics, 1(1), 116-137.
• Çetinkaya, Ç. (2011). İlköğretim 4 ve 5. sınıf öğrencilerinin kelime kullanım sıklıkları üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çiftçi, M. (1991). Bir grup yükseköğrenim öğrencisi üzerinde kelime serveti araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çıplak, M. (2005). Uşak merkez ilköğretim 5, 8 ve 11. sınıfların yazılı kelime hazinesinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Göz, İ. (2003). Yazılı Türkçenin kelime sıklığı sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Harıt, Ö. (1972). Samsun ve Ankara illerinin 6-7 yaş çocuklarında kelime hazinesi araştırması. Ankara: MEB Planlama Araştırma ve Koordinasyon Dairesi.
• İpekçi, A. (2005). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin kelime serveti üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karadağ, Ö. (2005). İlköğretim I. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karadüz, E. (2004). Sözcük sıklığı çalışmalarının önemi. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, 1605-1613. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. http://turkoloji.cu.edu.tr/DILBILIM/karaduz.pdf adresinden 09.07.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Karakaya, İ. (2011). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarındaki aktif kelime serveti üzerine bir araştırma: Uşak/Eşme örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak: Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaoğlu, S. (2014). Türkçe çevrimiçi derlemler üzerine. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 16 (Özel Sayı I), 181-188.
• Kurudayıoğlu, M. (2005). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Serarslan, N. (2010). Konya Ereğli Atatürk İlköğretim Okulu 6. sınıf öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ünsal, H. (2005). İlköğretim 5. ve 8. sınıflar ile ortaöğretim 11. sınıfların sözlü anlatımdaki aktif kelime hazineleri / Afyon merkez örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.