Ortaokul Öğrencileri İçin Sürdürülebilir Yaşama Yönelik Farkındalık Ölçeğinin Geliştirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 378 - 393, 01.05.2020

Fahriye Ayça Akgül Mustafa Aydoğdu

https://doi.org/10.24315/tred.633081

Cited By: 2

Öz

Sürdürülebilir kalkınmanın birbiriyle karşılıklı
etkileşimde olan toplumsal, ekonomik ve çevresel olmak üzere üç boyutu vardır. Son
yıllarda sürdürülebilir kalkınma eğitimi, araştırmalarda ve öğretim
programlarında önem yer tutmaya başlamıştır. Türkiye’de sürdürülebilir
kalkınmaya yönelik eğitime, öğretmenlik lisans programlarında ve ilköğretim fen
bilimleri dersi öğretim programlarında önemli yer verilmektedir. Mevcut
çalışmada, ortaokul 8. sınıf öğrencilerin sürdürülebilir kalkınma konusuna
ilişkin farkındalıklarını belirlemek üzere çevresel, ekonomik ve toplumsal
boyutları olan “Sürdürülebilir Yaşama Yönelik Farkındalık Ölçeği” (SYYFÖ)
geliştirilmesi amaçlanmıştır. SYYFÖ’nin maddelerinin yazımında; alan yazın
incelenmesi ve uzman görüşlerinden yararlanılmış ve güvenirlik ve geçerlik
analizleri için 319 öğrenciden veri toplanmıştır. Güvenirlik ve geçerlik
analizleri için betimsel analizler, madde analizi, açımlayıcı ve doğrulayıcı
faktör analizi, iç tutarlılık katsayısı Croanbach Alfa hesaplanmıştır. Sonuç olarak,
araştırmacı tarafından geliştirilen SYYFÖ üçlü likert tipinde hazırlanmış olup,
20 madde içermektedir. SYYFÖ’nin yapısı; çevre boyutu 7 maddeden, ekonomi
boyutu 5 maddeden ve toplumsal boyutu 8 maddeden oluşturulmuştur. SYYFÖ,
öğretmenlerin derslerinde kullanabileceği bir araç olmasının yanı sıra, ileride
sürdürülebilir yaşama yönelik farkındalık üzerine yapılacak araştırmalara katkı
sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

sürdürülebilir yaşam, sürdürülebilir kalkınma, farkındalık

Kaynakça

• Afacan, Ö. & Demirci Güler, M. P. (2011). Sürdürülebilir çevre eğitimi geliştirme tutum ölçeği geliştirme çalıştırma. 2. Uluslararası Eğitimde Yeni Eğilimler Konferansı ve Etkileri, 27-29 Nisan, Antalya, Türkiye.
• Alkış, S. (2009). Sürdürülebilir bir dünya için coğrafya eğitimi. Aktif Yayınevi: İstanbul.
• Ateş, H. & Gül, K. S. (2018). Investigating of pre-service science teachers’ beliefs on education for sustainable development and sustainable behaviors, International Electronic Journal of Environmental Education, 8(2), 105-122.
• Atmaca, A. C. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sürdürülebilir kalkınma farkındalıklarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Atmaca, A. C., Kıray, S. A. & Pehlivan, M. (2019). Development of a measurement tool for sustainable development awareness. International Journal of Assessment Tools in Education, 6(1), 80-91.
• Aydın, F. (2010). Geography teacher candidates‟ views about environment problems and environment education (Gazi university case). International Online Journal of Educational Sciences, 2(3), 818-839.
• Aydın, F. & Ünaldı Eser, Ü. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumları. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(1),11-42.
• Azapagic, A., Perdan, S. ve Shallcross, D. (2005). How much do engineering students know about sustainable development? The findings of an international survey and possible implications for the engineering curriculum. European Journal of Engineering Education, 30(1), 1-19.
• Biasutti, M., & Frate, S. (2017). A validity and reliability study of the attitudes toward sustainable development scale. Environmental Education Research, 23(2), 214-230.
• Bonnett, M. (1999). Education for sustainable development: A coherent philosophy for environmental education? Cambridge Journal of Education, 29(3), 313-324.
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis: For applied research. New York: Guilford.
• Brundtland, G. (Ed.). (1987). Our common future: the world commission on environment and development. Oxford: Oxford University Press.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara.
• Cengizoğlu, S. (2013). Sürdürülebilir kalkınma için eğitim programının okul öncesi dönem çocuklarının insan-çevre ilişkisi algısına etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çabuk, B. ve Karacaoğlu, C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 189-198.
• Çam, O., Engin, E. (2006). Psikiyatri kliniğinde çalışan hemşirelerde farkındalık eğitiminin bireysel performans standartlarına etkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7(2), 82-91.
• Çobanoğlu, O. Ve Türer, B. (2015). Fen bilgisi ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin sürdürülebilir kalkınma farkındalıklarının belirlenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5, 235-247.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Foster, J. (2001). Education as sustainability. Environmental Education Research, 7(2), 153-165.
• Gayford, C. (2001). Education for sustainability: an approach to the professional development of teachers. European Journal of Teacher Education, 24(3), 313-327.
• Gelen, İ. (2004). Bilişsel farkındalık düzeylerinin Türkçe dersine ilişkin tutum, okuduğunu anlama ve kalıcılığı etkisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Gökmen, A. (2014). Sürdürülebilir kalkınma için eğitim: öğretmen adaylarının tutumları ile ilişkili olan faktörler (Gazi eğitim fakültesi örneği). Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gürbüz, H. ve Çakmak, M. (2012). Biyoloji eğitimi bölümü öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 162-173.
• Gürbüz, H., Çakmak, M., & Derman, M. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumları (Biyoloji öğretmenleri sürdürülebilir çevreye yönelik tutumlar). Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6(1), 144-149.
• Gürbüz, H., Kışoğlu, M. ve Erkol, M. (2007). Biyoloji öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumlarının informal ve formal eğitim ortamları açısından değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(3), 74-84.
• Gürlük, S. (2010). Sürdürülebilir kalkınma gelişmekte olan ülkelerde uygulanabilir mi?. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 85‐99.
• Harris, J.M. (2000). Basic principles of sustainable development. Global Development and Environment Institute Working Paper: 00-04, Tufts University, USA.
• Higgs, L. A., & McMillian, M. V. (2006). Teaching through modeling: Four schools’ experiences in sustainability education. The Journal of Enviromental Education, 38(1), 39-53.
• Hoepper, B. (1993). Seeking global citizens in the history classroom. In D. Dufty & H. Dufty (Eds.). We sing of a world reshaped: Readings and reflections on global citizenship. Brisbane: Social Education Association of Australia.
• Holmberg, J. & Sandbrook, R. (1992). Sustainable development: what ıs to be done? Making development sustainable: redefining ınstitutions, policy, and economics. (Ed. J. Holmberg). International Institute for Environment and Development, s.19-38, Washington, D. C. Island Press.
• Hu, Li-tze., ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. doi:10.1080/10705519909540118.
• Islam, S. M. N., Munasinghe, M. & Clarke, M. (2003). Making long-term economic growth more sustainable: evaluating the costs and benefits. Ecological Economics, 47(2-3), 1-19.
• Jigling, B. (1992). Why I don’t want my children to be educated for sustainable development. Journal of Environmental Education, 3, 1-10.
• Kagawa, F. (2007). Dissonance in students‟ perceptions of sustainable development and sustainability: ımplications for curriculum change. International Journal of Sustainability in Higher Education, 8(3), 317-338.
• Kaya, M. F. (2013). Sürdürülebilir kalkınmaya yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 175-193.
• Kaya, M. F. ve Tomal, N. (2011). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının sürdürülebilir kalkınma eğitimi açısından incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi ‐ Journal of Educational Sciences Research, 1(2), 49-65.
• Kaypak, Ş. (2011). Küreselleşme sürecinde sürdürülebilir bir kalkınma için sürdürülebilir bir çevre. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(20), 19-33.
• Keleş, Ö. (2007). Sürdürülebilir yaşama yönelik çevre eğitimi aracı olarak ekolojik ayak izinin uygulanması ve değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Keleş, Ö. (2015). Creative drama in the teaching of education for sustainable development: sample activity about sustainability and sustainable production. Journal of Environmental Sustainability, 4(4), 1-15.
• Keleş, Ö. (2017). Investigation of pre-service science teachers’ attitudes towards sustainable environmental education. Higher Education Studies, 7(3), 171-180.
• Keleş, Ö., Eriş, R., & Aydoğdu, M. (2017). 7th grade students’ mental models about the concept of ‘sustainable development’. European Journal of Education Studies, 3(7), 12-24.
• Kline, R. B. (2010). Principles and practice of structural equation modeling (3rd. Ed.). New York: Guilford Press.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2013). İlköğretim kurumları fen bilimleri dersi (6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (3,4,5,6,7. ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Nas, E R., & Çoruhlu, T. Ş. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının perspektifinden sürdürülebilir kalkınma kavramı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 562-580.
• Nikel, J. (2007). Making sense of education ‘responsibly: Findings from study of student teachers’ understanding(s) of education sustainable development and education for sustainable development. Environmental Education Research, 13(5), 545-564.
• Özdemir, E. B. & Arık, S. (2013). Ortaokul öğrencilerinin benlik saygı düzeylerinin ve sürdürülebilir çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi, 6(XVI), 641-655.
• Öztürk Demirbaş, Ç. (2011). Coğrafya dersi öğretim programında sürdürülebilir kalkınma. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 595-615.
• Öztürk Demirbaş, Ç. (2015). Öğretmen adaylarının sürdürülebilir kalkınma farkındalık düzeyleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 31, 300-316.
• Petersen, J. F., & Alkış, S. (2009). How do turkish eighth grade students conceptualise sustainability?. European Journal of Education Studies, 1(1), 67-74.
• Qablan, A. (2005). Education for sustainable development at the university level: interactions of the need for community, fear of indoctrination, and the demands of work. PhD Thesis, The Florida State University College of Education, USA.
• Sam N., Gürsakal S. ve Sam R. (2010). Üniversite öğrencilerinin çevresel risk algısı ve çevresel tutumlarının belirlenmesi. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Akademik Bakış Dergisi, 20, 1-16.
• Soubbotina, T. P. (2004). Beyond economic growth an ıntroduction to sustainable development (2nd Edition), USA: World Bank.
• Soysal, N. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının sürdürülebilir kalkınma için eğitime yönelik yeterlik algıları. Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Stir, J., 2006. Restructuring teacher education for sustainablility: student involment through a “Strenghts Model”. Journal of Cleaner Production, 14, 830-836.
• Summers, M., Corney, G. & Childs, A. (2004). Student teachers‟ conceptions of sustainable development: The startingpoints of geographers and scientists. Educational Research, 46(2), 163-182. Doi: 10.1080/0013188042000222449
• Summers, M., Corney, G., & Childs, A. (2005). Education for sustainable development in initial teacher training: Issues for ınterdisciplinary collaboration. Environmental Education Research, 11(5), 623-647.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şahin, E., Ertepınar, H. ve Teksöz, G. (2009). Sürdürülebilir kalkınmaya yönelik yeşil bir müfredat uygulaması için göstergeler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 123-135.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th Ed.). Boston: Allyn ve Bacon.
• Tamkan, R. (2008). “Türkiye’nin doğal zenginliklerinin sürdürülebilirliği” ve ortaöğretim biyoloji öğretmenlerinde farkındalık. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 34(151), 89-103.
• Teksöz, G., Şahin, E. ve Ertepınar, E. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 307-320.
• Temoçin, E. (2007). İlköğretim öğrencilerinin sürdürülebilir enerji farkındalıklarının belirlenmesi ve geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tomas, L., Girgenti, S., & Jackson, C. (2017). Pre-service teachers’ attitudes toward education for sustainability and its relevance to their learning: Implications for pedagogical practice. Environmental Education Research, 23(3), 324-347.
• Torbjörnsson, T., Molin, L., & Karlberg, M. (2011). Measuring attitudes towards three values that underlie sustainable development. Utbildning & Demokrati, 20(1), 97-121.
• Tuncer, G., & Erdoğan, M. (2006). Sürdürülebilir kalkınma için eğitim: Bir ders değerlendirilmesi. VII. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildiriler Kitabı-Cilt I, Ankara.
• Tuncer, G. T., Ertepınar, H. ve Şahin, E. (2008, Ağustos). Çevre okuryazarlığı: Geleceğin öğretmenleri sürdürülebilir bir gelecek için hazır mı? 8. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Bolu.
• Tuncer, G., Sungur, S., Tekkaya, C. ve Ertepınar, H. (2005). Young attitude on sustainable development: A case study. Hacettepe University Journal of Education, 29, 87-193.
• Türer, B. (2010). Fen bilgisi ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sürdürülebilir kalkınma farkındalıklarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Uitto, A., Juuti, K., Lavonen, J., & Meisalo, V. (2003). Who is responsible for sustainable development? In Attitudes to environmental challenges: A survey of Finnish 9th grade comprehensive school students. Retrieved from http://roseproject.no/network/countries/finland/fin-uitto-2003.pdf
• UNESCO. (2002). Education for sustainability from Rio to Johannesburg: lessons learnt from a decade of commitment. Retrieved from http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001271/127100e.pdf
• Ürey, M. & Aydın, M. (2014). İlköğretim fen ve teknoloji dersi programında yer alan çevre konularına yönelik bir program analizi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 7-20.
• Walshe, N., 2008. Understanding students’ conceptions of sustainability, Enviromental Education Research, 14(5), 537-558.
• Winter, C., & Firth, R. (2007). Knowledge about education for sustainable development: Four case studies of student teachers in English secondary schools. Journal of Education for Teaching, 33(3), 341–358.
• Yücel, E. Ö., & Özkan, M. (2013). 2013 fen bilimleri programının 2005 fen ve teknoloji programıyla çevre konuları açısından karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 237-265.
• Zachariou, A., & Valanides, N. (2006). Education for sustainable development: The impact of an out-door program on student teachers. Science Education İnternational, 17(3), 187–203.