İLKOKUL FEN BİLİMLERİ DERSİ KONULARINDA YER ALAN KAVRAMLARA YÖNELİK SINIF ÖĞRETMEN ADAYLARININ HAZIR BULUNUŞLUK DÜZEYLERİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 94 - 112, 20.01.2021

Adem Taşdemir

https://doi.org/10.24315/tred.657683

Cited By: 1

Öz

Öğrenme sürecinde kavramsal değişim, yeni bilgilerin özümsenmesi ve var olan bilgilerin gözden geçirilerek yeniden düzenlenmesi döngüsü ile öğrenen tarafından zihinsel olarak yapılandırır. Kavramların doğru ve yeterli düzeyde yapılandırılması özellikle öğretmen adaylarının ilerideki mesleki yeterliliklerini doğrudan ilgilendirmekte ve bu nedenle öğretmen adaylarının bu konudaki eksikliklerin belirlenmesini gerektirmektedir. Çünkü kavramların erken yaşlardan itibaren doğru ve yeterli düzeyde yapılandırılmasındaki en önemli faktörlerden birisi öğretmenlerdir. Kavramların kazanılma düzeylerinin belirlenmesi sınıf öğretmeni adaylarının lisans düzeyindeki öğrenmelerinin gelecek yaşamlarında derslere ve günlük yaşama zemin oluşturduğu düşünüldüğünde, kavramları erken dönemde doğru yapılandırmaları hem kendileri hem de öğrencileri açısından önem taşımaktadır. Bu araştırmayla, sınıf öğretmeni adaylarının ilkokul fen bilimleri dersi konularındaki kavramları kazanma düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma nicel araştırma desenlerinden tarama modeli kullanılarak veriler elde edilmiştir. Araştırma verileri, hazırlanan “Fen Bilimleri Dersi Kavram Formu” ile Orta Anadolu’da yer alan bir devlet üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören ve random yolla seçilen 93 sınıf öğretmen adayına uygulanarak veriler elde edilmiştir. Ölçme aracı ile öğrencilerin kavram bilgilerinin yanında kısa cevaplarının istenmesi kavram yanılgılarının da belirlenebilmesine olanak sağlamıştır. Araştırma sonucunda; öğretmen adaylarının cinsiyet özelliklerinin fen kavramlarını anlama düzeyleri üzerinde etkisinin olmadığı ve öğretmen adaylarının büyük bir kısmının biyoloji kavramlarını anlama durumlarının düşük düzeyde oluştuğu belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının en zorlandığı üniteler sırasıyla beş duyumuz/besinlerimiz ve elektrikli araçlar/basit elektrik devreleri üniteleri iken, kuvvet ve hareket ünitesinde başarı düzeylerinin en yüksek düzeyde oluştuğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kavram öğretimi, fen bilimleri

Kaynakça

• Akgün, A. (2009). Fen öğretmen adaylarının çözelti, çözünme ve difüzyon konusundaki kavram yanılgıları ve fen tutumları ile başarıları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 34(154).
• Amedeker, M. K. (2002). Science teacher trainees in a school attachment programme. Journal of Education for Teaching, 28 (1), 63-73.
• Ayas, A., & Demirbaş, A. (1997). Turkish secondary students’ conception of introductory chemistry concept. Journal of Chemical Education, 74 (5), 518-521.
• Aydoğan, S., Güneş, B., & Gülçiçek, Ç. (2003). Isı ve sıcaklık konusunda kavram yanılgıları. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 111-124. Aydoğdu, M., & Kesercioğlu, T. (2005). İlköğretim fen ve teknoloji öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bahar, M. (2003). Öğrencilerin canlılık kavramı ile ilgili düşüncelerine yönelik bir çalışma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(1), 93-104.
• Bahar, M., Cihangir, S., & Gözün, Ö. (2002). Okul öncesi ve ilköğretim çağındaki öğrencilerin canlı ve cansız nesneler ile ilgili alternatif düşünce kalıpları. V.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, ODTÜ, Ankara.
• Baki, A. (1999). Cebirle ilgili işlem yanılgılarının değerlendirilmesi. III. Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, M.E.B. ÖYGM, Ankara.
• Bar, V., & Galili, I. (1994). Stages of children’s views about evaporation. International Journal Of Science Education, 16, 157-174.
• Bar, V., & Travis, A.S. (1991). Children’s views concerning phase changes. Journal of Research In Science Teaching, 28(4), 363-382.
• Bayraktar,Ş. (2009). Pre-service primary teachers’ ideas about lunar phases. Journal of Turkish Science Education, 6(2), 12-23.
• Bisard, W., Aron, R., Francek, M., & Nelson, B. (1994). Assessing selected physical science and earth misconceptions of middle school through university pre-service teachers: Breaking the science misconception cycle. Journal of College Science Teaching, 24, 38- 42.
• Blanco, A., & Prieto, T. (1997). Pupils’ views on how stirring and temperature affect the dissolution of a solid in a liquid: a cross-age study. International Journal of Science Education, 19(3), 303-315.
• Boo, H.K. (1998). Students’ understanding of chemical bonds and energetic of chemical reactions. Journal of Research In Science Teaching, 35(5), 569-581.
• Boz, Y. (2005). İlköğretim ikinci kademe ve ortaöğretim öğrencilerinin yoğunlaşma konusundaki kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 48-54.
• Büyükkasap, E., & Samancı, O. (1998). İlköğretim öğrencilerinin ışık hakkındaki yanlış kavramaları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 4(5), 127-140.
• Büyükkasap, E., Samancı, O., & Dikel, S. (2002). Farklı öğretim düzeyinde okuyan öğrencilerin basit elektrik devresi ile ilgili düşünceleri. Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(4), 27-34.
• Canpolat, T., Pınarbaşı, Bayrakçeken, S. & Geban, Ö. (2004). Kimyadaki Bazı yaygın yanlış kavramalar. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1),135–146.
• Cansüngü Koray, Ö., & Bal, Ş. (2002). İlköğretim 5. ve 6.sınıf öğrencilerinin ışık ve ışığın hızı ile ilgili yanlış kavramaları ve bu kavramları oluşturma şekilleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 1-11.
• Chambers, S. & Andre, T. (1997). Gender, prior knowledge, interest and experience in electricity and conceptual change text manipulations in learning about direct current. Journal Of Research In Science Teaching, 34(2), 107-123.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2000). Research methods in education (5th ed.). London, New York: Routledge Falmer.
• Coştu, B., & Ayas, A. (2002). Öğrencilerin kaynama olayı ile ilgili düşüncelerinin ve anlamlarının belirlenmesi. V.Ulusal Fen Bilimleri Ve Matematik Eğitimi Kongresi, 16-18 Eylül ODTÜ, Ankara.
• Çakır, S.Ö., & Yürük, N. (1999). Oksijenli ve oksijensiz solunum konusunda kavram yanılgıları teşhis testinin geliştirilmesi ve uygulanması. III. Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, M.E.B. ÖYGM, Ankara.
• Çalık,M., Ayas, A., & Ebezener, J.V. (2005). A review of solution chemistry studies: insights into students’ conceptions. Journal Of Science Education And Technology, 14(1), 29-50.
• Çardak, O. (2002). Lise birinci sınıf öğrencilerinin canlıların çeşitliliği ve sınıflandırılması ünitesindeki kavram yanılgılarının tespiti ve kavram haritaları ile giderilmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Çelebi, Ö. (2004). Effect of conceptual change oriented instruction on removing misconceptions about phase changes (Unpublished Master Thesis). Middle East Technical University, Ankara.
• Çepni, S. (1997). Lise fizik-I ders hitabında öğrencilerin anlamakta zorluk çektikleri anahtar kavramların tespiti. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(15), 86-96.
• Çepni, S. (2007). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Çepni, S., Aydın, A., & Ayvacı, H.Ş. (2000). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin ilköğretim fen bilgisi müfredatındaki temel fizik kavramlarını anlama düzeylerinin belirlenmesi, IV.Ulusal Fen Bilimleri Kongresi, 6-8 Eylül, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ankara.
• Çıldır, I., & Şen, A.İ. (2006). Lise öğrencilerinin elektrik akımı konusundaki kavram yanılgılarının kavram haritalarıyla belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 92-101.
• Çilenti, K. (1985). Fen eğitimi teknolojisi. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Demircioğlu, G. Özmen, H., & Demircioğlu, H. (2006).Sınıf öğretmeni adaylarının fiziksel ve kimyasal değişme kavramlarını anlama düzeyleri ve yanılgıları. Milli Eğitim, 170, 260-273.
• Dilber, R., & Düzgün, B. (2003). Doğru akım devreleri ile ilgili olarak ortaöğretim fen kolu öğrencilerinde oluşan kavram yanılgıları. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25), 90-96.
• Driver, R. (1985). Children’s ıdeas in science. Philadelphia:Open University Press.
• Ebezener, J.V., & Erickson, L.G. (1996). Chemistry students’ conception of solubility: A phenomenograpy. Science Education, 80(2), 181-201.
• Ecevit, T.,& Özdemir Şimşek, P. (2017). Öğretmenlerin fen kavram öğretimleri, kavram yanılgılarını saptama ve giderme çalışmalarının değerlendirilmesi. İlköğretim Online,16(1): 129-150.
• Ekiz, D., & Akbaş, Y. (2005). İlköğretim 6.sınıf öğrencilerinin astronomi ile ilgili kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Milli Eğitim Dergisi, 165.
• Emrahoğlu, N., & Öztürk, A. (2009). Fen bilgisi öğretmen adaylarının astronomi kavramlarını anlama seviyelerinin ve kavram yanılgılarının incelenmesi üzerine boylamsal bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 165-180.
• Engelhardt, P., & Beichner, R.J. (2004). Students’ understanding of direct current resistive electrical circuits. American Journal of Physics, 72, 98-115.
• Erdem, E., Yılmaz, A., Atav,E., & Gücüm, B. (2004). Öğrencilerin madde konusunu anlama düzeyleri, kavram yanılgıları, fen bilgisine karşı tutumları ve mantıksal düşünme düzeylerinin araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 74-82.
• Flories, F. (2003). Representation of cell and its processes in high school students: An integrated view. International Journal of Science Education, 25(2), 269-286.
• Gökdere, M., & Orbay, M. (2006). Fen bilgisi öğretmen adaylarının temel astronomi kavramları ile ilgili bilgi seviyeleri. Fen ve Matematik Eğitimi Sempozyumu, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Gümüş, S., Öner, F., Kara, M., Orbay, M., & Yaman, S. (2003). Isı ve sıcaklık üzerine kavram yanılgıları. Milli Eğitim Dergisi, 157.
• Güneş, B., Ünsal, Y., & Ergin, İ. (2001). Yükseköğretim öğrencilerinin temel astronomi konularındaki bilgi düzeylerinin tespitine yönelik bir araştırma. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 47-60.
• Hatzinikita, V., & Koulaidis, V. (1997). Pupils’ ideas on conservation during changes in the state of water. Research in Science and Technological Education, 15(1), 53-70.
• Heller, M.P., & Finley, N.F. (1992). Variable uses of alternative conceptions, a case study in current electricity. Journal of Research in Science Education, 29(3), 259-276.
• Hesse, J.J., & Anderson, C.W. (1992). Students’ Conceptions of Chemical Change. Journal of Research in Science Teaching, 29(3), 277-299.
• Horton, C. (2001). Student preconceptions and misconceptions in chemistry. Retrieved from http://www.daisley.net/hellevator/misconceptions/misconceptions.pdf.
• Johnson, P. (1998). Children’s understanding of changes of state involving the gas state, part 2: Evaporation condensation below boiling point. International Journal of Science Education, 20(6), 695-709.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (4. Baskı).Ankara:Asil Yayın.
• Kalkan, H., Kalkan, S., & Ustabaş, R. (2006). İlk ve orta öğretim öğretmen adaylarının temel astronomi konularındaki kavram yanılgıları. 7.Ulusal Fen Bilimleri Ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara.
• Kaptan, F. (1998): Fen bilgisi öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kaptan, F., & Korkmaz, H. (2001). Hizmet öncesi sınıf öğretmenlerinin fen eğitiminde ısı ve sıcaklıkla ilgili kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 59-65.
• Karaer, H. (2007). Sınıf öğretmeni adaylarının madde konusundaki bazı kavramların anlaşılma düzeyleri ile kavram yanılgılarının belirlenmesi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 199-210.
• Karamustafaoğlu, S., Ayas, A., & Coştu, B. (2002). Sınıf öğretmeni adaylarının çözeltiler konusundaki kavram yanılgıları ve bu yanılgıların kavram haritası tekniği ile giderilmesi. II.Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, 11-13 eylül, ODTÜ, Ankara.
• Kinchin, I. M. (1999). Investigating secondary-school girls' preferences for animals or plants: A simple ‘head-to-head’ comparison using two unfamiliar organisms. Journal of Biological Education, 33 (2), 95.
• Konuk, M., & Kılıç, S. (1999). Bitki ve hayvanlardaki enerji kaynağı konusundaki kavram yanılgıları. III. Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi, 22-25 Eylül, 1998, Trabzon.
• Koray, Ö., & Tatar, N. (2003). İlköğretim öğrencilerinin kütle ve ağırlık ile ilgili kavram yanılgıları ve bu yanılgıların 6., 7. ve 8.sınıf düzeylerine göre dağılımı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 187.
• Lee, Y., & Law, N. (2001). Explorations in promoting conceptual change in electrical conceptos via ontological category shift. International Journal of Science Education, 23 (2), 111-149.
• Marek, E.A. (1986). Understanding and misunderstandings of biological concepts. The American Biology Teacher, 48, 37-40.
• Maskill, R. (1997). Pupils’ questions, alternative frameworks and the design of science teaching. International Journal of Science Education, 19, 781-799.
• McDermott, L.C., & Shaffer, P.S. (1992). Research as a guide for curriculum development: an example from introductory electricity, part I: investigation of student understanding. American Journal of Physics, 60, 1003-1013.
• MEB, Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü. (2002). Öğretmen yeterlikleri. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Morgil, İ., & Yılmaz, A. (2001). Kimya eğitiminde farklı madde türlerinin psikometrik özellikleri ve öğrenci başarısı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, p.111-116.
• Muijs, D. (2004). Doing quantitative research in education. London: SAGE Publications Ltd.
• Özmen, H., Karamustafaoğlu, S., Sevim, S., & Ayas, A. (2002). Kimya öğretmen adaylarının temel kimya kavramlarını anlama seviyelerinin belirlenmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, ODTU: Ankara.
• Özyürek, M. (1983). Kavram öğrenme ve öğretme. A. Ü. Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 347-366.
• Pardhan, H., & Bano, Y. (2001). Science teachers’ alternative conceptions about direct-currents. International Journal of Science Education, 23 (3): 301-318.
• Pınarbaşı, T., & Canpolat, N. (2003). Students’ understanding of solutions chemistry concepts. Journal of Chemical Education, 80(11), 1328-1332.
• Rockoff, Jonah, E. 2004. The impact of individual teachers on student achievement: evidence from panel data. American Economic Review, 94 (2): 247-252.
• Rowell, A. J., Dawson, C. J., & Harry, L. (1990). Changing Misconceptions: A challenge to science education. International Journal Science Education. 12(2), p.167-175.
• Sander, M. (1993). Erroneous ideas about respiration: The teacher factor. Journal of Research in Science Teaching, 30, 919-934.
• Sander, M., & Cramer, F. (1992). Matric biology pupils’ ideas about respiration: Implications for science educators. South African Journal of Science, 88, 543-548.
• Schallcross, T., & Spink, E. (2002). How primary trainee teachers perceive the development of their own scientific knowledge: Links between confidence and competence?. International Journal of Science education, 24(12), 1293-1312.
• Sencar, S., & Eryılmaz, A. (2002). Dokuzuncu sınıf öğrencilerinin basit elektirk devreleri konusuna ilişkin kavram yanılgıları. V.Ulusal Fen Bilimleri Ve Matematik Eğitim Kongresi, 16-18 Eylül, Ankara.
• Senemoğlu, N. (2005). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi, 12. Baskı.
• Songer, C.J., & Mintzes, J.J. (1994). Understanding cellular respiration: An analysis of conceptual change in college biology. Journal of Research in Science Teaching, 31, 621-637.
• Sökmen, N., Bayram, H., & Yılmaz, A. (2000). 5., 8. ve 9. Sınıf öğrencilerinin fiziksel değişim ve kimyasal değişim kavramlarını anlama seviyeleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 261-266.
• Stewart, J., Hafner, D., & Dala, M. (1990). Students’ alternative views of meiosis. The American Biology Teacher, 52, 228-232.
• Storey, R.D. (1991). Textbook errors and misconceptions in biology: cell metabolism. The American Biology Teacher, 53, 339-343.
• Şahin, F. (2001). İlköğretim 2.sınıf öğrencilerinin uzay hakkındaki bilgilerinin değerlendirilmesi. Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 156-169.
• Taşdemir, A., & Sarıkaya, M. (2005). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çözeltiler kimyasını öğrenmelerine işbirlikli öğrenme yönteminin etkilerinin araştırılması. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 6(2), 197-207.
• Taşdemir, M. (2003). Eğitimde planlama ve değerlendirme (2.basım). Ankara: Ocak Yayınevi.
• Tekin, H. (2000). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Yargı yayınevi.
• Thomaz, M.F., Malaquias, M.C., Valente, M.C., & Antunes, N.J. (1995). An attempt to overcome alternative conceptions related to heat and temperature. Physics Education, 30(1), 19-26.
• Ülgen, G. (2001). Kavram geliştirme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Yağbasan, R., & Gülçiçek, Ç. (2003). Fen öğretiminde kavram yanılgılarının karakteristiklerinin tanımlanması. Pamukkale Üniv.i Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 13.
• Yıldırım, C. (1998). Bilim felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldız, İ. (2000). İlköğretim 6.sınıf öğrencilerinin ışık ünitesindeki kavram yanılgıları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Ortaöğretim Fen Ve Matematik Alanları Eğitimi, Trabzon.
• Yılmaz, Ö., Tekkaya, C., Geban, Ö., & Özden, Y. (1999). Lise 1. sınıf öğrencilerinin hücre bölünmesi ünitesindeki kavram yanılgılarının tespiti ve giderilmesi. III. Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, M.E.B. ÖYGM, Ankara.
• Yip, D.Y. (1998). Teachers’ misconceptions of circulatory system. Journal of Biological Education, 32, 207-215.
• Yorek, N., Şahin, M., &Aydın, H. (2009).Are animals ‘more alive’ than plants? animistic-anthropocentric construction of life concept. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 5(4), 369-378.
• YÖK. (1998). Fakülte-okul işbirliği: YÖK/Dünya bankası milli eğitimi geliştirme projesi hizmet öncesi öğretmen eğitimi. Ankara: Bilkent.
• Yürümezoğlu, K., & Çökelez, A. (2010). Akım geçiren basit bir elektrik devresinde neler olduğu konusunda öğrenci görüşleri. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(3), 147-166.