ÖĞRETMEN ALGILARINA GÖRE OKUL YÖNETİCİLERİNİN ETİK LİDERLİK ÖZELLİKLERİNİN ÖRGÜTSEL SİNİZME ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 347 - 365, 20.01.2021

Tuğba Zengin , Önder Arpacı

https://doi.org/10.24315/tred.729398

Cited By: 3

Öz

: Bu çalışmada öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ile örgütsel sinizm arasındaki ilişki incelenmiştir. İlişkisel tarama modeline göre yapılan araştırma kapsamında İstanbul ili Beşiktaş ilçesinde 2018-2019 eğitim öğretim yılında görev yapan 328 öğretmene Etik Liderlik Ölçeği (Yılmaz, 2005) ve Örgütsel Sinizm Ölçeği (Kasalak ve Bilgin Aksu, 2014) uygulanmıştır. Verilerin analizi ölçeklerin boyutlarına göre de analiz yapılmıştır. Öncelikle verilerin normallik varsayımları kontrol edilmiştir. Varsayımların karşılandığı durumlarda cinsiyet değişkeninde t testi, kıdem ve okulda çalışma süresi değişkeninde tek yönlü varyans analizi ve etik liderlik ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkiyi incelemek için pearson korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Varsayıların karşılanmadığı durumlarda ise cinsiyet değişkeninde Mann Whitney U testi; kıdem ve okulda çalışma süresi değişkeninde Kruskal Wallis testi, etik liderlik ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkiyi incelemek için spearman korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve örgütsel sinizm arasında cinsiyet, kıdem ve okulda çalışma değişkenlerinde anlamlı bir fark yokken; iki değişken arasında bir ilişki tespit edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

etik, liderlik, örgütsel, sinizm, , öğretmen, yönetici

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: bases and consequences. generic, social, and general. Psychology Monographs 126(3), 269-292. Akatay, A. Y., & Kısat, P. N. Ç (2016). Yöneticilerin etik liderlik davranışlarının, örgütsel adalet ve sinizm üzerine etkileri: Çanakkale İl Emniyet Müdürlüğü’nde bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14, 28. Akın, U. (2015). Okullarda örgütsel sinizm ve güven ilişkisinin incelenmesi: öğretmenler üzerinde bir araştırma. Eğitim ve Bilim, 40(181). Altaş, S.S., & Kuzu, An. (2013). Örgütsel Etik, Örgütsel Güven ve Bireysel İş Performansı Arasındaki İlişki: Okul Öncesi Öğretmenleri Üzerinde Bir Araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 1 (2), 29-41. Altinöz, M., Çöp, S., & Sığındı, T. (2011). Algılanan örgütsel bağlılık ve örgütsel sinizm ilişkisi: Ankara’daki dört ve beş yıldızlı konaklama işletmeleri üzerine bir araştırma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(21), 285-316. Aydın, İ. (2012). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik, Ankara: PegemA Yayıcılık. Baltaş, A. (2018). Türk kültüründe yönetmek, yerel değerlerle küresel başarılılar kazanmak. Remzi Kitabevi:İstanbul. Biroğlu, E. (2018). Örgütsel sinizm ve sosyal kaytarma ilişkisi: otel işletmelerinde bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir. Bölür, S. (2018). Algılanan liderlik davranışının örgütsel sinizm ve presenteizm üzerine etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34. Bursalıoğlu, Z. (1987). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Ankara Üniversitesi. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirek, F. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Akademi. Calabrese Raymond, L., & Roberts, B. (2002). Character, school leadership, and the brain: learning how to integrate knowledge with behavioral change, International Journal of Educational Management,16(5),229-238. Cemaloğlu, N., & Kılınç, A. Ç. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin algıladıkları örgütsel güven ve yıldırma arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 37(165). Çalışkan, K., & Ekici, S. (2017). The investigation of organizational cynism and organizational commitment perceptions of academic staff at higher education institutions offering sports education. Journal of Human Sciences, 14(2), 1674-1689. Çivilidağ, A. (2015). Öğretim elemanlarında örgütsel sinizm ve işe yabancılaşma arasındaki ilişkide yaşam doyumunun aracı rolü. Isguc The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 17(4), 259-286. Cuilla, J. B. (1998). Leadership ethics: mapping the territory. In J. B. Cuilla (Ed.), Ethics, the heart of leadership, Quorum Books, Westport, CT. Çelik, V. (2009). Okul kültürü ve yönetimi. Ankara: PegemA Yayıncılık. Çetinkaya, F. F. (2018). Psikolojik sözleşme ihlalleri ve örgütsel sinizm ilişkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(1), 652-674. Çivilidağ, A. (2015). Öğretim elemanlarında örgütsel sinizm ve işe yabancılaşma arasındaki ilişkide yaşam doyumunun aracı rolü. Isguc The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 17(4), 259-286. Dean Jr, J. W., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. The Academy of Management Review, 23(2), 341-352. Derin, R. (2016). Demokratik liderlik ve örgütsel sinizm ilişkisi: Balıkesir ili merkez ilçeleri örneği ( Yayımlanmamış yüksek lisans tezi)Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir. Dobel, J. P. (1998). Political prudence and the ethics of leadership, Public Administration Review, January-February, 74-89. Doğaç, A. (2017). Örgütsel sinizm ile örgütsel bağlılık ilişkisi: Van ili konaklama işletmeleri örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. Doğan, S., & Karataş, A. (2011). Örgütsel etiğin çalışan memnuniyetine etkisi üzerine bir araştırma, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,(37),1-40. Doğan, S., & Uğurlu, C. (2014). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(3), 489-516. Dönmez, E. (2016). Örgütsel sosyalleşme ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli. Eğitimciler İçin Mesleki Etik İlkeleri. (2015,02,07). Resmi Gazete.. (Sayı:687.2675). Erişim adresi: https://banaz.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_07/03041501_eitimcileriinmeslekietikilkeleri.pdf Erdost E., H., Karacaooğlu K., & Reyhanoğlu M. (2007). Örgütsel Sinizm Kavramı Ve İlgili Ölçeklerin Türkiye’deki Bir Firmada Test Edilmesi, 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Bildiriler Kitabı, Sakarya Üniversitesi: 514- 524. Gül H., & Gökçe, H. (2008).Örgütsel etik ve bileşenleri, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları,(13)1. Hakan, K., Hakan, Koç. (2018). Psikolojik sözleşme ihlalleri ile örgütsel güven ve örgütsel bağlılık ilişkisi: kamu ve özel sektör karşılaştırması, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(4), 1217-1241. Hitt, W. D. (1990). Ethics and leadership: Putting theory into practice. Columbus: Battelle. Kasalak, G., & Bilgin Aksu, M. (2014). Araştırma görevlilerinin algıladıkları örgütsel desteğin örgütsel sinizm ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 115,133. Karslı, M.D. (2004). Yönetsel etkililik, Ankara: PegemA Yayıncılık. Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık. Kaya, A., Balay, R., & Tınaz, S. (2014). Yönetici ve öğretmenlerin yönetsel etkililik ve örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişki. Journal of Kirsehir Education Faculty, 15(2). Kılınç S., (2017). Yöneticilerin etik liderlik davranışlarının örgütsel özdeşleşme, sapkın davranışlar ve sinizme etkisi( Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir. Kırboğa, R. (2017). Psikolojik sözleşme ihlâli ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki: lider-üye etkileşiminin aracılık etkisi.(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir. King, M.T. (2006) Ethical leadership: a case study exploring pedagogy and practical application. unpublished doctoral dissertation, San Francisco University. Koçak, H., & Koç, H. Psikolojik sözleşme ihlalleri ile örgütsel güven ve örgütsel bağlılık ilişkisi: kamu ve özel sektör karşılaştırması, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(4), 1217-1241. Kurşun, A. T. (2011). Okulların kurumsal imajının okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. Linda A, H. (2017). Yöneticiliğe giden yol (Çev. Ümit Şensoy). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Madenoğlu, C., Uysal, Ş., Sarıer, Y., & Banoğlu, K. (2014). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumlarının örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 47-69. Matrecia S. L. J. (2005). Antecedents and consequences of cynicism in organizations: an examination of potantial positive and negative effects on school systems.Unpublished doctoral dissertation, College of Business, The Florida State University, USA. Mengüşoğlu, T. (1965). Değişmez değerler ve değişen davranışlar. İstanbul: İstanbul Matbaası. Murray, K. (2017A). Liderlik ve İletişim (Çev. Ümit Şensoy). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Murray, K. (2017B). Liderlik dili başarılı Ceo’ların iletişim sırları (Çev. Ümit Şensoy). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Nuttall, J. (1997). Ahlak üzerine tartışmalar: etiğe giriş. (Çeviren: Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Oğuz, E., & Kalkan, M. (2014). Öğretmenlerin İş yaşamında algıladıkları yalnızlık ile sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişki. Elementary Education Online, 13(3). Özdemir, T. Y., Orhan, M., & Özkayran, S. E, . İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel sinizm davranışları ile örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (37), 1-20. Paşa, Ö., & Negiş Işık, A. (2017). Öğretmenlerin okul müdürüne güven düzeyleri ve okul müdürü tarafından sergilenen etik liderlik davranışlarının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisi. Electronic Journal Of Social Sciences, 16(60). Pipkin, C. H. (2000). A call for ethical leadership , GSU Educational Forum, 5(1), 1-3. Reffo, G., Wark, V. (2017). Liderlik ve politik zeka (Çev. Ahmet Aksoy). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Reichers, A. E., Wanous, J.P. ve Austin, J. T. (1997). Understanding and Managing Cynicism About Organizational Change. Academy of Management Executive, 11 (1), 48-59. Resick, C. J., Hanges, P.J., Dickson, M. W., & Mitchelson, J. K. (2006). A CrossCultural Examination of the Endorsement of Ethical Leadership, Journal of Business Ethics (2006)63, 345–359. Sarıbay, A. Y.(1998). Siyaset, demokrasi ve kimlik, İstanbul: Asa Yayınları. Sayğan, S. (2011). Whisleblowing ve Örgütsel Etik İklimi İlişkisi Üzerine Bir Uygulama (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Terzi, C. (2018). Örgütsel sinizmin örgütsel bağlılık üzerine etkisinin incelenmesi hekimlere yönelik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Teyfur, M., Beytekin, & O. F., Yalçınkaya, M. (2013). İlköğretim okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ile okullardaki örgütsel güven düzeyinin incelenmesi, İzmir il örneği, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (2013) 84-106. Tokgöz, N., & Yılmaz, H. (2008). Örgütsel Sinizm: Eskişehir ve Alanya’daki otel işletmelerinde bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 283-305. Turhan, E., Neumann, S., & Dilbaz, E. (2015). Okul örgütlerinde mobinge maruz kalan öğretmenlerin başa çıkma davranışına ilişkin görüşleri, Eskişehir ili örneği . Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Tütüncü, Ö., & Savran, G. (2007). Etik iklim ve tükenmişlik sendromunun kalite yönetim sistemi üzerine etkileri: bir laboratuvar uygulaması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(4), 177-218. Uğurlu, C. T., & Sincar, M. (2010). Yönetici etik liderlik ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya. Uğurlu, C. T., Sincar, M., & Çınar, K. (2013). Ortaöğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının etkisi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 266-281. Uyar Bulut. B. (2018). Öğretmenlerin örgütsel güven ve örgütsel sinizm düzeyleri arasındaki ilişki(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi, İstanbul. Yakın, B. (2017). Örgütsel güven, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel sinizm ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Yetim, Ş. (2018). Kamu çalışanlarının örgütsel sinizm düzeylerinin örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisini incelemeye yönelik bir araştırma: Karaman örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman. Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi).Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Zaleznik, A. (1993). Learning leadership. Chicago: Harward Business School Press.