Critical and Creative Thinking Tendencies of Primary School Teacher Candidates

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 75 - 97, 26.12.2020

Ümmügülsüm Durnacı Neslihan Ültay

Öz

In this research, it was aimed to determine and compare the critical and creative thinking tendencies of the primary school teacher candidates. Survey method was carried out and the study group consisted of 121 teacher candidates, 52 of whom are at first and 69 are in third year in the department of primary school education at a university in Northeast of Turkey. “Critical Thinking Disposition Scale” and “How Creative Are You?” scales were used to collect data. Results of the research; it was found that the creative thinking tendencies of the teacher candidates were average as well as the education year, sex, parents’ education levels and family income levels have not had any impact on the critical thinking tendencies. Moreover, it was revealed that creative thinking tendencies of teacher candidates were above average and related variables have no significant effect on creative thinking tendency. In addition, there has a positive and a low significant relationship between skill dimension, which is the sub-dimension of critical thinking, and creative thinking. Findings has showed that critical and creative thinking tendencies of teacher candidates were not significantly high and related variables have not had significant impact on changing these. 

Anahtar Kelimeler

Critical thinking, critical thinking tendency, primary school teacher candidates, creative thinking, creative thinking tendency

Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eleştirel ve Yaratıcı Düşünme Eğilimleri

Öz

Bu araştırmada sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel ve yaratıcı düşünme eğilimlerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması amaçlanmıştır. Tarama yöntemi kullanılarak sürdürülen bu araştırmada eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme eğilim düzeylerinin sınıf, cinsiyet, ebeveyn eğitim düzeyi ve aile gelir düzeylerine göre gösterdiği farklılıklar saptanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Türkiye’nin kuzey doğusunda yer alan bir devlet üniversitesinin Sınıf Eğitimi Anabilim Dalında öğrenim görmekte olan 52’si birinci ve 69’u üçüncü sınıf olmak üzere toplam 121 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin belirlenmesi için “Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği” ve yaratıcı düşünme eğilimlerinin belirlenmesi için “Ne Kadar Yaratıcısınız?” adlı ölçek kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen sonuçlara bakıldığında; sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin orta seviyede olduğu ayrıca sınıf, cinsiyet, aile gelir düzeyi ve ebeveyn eğitim düzeyinin eleştirel düşünme eğilimi üzerinde bir farklılık yaratmadığı saptanmıştır. Sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcı düşünme eğilimlerinin ise ortanın üzerinde olduğu ve değişkenlerin yaratıcı düşünme eğilimi üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca eleştirel düşünmenin alt boyutu olan beceri boyutu ile yaratıcı düşünme arasında pozitif yönde ve düşük düzeyde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular sınıf öğretmen adaylarının eleştirel ve yaratıcı düşünme eğilimlerinin çok yüksek olmadığını ve incelenen değişkenlerinde eleştirel ve yaratıcı düşünme eğilimlerini değiştirmediğini göstermektedir. Bu araştırma sonucunda, bu araştırmada ele alınmayan diğer değişkenleri ele alarak yeni bir çalışma ortaya koyulması, Eğitim Fakültesindeki programlarda düşünme eğitimi üzerine bir ders yer alması ve birinci sınıflardan itibaren uygulamaya koyulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme, eleştirel düşünme eğilimi, sınıf öğretmeni adayları, yaratıcı düşünme, yaratıcı düşünme eğilimi

Kaynakça

• Açışlı, S. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının öğrenme stilleri ile eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 15(1), 273-285.
• Akay, H. (2006). Problem kurma yaklaşımı ile yapılan matematik öğretiminin öğrencilerin akademik başarısı, problem çözme becerisi ve yaratıcılığı üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alkın Şahin, S., & Tunca, N. (2015). Felsefe ve eleştirel düşünme. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 192-206. Beşoluk, Ş., & Önder, İ. (2010). Investigation of teacher candidates learning approaches, learning styles and critical thinking dispositions. Elementary Education Online, 9(2), 679–693.
• Birişçi, S., & Karal, H. (2011). Öğretmen adaylarının bilgisayar destekli ortamda materyal tasarlarken işbirlikli çalışmalarının yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 203-219.
• Beydoğan, H. Ö. (2003). Öğretim sürecinde düşünme becerilerinin geliştirilmesi. G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 159-167.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Can, A. (2017). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, Ş., & Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. NWSA-EducationSciences, 10(2), 66-83.
• Can Yaşar, M., & Aral, N. (2011). Altı yaş çocuklarının yaratıcı düşünme becerilerine sosyo-ekonomik düzey ve anne baba öğrenim düzeyinin etkisinin incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim, 4(1), 137-145.
• Çepni, S. (2014). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. (7. baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Dağlıoğlu H. E., & Çakır F. (2007). Erken çocukluk döneminde düşünme becerilerinden planlama ve derin düşünmenin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 33(144), 28- 35.
• Demir, M. K. (2006). İlköğretim dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler derslerinde eleştirel düşünme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 155-169.
• Demir, S. (2008). An evaluation of thinking skills ın elt coursebooks at primary and secondary levels: Teachers point of view. Master of Arts, Çukurova University, Institute of Social Sciences, Adana.
• Doğan, N. (2010). Yaratıcı Düşünme ve Yaratıcılık. Özcan Demirel (Ed.). Eğitimde Yeni Yönelimler içinde (s.167-192). Ankara: Pegem Akademi.
• Doğru Oral, S. (2018). Ortaöğretim öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Scientific Educational Studies, 2(2), 174-189.
• Duman, B. (2007). Neden Beyin Temelli Öğrenme. Ankara: Pegem Akademi.
• Gürdoğan Bayır, Ö. (2010). Sosyal bilgiler dersinde güncel olaylardan yararlanmanın öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Ekinci, Ö., & Aybek, B. (2010). Analysis of the empathy and the critical thinking disposition of the teacher candidates. Elementary Education Online, 9(2), 816-827.
• Emir, S. (2012). Eğitim Fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12-1(17), 34-57.
• Enger, S. K., & Yager, R. E. (Eds.). (1998). The Iowa Assessment Handbook. Iowa: University of Iowa.
• Ennis, R. H. (1993). Critical thinking assessment. Theory into Practice, 32(3), 179–186.
• Facione, P. A. (1990). Critical Thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment and instruction. The Delphi Report. Millbrae, CA: California Academic Press.
• Facione, P. A., Giancarlo, C., Facione, N. & Gainen, J. (1995). The disposition toward critical thinking. Journal of General Education, 44(1), 1-25.
• Florea, N. M., & Hurjui, E. (2015). Critical thinking in elementary school children. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 180, 565 – 572.
• Gök, B., & Erdoğan, T. (2011). The investigation of the creative thinking levels and the critical thinking disposition of pre-service elementary teachers. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 44(2), 29-51.
• Gülel, G. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcılık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Gürdoğan Bayır, Ö. (2010). Sosyal bilgiler dersinde güncel olaylardan yararlanmanın öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Güven, M., & Kürüm, D. (2008). The relationship between teacher candidates learning styles and critical thinking dispositions. Elementary Education Online, 7(1), 53-70.
• Iliman Püsküllüoğlu, E., & Altınkurt, Y. (2018). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri ile örgütsel muhalefet davranışları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(4), 897-914.
• Karalı, Y. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri (İnönü Üniversitesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Malatya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kılıç, B & Tezel, Ö. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin bilimsel yaratıcılık düzeylerinin belirlenmesi. Türk Fen Eğimi Dergisi, 9(4), 84-101.
• Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim fakültelerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902.
• MEB (2018). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı, 20 Mayıs 2020 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312311937-FEN%20B%C4%B0L%C4%B0MLER%C4%B0%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI2018.pdf adresinden alındı.
• MEB (2018). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Öğretim Programlarını İzleme ve Değerlendirme Sistemi, 20 Mayıs 2020 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx adresinden alındı.
• Ocak, G., Eymir, E., & Ocak, İ. (2016). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 63-91.
• Oliver, H., & Utermohlen, R. (1995). An innovative teaching strategy: Using critical thinking to give students a guide to the future. Holly Springs, MI: RustCollege.
• Özdemir, S. M. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-17.
• Özdemir, D. (2006). Sosyal bilgiler dersinin düşünme becerilerini kazandırma düzeyine ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Özden, Y. (2011). Öğrenme ve Öğretme. (11.baskı). Ankara: Pegem.
• Özmete, E. (2008). Gençlere yönelik yaşam becerileri ölçeğinin geliştirilmesi geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Milli Eğitim Dergisi, Kış(177), 253-270.
• Rawlinson, J. G. (1995). Yaratıcı Düşünme ve Beyin Fırtınası. Osman Değirmen (Çev.). İstanbul: Rota.
• Şen, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. ZeitschriftfürdieWelt der Türken, 1(2), 69-89.
• Toyran, G. (2015). Okul öncesi öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme düzeylerinin ve eleştirel düşünme eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Turan, H. (2010). Sınıf öğretmenlerinin yapılandırmacı özellikleri ile yaratıcı düşünme, problem çözme becerileri ve eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki açıklayıcı ilişkiler örüntüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Türkmen, N. (2014). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve yaratıcılık düzeylerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Ülger, K. (2014). Öğrencilerin yaratıcı düşünme gelişimlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(175), 275-284.
• Ültay, E. (2012). Implementing REACT strategy in a context-based physics class: Impulse and momentum example. Energy Education Science and Technology Part B: Social and Educational Studies, 4(1), 233-240.
• Ültay, E., Durnacı, Ü., & Ültay, N. (2019). Sınıf öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini inceleyen çalışmalara ait içerik analizi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(29), 99-120.
• Ültay, E., & Uludüz, Ş. M. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz yeterlik inançları üzerine yapılan çalışmaların incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1), 129-143.
• World Health Organization [WHO]. (1997). Life skills education in schools. Programme on mental health. World Health Organization: Geneva, Switzerland, 11-30.
• Yaman, S., & Yalçın, N. (2005). Fen bilgisi öğretiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımının yaratıcı düşünme becerisine etkisi. İlköğretim Online, 4(1), 42-52.
• Yeşilpınar, M., & Doğanay, A. (2014). Sınıf öğretmenleri ve öğretmen adaylarının eleştirel düşünmenin öğretimine yönelik öz-yeterlik algıları. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(2), 57-82.
• Yıldırım, H. İ., & Şensoy, Ö. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 611-648.
• Yılmaz, M. (2007). Sınıf öğretmeni yetiştirmede teknoloji eğitimi. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 155-167.
• Yılmaz Özelçi, S. (2012). Eleştirel düşünme tutumunu etkileyen faktörler: Sınıf öğretmeni adayları üzerine bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Yüksel, N. S., Sarı Uzun, M., & Dost, Ş. (2013). Matematik öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı(1), 393-403.