KOMŞULUK GELENEĞİ, DİJİTAL KÜLTÜR VE SANAL TOPLULUKTA KOMŞULUK İLİŞKİLERİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 172 - 184, 28.03.2025

Ayşegül Dede

https://doi.org/10.37999/udekad.1612468

Öz

Dijitalleşmenin etkisi ile komşuluk geleneğinde önemli bir değişim yaşanmaktadır. Dijitalleşme ile bazı komşuluk gelenekleri yok olurken, bazı gelenekler dijital platformlar ile farklı bir forma evrilerek gündelik yaşam kültüründe yer almaya devam etmektedir. Dijital kültür içinde şekillenen yeni bir ilişki ve iletişim ağı gündelik yaşam pratiklerini etkilemektedir. Sanal ortamda sosyal etkileşim ile komşuluk ilişkileri yürütülmektedir. Bu çalışma, komşuluk geleneğinde dijital kültür ile ortaya çıkan değişimi incelemeyi amaçlamıştır. Komşuluğa ilişkin sanal uygulamalar yüz yüze görüşme ve fiziksel olarak bir arada bulunma olarak komşuluk geleneğindeki bazı temel kalıpları değiştirmektedir. Çalışmada bu değişim doküman analizi yöntemiyle araştırılmış, farklı dijital uygulama ve gruplar ile örneklendirilmiştir. Bu analiz sonucunda çalışmada komşuluk geleneğinin üçüncü mekân olgusu kapsamında ve farklı bir sosyal etkileşim türü olarak sanal toplulukta devam ettiği belirtilmiştir. Çalışmada sanal topluluktaki komşuluk ilişkileri dayanışma ve paylaşma gibi geleneksel komşuluğa ilişkin değerlerin uygulama alanını genişletirken, kişisel verilerin korunması ve iletişim başlıklarında bazı problemleri ortaya çıkardığı ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Kültür , Komşuluk Geleneği , Sanal Topluluk , Üçüncü Mekân , WhatsApp

DIGITAL CULTURE, TRADITIONAL NEIGHBORHOOD AND NEIGHBORLY RELATIONS IN A VIRTUAL COMMUNITIY

Öz

There has been a significant change in traditional neighborhood with the impact of digitalization. While some neighborhood traditions disappear with digitalization, some traditions continue to take place in the culture of daily life by evolving into a different form with digital platforms. A new relationship and communication network is being structured in digital culture, this structuring affects daily life practices, and social interaction and neighborhood relations are carried out in the virtual environment. This study aims to examine the change in the traditional neighborhood that emerged with digital culture. Virtual applications of neighborliness change some of the basic patterns in the tradition of neighborliness, such as face-to-face interviews and physical coexistence. In the study, this change was investigated through document analysis and exemplified with different digital applications and groups. As a result of this analysis, it is stated in the study that the traditional neighborhood continues in the virtual community within the scope of the third space, which is the phenomenon and a different type of social interaction. While neighborly relations in the virtual community expand the application area of traditional neighborly values such as solidarity and sharing, some problems arise in neighborly ties regarding personal data protection and communication.

Anahtar Kelimeler

Digital Culture , Traditional Neighborhood , Virtual Community , Third Place , WhatsApp

Kaynakça

• Arslan, N. & Meydan, A. (2023). Konya’da sürdürülen şivlilik geleneğinin sosyal bilgiler dersi kültür aktarımı açısından değerlendirilmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13 (2), 1125-1140. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1273008
• Armutçu, O. (2021, 12 Temmuz). Aidat borçlu listesini kapıya asmayın. https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/oya-armutcu/aidat-borclu-listesini-kapiya-asmayin-41851360
• AppAdvice (2024, 27 Aralık). Konu komşu. https://appadvice.com/app/konu-kom-c5-9fum/1366155048
• Bayhan, A. (2010). Türk kültürü’nde sadaka taşlarına Çankırı’dan bir örnek: Çivitçioğlu medresesi sadaka taşı. Çankırı Araştırmaları Dergisi, 5-6, 25-27.
• Bi’komşu (2023, 17 Eylül). Bi'Komşu. https://bikomsu.com/
• Balık, H. (2019). Modern dönemde taziye geleneği: taziye evleri (Batman örneği). (Yayımlanmamış Yüksel Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Bars, M. E. (2022). Türk kültüründe komşuluk ve “Kitab-i Müstakim”e göre komşuluğun esasları. Bingöl Araştırmaları Dergisi, 17, 35-52. https://doi.org/10.53440/bad.1191684.
• Bayraktar, F. (2002). ‘Komşu’ sözcüğü üzerine. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 129-138.
• Bozkurt, G. (1996). İnsan ve kültür. Remzi Yayınları.
• Bolçay, E. (2014). Erzurum’da cenaze gelenekleri. Türkbilig, 28, 111-118.
• Bulut, C. & Savaş Y. P. (2022). Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyo-kültürel yapısı ile mahalle. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 48, 281-301. https://doi.org/10.30794/pausbed.903923.
• Can, A. (2013). Kur’an ve Sünnet ışığında komşuluğun yeri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 203-343.
• Castells, M. (2013). Ağ toplumunun yükselişi. (Çev. E. Kılıç). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Coşkunarda, G. (2020, 14 Kasım). Ev alma, e-komşu al. https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hurriyet-cumartesi/ev-alma-e-komsu-al-41662260
• Çiftçi, B. (2020). Osmanlı’da ev ve ev eşyaları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 461-476.
• Doğan, İ. (2003). Korumacılığın geleneksel kent kültüründen çıkarması gereken dersler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35, 15-23.
• Dede, A. (2021). Toplumsal bir olgu olarak kahve. 3. Uluslararası Sosyal Bilimler ve İnovasyon Kongresi
• Erdoğan, O. (2020). Yerel politikaların şekillenmesinde dijital demokrasi uygulaması olarak Antalya Muratpaşa belediyesi komşu meclisi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3 (1), 48-60. https://doi.org/10.33712/mana.718879.
• Ekici, S. & Tuncel, G. (2016). Göç ve insan. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 9-22. https://doi.org/10.20493/bt.71783
• EKomşu (2024, 15 Temmuz). Hakkımızda. https://www.facebook.com/eKomsu.com.tr/about
• Gere, C. (2008). Digital culture. (Second Edition). Reaktion.
• Gündeme Bakış (2024, 29 Eylül). Basit bir Whatsapp grubu büyüdü.1023 iyilik meleği iş başında!. https://www.gundemebakis.com/basit-bir-whatsapp-grubu-buyudu-1023-iyilik-melegi-is-basinda
• Gençlik ve Spor Bakanlığı (2024, 5 Mart). Komşum. https://biz.gsb.gov.tr/page/yurt/komsum/
• Görgülü, D. (2018). Konya’da aşure, Şivlilik ve fener alayı geleneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5 (12), 66-82.
• İnternet Haber (2024, 7 Aralık). Beylikdüzü’ndeki patlamada bina sakinlerinin WhatsApp yazışmaları ortaya çıktı. https://www.internethaber.com/beylikduzundeki-patlamada-bina-sakinlerinin-whatsapp-yazismalari-ortaya-cikti-2383098h.htm
• İçişleri Bakanlığı (2009). Yeni fikirler ve örnek uygulamalar. Strateji Geliştirme Başkanlığı.
• İHA (2023, 10 Mart). Apartmanın WhatsApp grubu, hırsızın 2 saatlik planını alt üst etti. https://www.iha.com.tr/video-apartmanin-whatsapp-grubu-hirsizin-2-saatlik-planini-alt-ust-etti
• Karşıyaka Belediyesi (2023, 5 Temmuz). Dijital komşuluk uygulaması ilk kez Karşıyaka’da. https://www.karsiyaka.bel.tr/dijital-komsuluk-uygulamasi-turkiyede-ilk-kez-karsiyakada
• Komşuapp (2023, 5 Temmuz). Komşu sosyal medyası. https://komsuapp.com/tr/index.asp
• Kocaeli Büyükşehir Belediyesi (2025, 8 Mart). Kocaeli’de "komşuluk hakkı" projesi iftar sofraları daha bereketli. https://www.kocaelitv.com.tr/haber/24067470/kocaelide-komsuluk-hakki-projesi-iftar-sofralari-daha-bereketli
• Kapiyitiklat (2024, 28 Şubat). Bizden haberler. https://kapiyitiklat.com/blog
• Koçyiğit, F. (2019). Osmanlı mimarisinde meydan çeşmeleri. Akdeniz Sanat 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 339-354.
• Koç, R. (2022). Dijitalleşen kültür ya da kültürün dijitalleşmesi: dijital kültür kavramı. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15 (38), 500-513. https://doi.org/10.12981/mahder.1112610.
• Kurt, B. (2020). Manilerde sosyal mekân tezahürü: pencerede söylenen maniler. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13 (32), 1376-1389. https://doi.org/10.12981/mahder.802594.
• Karakaş, R. & Araz, B. (2021). Geleneğin dönüşümü örneği olarak dijital bir kırklama: “Youtube kırklaması”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 26, 1-13.
• Kurtuluş Komşu Ağı (2024, 2 Şubat). Kurtuluş komşu ağı. https://www.facebook.com/groups/komsukurtulus
• Keskin, S., Polat, S. & Uzun, İ. (2018). Sosyal medyada yeniden üretilen kadın rolleri: ‘yeni gelin evleri’ topluluğu örneğiyle. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (61), 892-902, http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2981
• Kadınlar Kulübü (2023, 23 Şubat). Komşu Whatsap grubu sorunu. https://www.kadinlarkulubu.com/konu/komsu-whatsap-grubu-sorunu.1221903/page-4
• Malinowski, B. (1992). Bilimsel bir kültür teorisi. (Çev. H. Portakal). Kabalcı Yayınları.
• NTV (2015, 23 Kasım). Komşuluk da sosyal medyaya taşındı. https://www.ntv.com.tr/teknoloji/komsuluk-da-sosyal-medyaya-tasindi,k2Evzo0TEEuIw92-EVSzWg
• NTV (2024, 27 Kasım,). Komşular arasında silahlı kavga: whatsapp grubunda başladı, sokağa taştı. https://www.ntv.com.tr/turkiye/komsular-arasinda-silahli-kavga-whatsapp-grubunda-basladi-sokaga-tasti,byS9tToKG0Gn-6t3uahusA
• Oldenburg, R. (1991). The great good place. Marlowe and Company.
• Özdal, A. (2023). Meslek folkloru bağlamında siftah. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 6, 23-34.
• Özavcı, S. (2021, 26 Kasım). Komşuluk ölmedi Facebook’ta yaşıyor. https://www.istdergi.com/sehir/yasam/komsuluk-olmedi-facebookta-yasiyor
• Parin, S., Bilgili A. E., & Menak, Z. (2012). Kent(li)leşme pratiğinde yeni bir olgu: taziye evleri ve farklılaşan sosyo-kültürel pratikler. Sosyal Bilimler Dergisi, 212-229.
• Shiftdelete (2021, 6 Mayıs). Facebook’tan komşular için sosyal medya uygulaması https://shiftdelete.net/facebook-neighborhoods-ile-komsuluk-iliskilerinizi-artirin
• Sadaka Taşı (2019, 5 Kasım). Sadaka taşları. https://www.sadakatasi.org.tr/page/sadaka-taslari/216
• Steinkuehler, C. A & Williams, D. (2006). Here everybody knows your (screen) name: online games as “third places”. Journal of Computer-Mediated Communication, 11 (4), 885-909.
• Sabah (2025, 26 Ocak). Whatsapp'ta tartıştı! Kapıya çıkıp ateş açtı. https://www.sabah.com.tr/kocaeli/2025/01/26/whatsappta-tartisti-kapiya-cikip-ates-acti
• Selçuklu Belediyesi (2024, 7 Ocak). Türkiye’nin en kapsamlı çocuk etkinliği Şivlilik çocuk bayramı başlıyor. https://www.selcuklu.bel.tr/p/haber/3583/turkiyenin-en-kapsamli-cocuk-etkinligi-sivlilik-cocuk-bayrami-basliyor/
• Sevil, Ü., Demirel Bozkurt , Ö., & Hadimli, A. (2014). Günümüzde lohusalıkta devam eden albasması ve kırklama uygulamaları. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 30(1), 111-126.
• Şahin, M. & Işık, E. (2011). Osmanlı’dan Cumhuriyete mahalle yönetimi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 221-230.
• Türkan, H. (2019). Komşuluk. İnsani değerlerimiz. (Edit. M. E. Altındiş). 195-214. Evrensel Değerler Derneği Yayınları.
• Yıldırım, T. (2019). Vefa. İnsani değerlerimiz. (Edit. M. E. Altındiş). 415-429. Evrensel Değerler Derneği Yayınları.
• Yıldız, M. C. & Gündüz, M. (2011). Sosyo-kültürel değişim sürecinde komşuluk. TÜBİTAK, ARDEB VE SOBAG.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Wellman, B. & Leighton, B. (2013). Networks, neighborhoods, and communities: approaches to the study of the community question. The Urban Sociology Reader, 2nd Edition (Edit. Jan Lin & Christopher Mele). 51-58.