IMMANUEL KANT FROM BAHA TEVFIK’S PERSPECTIVE

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 185 - 198, 28.03.2025

Ogeday Dumlu , Hayrunisa Topçu

https://doi.org/10.37999/udekad.1617512

Öz

The Ottoman reforms which began in the eighteenth century had a practical and theoretical impact on literature, law, education and the arts. The intellectual roots of the renewal movements in philosophy and literature paved the way for the Ottoman enlightenment. In this article, in order to reveal the role of Baha Tevfik, a 19th century intellectual, in the Ottoman enlightenment, nine articles he wrote about Kant in the Felsefe Mecmuası published by him and his friends are analyzed. Baha Tevfik's writings are analyzed in the light of Kant's works and the comparative method is used. These concepts are reason, morality, will, determinism, property rights, and art. Baha Tevfik explains the concepts of reason, morality, will, and determinism on the basis of the Critique of Pure Reason. He emphasizes the will to know of reason and its limits. In the section on the right to property and art, he uses Critique of Judgement and Perpetual Peace: A Philosophical Essay. He mentions the rules of international law in the context of the right to property. On the subject of art, he evaluates the concepts of the beautiful and the sublime.

Anahtar Kelimeler

Baha Tevfik, Felsefe Mecmuası, Immanuel Kant, morality, reason

BAHA TEVFİK’İN GÖZÜNDEN IMMANUEL KANT

Öz

Osmanlı’nın 18. yüzyılda başlayan yenileşme hareketlerinin felsefe ve edebiyat alanındaki düşünsel kökenleri Osmanlı aydınlanmasına zemin hazırlar. Bu makalede 19. yüzyıl aydınlarından olan Baha Tevfik’in Osmanlı aydınlanmasındaki rolünün açığa çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, o ve arkadaşları tarafından çıkarılan Felsefe Mecmuası isimli dergide Kant hakkında yazdığı dokuz yazı incelenmiştir. Baha Tevfik’in yazıları, karşılaştırmalı yöntem kullanılarak Kant’ın eserleri ışığında çözümlenmiştir. Yazıların içeriği; akıl, ahlak, irade, determinizm, mülkiyet hakkı ve sanat kavramlarından oluşmaktadır. Baha Tevfik bu kavramları Kant’ın Arı Usun Eleştirisi, Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, Yargı Yetisinin Eleştirisi isimli kitaplarından ve Ebedî Barış Üstüne Felsefî Denemesi adlı yazısından yola çıkarak açıklar. Aklın bilme isteğinin ve sınırlarının üzerinde durur. Mülkiyet hakkından ve sanattan bahsettiği kısımda ise filozofun Yargı Yetisinin Gücü ve Ebedî Barış Üstüne Felsefî Bir Deneme adlı çalışmalarından faydalanır. Mülkiyet hakkı çerçevesinde uluslararası hukukun kurallarından bahseder. Sanat konusunda ise güzel ve yüce kavramlarını değerlendirir.

Anahtar Kelimeler

Baha Tevfik, Felsefe Mecmuası, Immanuel Kant, ahlak, akıl

Etik Beyan

Etik Beyan/Ethical Statement: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur. / It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Kaynakça

• Akgün, M. (1999). 1839-1920 Yılları Arasında Türkiye’de Aydınlanma. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Necati Öner Armağanı, 40, 476-497.
• Bağcı, B. (1987). Baha Tevfik’in Hayatı [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Baha Tevfik. (2016). Felsefe Mecmuası. Çizgi Yayınları.
• Berkes, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. YKY Yayınları.
• Cevizci, A. (2005). Determinizm. Felsefe Sözlüğü (s. 465-466). Paradigma Yayıncılık.
• Çakır, F. (2003). II. Meşrutiyet Döneminde Fikir ve Düşünce Hayatı “Felsefe Mecmû’ası” Örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Çetinkaya, B.A. (2002). Modern Türkiye’nin Felsefi Kökenleri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (2), 65-91.
• Erişirgil, M. E. (1997). Kant ve Felsefesi. İnsan Yayınları.
• Heimsoeth, H. (2019). Kant’ın Felsefesi (T. Mengüşoğlu, Çev.). Doğubatı Yayınları.
• Kant, I. (1960). Ebedî Barış Üstüne Felsefî Bir Deneme. (Çev. Y. Abadan & S. L. Meray). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Kant, I. (2006). Yargı Yetisinin Eleştirisi. (Çev. A. Yardımlı). İdea Yayınları.
• Kant, I. (2022). Arı Usun Eleştirisi (Çev. A. Yardımlı). İdea Yayınları.
• Kant, I. (2023). Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi (I. Kuçuradi, Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Odabaşı, İ.A. (2016). Felsefe Mecmuası. A. Öztop (Ed.), İçinde Felsefe Mecmuası (s. 13-28). Çizgi Yayınları.
• Tosun, C. M. (2017). I. Kant: ‘Ebedi Barış’ Olanağında Bir Modus Vivendi Taslağı. Beytulhikme an International Journal of Philosophy, 7 (2), 1-15. https://doi.org/10.18491/beytulhikme.373464
• Ülken, H.Z. (1979). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Ülken Yayınları.
• Verhaegh, M. (2004, Eylül 9). Sahipliğin A priori’si ve Kant’ın Mülkiyet Anlayışı (F. K. Aşkın, Çev.). Nakamoto Enstitüsü. https://www.nakamotoenstitusu.com/post/kant-sahiplik-mülkiyet