Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazar öğretmen kavramına yönelik algılarının belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 11, 497 - 522, 09.10.2024

Recep Dündar , Rümeysa Zeynep Demir , Sedat Yeşilyurt , Tuba Hakverdi

Öz

Günümüzde dijitalleşmenin etkisiyle öğrenme ortamları, geleneksel yapılarından sıyrılarak dijital platformlarda gerçekleşmeye başlamaktadır. Eğitimin hedef kitlesi olan Z kuşağı, dijital ortamlarda uzun bir süre vakit geçirmektedir. Dolayısıyla bu öğrenciler, dijital ortamlar içerisinde bir dizi riskle karşı karşıya kalmaktadır. Bu bağlamda, öğrencileri dijital ortamlarda etkili bir şekilde yönlendirebilecek ve tehlikelere karşı farkındalıklarını artıracak dijital okuryazar öğretmenlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazar öğretmen kavramına yönelik algılarını belirlemektir. Nitel araştırma desenlerinden olgubilim deseninin tercih edildiği bu çalışmanın örneklem grubunu 2023-2024 yılında İnönü Üniversitesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümü'nde öğrenim gören 23 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler, içerik analizi yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, sosyal bilgiler öğretmen adayları, dijital okuryazar öğretmen kavramını teknoloji ile iç içe geçmiş bir kavram olarak tanımlamışlardır. Bununla birlikte, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazar öğretmen kavramını kapsamlı ve derinlemesine tanımlayamadıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Okuryazarlık, Dijital Okuryazar Öğretmen, Sosyal Bilgiler

Determination of pre-service social studies teachers perceptions of the concept of digital literate teacher

Öz

Today, with the effect of digitalisation, learning environments are starting to be realised on digital platforms by getting rid of their traditional structures. Generation Z, the target audience of education, spends a long time in digital environments. Therefore, these students face a series of risks in digital environments. In this context, there is a need for digitally literate teachers who can effectively guide students in digital environments and increase their awareness of dangers. The purpose of this study is to determine the perceptions of pre-service social studies teachers towards the concept of digital literate teacher. The sample group of this study, in which the phenomenological method, one of the qualitative research designs, was preferred, consists of 23 pre-service teachers studying at the Department of Social Studies Teaching at İnönü University in 2023-2024. A semi-structured interview form created by the researchers was used as a data collection tool. The data obtained were analysed using content analysis method. According to the findings of the study, pre-service social studies teachers defined the concept of digital literate teacher as a concept intertwined with technology. However, it was determined that pre-service social studies teachers could not define the concept of digital literate teacher comprehensively and in depth.

Anahtar Kelimeler

Digital Literacy, Digital Literate Teacher, Social Studies.

Kaynakça

• Ally, M. (2019). Competency profile of the digital and online teacher in future education. International Review of Research in Open and Distributed Learning, 20(2), 302-318. https://doi.org/10.19173/irrodl.v20i2.4206 Asıl, M., & Asıl, E. (2024). Eğitim 4.0 perspektifinde öğretmen niteliklerinin incelenmesi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 21-39.
• Aksoy, N. C., Karabay, E., & Aksoy, E. (2021). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Selçuk İletişim, 14(2), 859-894.
• Arslan, S. (2019). İlkokullarda ve ortaokullarda görev yapan öğretmenleri̇n di̇ji̇tal okuryazarlık düzeyleri̇ni̇n çeşi̇tli̇ deği̇şkenler açısından i̇ncelenmesi̇ (Tez no. 584170) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üni̇versi̇tesi̇, Türkiye]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Baker, C., Wuest, J., & Stern, P. N. (1992). Method slurring: The grounded theory/phenomenology example. Journal of Advanced Nursing, 17(11), 1355-1360. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.1992.tb01859
• Barfi, K. A., Bervell, B., & Arkorful, V. (2021). Integration of social media for smart pedagogy: Initial perceptions of senior high school students in Ghana. Education and Information Technologies, 26(3), 3033-3055. https://doi.org/10.1007/s10639-020-10405-y
• Bayrakçı, M. (2007). Sosyal öğrenme kuramı ve eğitimde uygulanması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 198-210.
• Baysal Akkaş, E., & Hocaoğlu, N. (2019). Nitel araştırma modelleri-desenleri. G. Ocak (Ed.), Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 126-151). Pegem Akademi̇.
• Bawden, D. (2008). Origins and concepts of digital literacy. Digital Literacies: Concepts, Policies and Practices, 30(2008), 17-32.
• Botturi, L. (2019). Digital and media literacy in pre-service teacher education: A case study from Switzerland. Nordic Journal of Digital Literacy, 14(3-4), 147-163.
• Božić, V., & Poola, I. (2023). The role of artificial intelligence in increasing the digital literacy of healthcare workers and standardization of healthcare. https://www.researchgate.net/ adresinden 30.08.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Bucak, A. (2024). Web 2.0 araçlarının sosyal bi̇lgi̇ler dersi̇nde kullanımının öğrenci̇leri̇n akademi̇k başarı ve di̇ji̇tal okuryazarlık beceri̇leri̇ne etki̇si̇ (Tez no. 858749) [Doktora tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Türkiye]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Buckingham, D. (2015). Defining digital literacy-What do young people need to know about digital media? Nordic Journal of Digital Literacy, 10(Jubileumsnummer), 21-35.
• Çelikkaya, T., & Köşker, C. (2023). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin dijital okuryazarlık beceri yeterlilik düzeyleri (Kırşehir örneği). Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 344-371.
• Çoklar, A. N., & Korucu, A. T. (2011). Web 2.0 teknolojileri ve sosyal bilgiler öğretiminde kullanımı. R. Turan, A. M. Sünbül & H. Akdağ (Ed.), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar içinde (s. 180-201). Pegem Akademi̇.
• Dömbekci, H. A., & Erişen, M. A. (2022). Nitel araştırmalarda görüşme tekniği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 141-160.
• Gainer, J. (2012). Critical thinking: Foundational for digital literacies and democracy. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 56(1), 14-17. https://doi.org/10.1002/JAAL.00096
• Gencel, N., Elmabaredy, A., & Semerci, C. (2023). Opinions of faculty members on the effects of using social media in higher education. International Journal of Research in Education and Science (IJRES), 9(4), 891-908. https://doi.org/10.46328/ijres.3154
• Ghosh, R., Khatun, A., & Khanam, Z. (2023). The relationship between social media based teaching and academic performance during COVID-19. Quality Assurance in Education, 31(1), 181-196.
• Gülmez, R. (2024). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık becerilerinin incelenmesi: Sosyal bilgilerde dijital okuryazarlık. International Journal of Values in Education and Society, 2(1), 37-47.
• Haryanto, H., Ghufron, A., Suyantiningsih, S., & Kumala, F. N. (2022). The correlation between digital literacy and parents’ roles towards elementary school students’ critical thinking. Cypriot Journal of Educational Science. 17(3), 828-839. https://doi.org/10.18844/cjes.v17i3.6890
• Hark Söylemez, N. (2023). Dijital okuryazarlık açısından bir çizgi film incelemesi: Dijital Tayfa. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 63, 17-35. https://doi.org/10.47998/ikad.1148019
• Jackson, R. L., Drummond, D. K., & Camara, S. (2007). What is qualitative research? Qualitative Research Reports in Communication, 8(1), 21-28.
• Karaduman, S. (2019). Yeni medya okuryazarlığı: Yeni beceriler/olanaklar/riskler. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 683-700.
• Kaya, Z. (2023). Metaverse çağında öğretmenlik mesleğinin geleceğini düşünmek. Mevzu–Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 295-321.
• Kirschner, P., & Davis, N. (2003). Pedagogic benchmarks for information and communications technology in teacher education. Technology, Pedagogy and Education, 12(1), 125–147. https://doi.org/10.1080/14759390300200149
• Kirchoff, J. (2017). Using digital comics to develop digital literacy: Fostering functionally, critically, and rhetorically literate students. Texas Journal of Literacy Education, 5(2), 117-129.
• Koçoğlu, E. (2017). Perceptions of teacher candidates about social network usage levels in Turkey. Educational Research and Reviews, 12(4), 230-238.
• Koçoğlu, E. (2023). Eğitimde dijital obezite. Pegem Akademi̇.
• Köşker, C., & Çelikkaya, T. (2023). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık beceri düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 402-419.
• Kurniawan, D. A., Darmaji, D., Astalini, A., & Husna, S. M. (2023). A study of critical thinking skills, science process skills and digital literacy: reviewed based on the gender. Jurnal Penelitian Pendidikan Ipa, 9(4), 1741-1752.
• Kuru, E. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık kavramına ilişkin görüşleri. Electronic Turkish Studies, 14(3), 1629-1648.
• Küslü, F. (2022). Öğretmenlerin eleştirel dijital okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez no. 757361) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üni̇versi̇tesi̇, Türkiye]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Krippendorff, K. (1980). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage. Leaning, M. (2019). An approach to digital literacy through the integration of media and information literacy. Media and Communication, 7(2), 4-13.
• Martin, A. (2008). Digital literacy and the “digital society”. In C. Lankshear, & M. Knobel (Ed.), Digital literacies: concepts, policies, and practices (pp. 151-176). Peter Lang.
• Martin, A. (2006) Literacies for the digital age. In A. Martin, & D. Madigan (Ed.), Digital literacies for learning (pp. 3-25). Facet.
• Nurzhanova, S., Stambekova, A., Zhaxylikova, K., Tatarinova, G., Aitenova, E., & Zhumabayeva, Z. (2024). Investigation of future teachers’ digital literacy and technology use skills. International Journal of Education in Mathematics, Science, and Technology (IJEMST), 12(2), 387-405.
• Nguyen, L. A. T., & Habók, A. (2024). Tools for assessing teacher digital literacy: A review. Journal of Computers in Education, 11(1), 305-346.
• Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy? Computers & Education, 59(3), 1065-1078.
• Öner, İ. E., & Çakır, R. (2019). Ortaokul öğrencilerinin internet bağımlılığı ve sosyal medya kullanma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 26-43.
• Özaydın, A., & Kumral, O. (2021). Dijital yerlilerin gözünden dijital okuryazarlık. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(2), 362-377. https://doi.org/10.51725/etad.1008850
• Özmen, Ş. Y. (2018). Dijital şiddet, siber zorbalık ve yeni medya okuryazarlığı üzerine bir değerlendirme. Journal of International Social Research, 11(61), 958-966. https://doi.org/10.17719
• Palinkas, L. A., Horwitz, S. M., Green, C. A., Wisdom, J. P., Duan, N., & Hoagwood, K. (2015). Purposeful sampling for qualitative data collection and analysis in mixed method implementation research. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research, 42, 533-544.
• Rachmaningsih, D. M. (2022). Digital learning ecosystem in Indonesian. Open University Library.
• Reyna, J. (2011). Digital teaching and learning ecosystem (DTLE): A theoretical approach for online learning environments. In G. Williams, P. Statham, N. Brown & B. Cleland (Ed.), Changing demands, changing directionsp proceedings ascilite Hobart 2011 (pp. 1083-1088). https://www.ascilite.org/…/hobart11/..Reyna-concise.pdf
• Sarıkaya, B. (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının dijital okuryazarlık durumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(62), 1098-1107.
• Sarıgöl, B. (2018). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programının dijital okuryazarlık becerisi bakımından yeterliliğinin incelenmesi. Kapadokya Eğitim Dergisi, 3(1), 8-17.
• Stemler, S. (2000). An overview of content analysis. Practical Assessment, Research, and Evaluation, 7(1), 1-6. https://doi.org/10.7275/z6fm-2e34
• Şengül Bircan, T., & Aydın, K. (2024). Çağın becerisi: Dijital okuryazarlık ve sosyal bilgiler öğretmen adayları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(153), 71-85.
• Tiernan, P., Costello, E., Donlon, E., Parysz, M., & Scriney, M. (2023). Information and media literacy in the age of AI: Options for the future. Education and Science, 13, 906.
• Tutar, H. (2023). Nitel araştırma deseni belirleme ölçütleri ve gerekçelendirilmesi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 334-355.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (22 Aralık 2021). Çocuklarda bilişim teknolojileri kullanım araştırması. TUİK Haber Bülteni, 41132. UNESCO. (2021). SDG 4 Ensure inclusive and equitable quality education and promote lifelong learning opportunities for all. https://tcg.uis.unesco.org/wp-content/uploads/sites/4/2021/08/Metadata-4.4.2.pdf adresinden 01.08.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Yeşiltaş, H. M., Çelikoğlu, M., Dağdalan, G., Aydın, G., & Çetinkaya, M. (2023). Akademisyenlerin dijital okuryazarlık hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(2), 1885-1906.
• Yeşilyurt, S., Dündar, R., & Demir, R. Z. (2024). Türkiye’de yapay zekâ ve eğitim ilişkisini inceleyen lisansüstü tezlerin analizi: Bir meta sentez çalışması. Journal of Innovative Research in Social Studies, 7(1), 47-73.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Záhorec, J., Hašková, A., & Munk, M. (2019). Teachers' professional digital literacy skills and their upgrade. European Journal of Contemporary Education, 8(2), 378-393.