İzmir’in Gelecek Kuşaklara Mirası Ödemiş İpeklileri ve Tire Beledi Dokumalarının Son Durumu

Yıl 2022, İzmir Özel Sayısı, 111 - 122, 30.09.2022

Neslihan Şirin Yaşar Nesrin Önlü

https://doi.org/10.17484/yedi.1144290

Cited By: 1

Öz

İzmir ve ilçeleri birbirinden farklı kültürel değerlerin olduğu köklü tarihi ile geleceğe taşıyacağı pek çok mirası barındırmaktadır. Eski bir dokumacılık geleneğine sahip olan yörede Ödemiş ipekli dokumaları ve Tire Beledi dokumaları bu araştırma makalede ele alınarak geçmişten günümüze geçirdiği gelişmeler ile günümüzdeki üretim faaliyetleri değerlendirilmektedir. Ödemiş yöresel dokumalarından olan Ödemiş çarşafı, mendili, bürümcüğü, idare bezi, pembezar ve peştamal gibi dokumaların artık sadece sipariş usulü ile üretildiği ilçede dokumacılık faaliyetleri sınırlı sayıdaki işletme ve dokuma ustalarının çabaları ile devam etmektedir. Tire Beledi dokuması ise daha özel bir çerçevede dokuma ustası Saim Bayrı’nın vefatı neticesinde oluşan dokumacı yetiştirilmesi sorunları ve günümüzdeki üretim faaliyetleri çerçevesinde incelenmektedir. Bu çalışma üreticiler, yerel pazar ve müze ziyaretlerini kapsayan alan araştırması ve kaynak kişilerle görüşmeler sonucunda oluşan veriler ışığında geleneksel kumaşların alışılagelmiş ve yenilikçi teknikleri ile yeni kullanım alanları içindeki durumu sorgulanmaktadır. Sonuç başlığı altında, geleneksel kullanım alanlarını kaybetmiş bu kumaşların gelecek kuşaklara aktarılması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması, yeni alanlarda kullanımlarının yaygınlaştırılması, üretim tekniklerinin korunması, dokumacıların ve dokuma ustası belgelerinin arttırılması gibi önemli temel konular değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ödemiş ipeği, Beledi dokuması, kumaş, geleneksel üretim.

Izmir’s Legacy for Future Generations, the Final Situation of Ödemiş Silks and Tire Beledi Weavings

Öz

İzmir and its districts hold various heritages that will continue into the future with their deep-rooted history with different cultural values. In the region, which has an old weaving tradition, Ödemiş silk weavings and Tire Beledi weavings are discussed in this article, and the current production activities are evaluated with the developments from past to present. Weaving activities continue with the efforts of a limited number of enterprises and weaving masters in the district, where weavings such as Ödemiş linen, handkerchiefs, crepe, idare cloth, pembezar, and loincloth, which are among the local weavings of Ödemiş, are now produced only by order. Tire Beledi weaving, on the other hand, is examined in a more specific context, within the framework of weaver training problems and current production activities, which occurred as a result of the death of the weaving master Saim Bayri. In this study, the condition of traditional fabrics in both traditional and innovative techniques and new usage areas are questioned in the light of the data obtained through field research including visits to manufacturers, local markets and museums and interviews with resource persons. In the conclusion, topics such as that of transferring these fabrics and skills to future generations and ensuring their sustainability, expanding their use in new areas, protecting production techniques, increasing the certificates of weavers and weaving masters are evaluated.

Anahtar Kelimeler

Ödemiş silk, Beledi weaving, fabric, traditional production

Kaynakça

• Batur, G. ve Yaşar, N. (2016). İzmir ili Ödemiş ilçesi örneğinde dokuma geleneğini sürdürme çalışmaları. Bezce 7. Uluslararası İstanbul Tekstil Konferansı Bildiri Kitabı, İstanbul, Türkiye, 281-288.
• Çelebi, E. (1935). Seyahatname, Anadolu Suriye Hicaz (1671-1672), Cilt 9, Devlet Matbaası.
• Değerli, N. G. (2013). Ödemiş ipekli dokumaları. Akdeniz Sanat Dergisi, 6 (12), 53-63.
• Fashion Prime’da Tireye Özgü (2019). Fashion Prime’da Tire’ye özgü 'beledi dokuma' tezgahına ilgi. https://www.mynet.com/fashion-primeda-tireye-ozgu-beledi-dokuma-tezgahina-ilgi-110105846445
• Fidan, H. ve Ayvalı, D. (2021). Dedesinden öğrendiği 'beledi' dokumayı gelecek nesillere aktarıyor. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/dedesinden-ogrendigi-beledi-dokumayi-gelecek-nesillere-aktariyor/2451545
• Güneş, G. (1997). Sosyal ekonomik kültürel açıdan Ödemiş kenti (1908-1950), (Tez No. 63672) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi].
• Ödemiş İpeği, (t.y.) https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/2723
• Ödemiş Ticaret Odası (t.y.). Garanti Marka Coğrafi İşaret. http://www.odemisto.org.tr/Portals/290/dosya/Ekran%20Al%C4%B1nt%C4%B1s%C4%B1.jpg
• Önlü, N. (2010a). Ege bölgesi el dokuma kaynakları. Sanat, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, Sayı: 17, 47-60.
• Önlü, N. (2010b). Tire-Beledi dokumaları, günümüzdeki durumu, geliştirilip tanıtılmasına yönelik çözüm önerileri. IV. Uluslararası Türk Kültürü El Sanatları Kongresi/Sanat Etkinlikleri, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Özbel, K. (1949). Beledi dokumaları, el sanatları. XIV. Kılavuz Kitapları: XXV, CHP Halkevleri Bürosu.
• Özbel, K., Kademoğlu, O., Eren, N., Erbek, G., Tan, N., Işık, H. Ş., Durul, Y., Kaya, R. ve Sürür, A. (1984). Türk dokuma sanatından örnekler. Ak Yayınları.
• Özdemir, E. K. (2022). Tire-Beledi dokumasının dünü-bugünü-yarını. Hars Akademi. Aydın Uğurlu and Traditional Arts Special Issue, 114-134. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hars/issue/68596/1066441
• Özkavruk Adanır, E., Kuleli, S. ve Dikkaya Göknur, Ö. (2013). Kozadan tezgâha Ödemiş ipeklileri. İzmir Kültür Turizm Dergisi, 4 (24). https://www.izmirdergisi.com/tr/dergi-arsivi/48-24uncu-sayi/712-kozadan-tezgaha-odemis-ipeklileri-2
• Sezgin, Ş. (2000). Ödemiş ipekçiliğinin ve ipekli dokumalarının günümüzdeki durumu. 2000’li yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyum Bildirileri. TC. Kültür Bakanlığı, Kültür Bakanlığı Yayınları: 2301.
• Tanci, E. A. M. İ. B. (2000). İbn Battuta seyahatnamesi I, (A. S. Aykut, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Tire Beledi Dokuması, (t.y.). https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/1762
• Tire Ticaret Odası, (2020). http://tireto.org.tr/duyurular/tire-beledi-dokumasi/).
• Uzun, İ. (1989). Ödemiş ve çevresinde dokuma sanatları. Bülten. Yıl:13 Sayı:11, Ödemiş Lisesi Kültür Varlıklarını Koruma, Tanıtma ve Müzecilik Kolu Yayını, Doğuş Matbaası.
• Yaşar, N. ve Batur, G. (2016). Ödemiş yöresi ipekli dokumacılığın günümüzdeki durumu. Bezce-7.Uluslararası İstanbul Tekstil Konferansı Bildiri Kitabı, İstanbul, Türkiye, 436-444.
• Yaşar, N. (2022, 08 Haziran). Ödemiş ipekçiliği üzerine Eyüp Bayındır ile söyleşi [Video]. https://m.youtube.com/watch?v=wbqhnv0wyXI&t=178s