Bilimin Doğası Alanında 2013 Yılından İtibaren Yayımlanmış Tezlerin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 1, 1178 - 1218, 30.12.2017

Hakan Şevki Ayvacı , Emine Akdemir

Öz

Bu çalışmanın amacı, bilimin doğası
alanında 2013 yılı itibariyle yayımlanan çalışmaları incelemek, yapılan
çalışmaların genel çerçevesini çizmek ve bu alandaki araştırmacılara yol
göstermektir. Bu amaç doğrultusunda, 2013 yılından itibaren Yükseköğretim
Kurumu Ulusal Tez merkezi’nde yayımlanmış olan ve bilimin doğası konusu
üzerinde çalışılan 36 teze ulaşılmıştır. Araştırmada, analitik araştırma
yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Doküman analizi kapsamında
tematik analiz gerçekleştirilerek, tezler; araştırma yılı ve türü, amaç,
araştırma yaklaşımı, araştırma modeli, örneklem, veri toplama araçları,
sonuçlar ve öneriler değişkenleri dikkate alınarak analiz edilmiştir. Her bir
değişken için elde edilen veriler, frekans ve yüzde değerleri kullanılarak
tablolar ve grafikler halinde sunulmuştur. Yapılan araştırma sonucunda ulaşılan
tezlerin amaçları 17 başlık altında toplanmıştır. Araştırmaların modelleri ise
10 kategoride toplanmıştır. Bunun yanında örneklemler 5 ana başlık altında alt
başlıkları da içerecek şekilde gruplandırılmıştır. Veri toplama araçları ise
nitel veri toplama araçları 17 madde ve nicel veri toplama araçları ise 15
madde halinde sınıflandırılarak incelenmiştir. Bunlara ek olarak sonuçlar
teması da incelenerek 26 madde şeklinde sunulmuştur. Son olarak da öneriler
teması 20 başlık altında toparlanarak incelenmiştir. Araştırma sonunda, 2013
yılından bu yana bilimin doğası konusunda yapılan tezlerin yıllara göre
dağılımında belirgin bir farklılık olmamakla birlikte, yüksek lisans tezlerinin
sayısının daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalarda, araştırma
yaklaşımı olarak karma yaklaşımın, araştırma modeli olarak deneysel araştırma
modelinin, örneklem olarak öğretmen adaylarının ve öğrencilerin, veri toplama
aracı olarak ise bilimin doğası ölçeği, mülakat ve gözlem tekniklerinin
ağırlıklı olarak kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca yapılan
çalışmaların genellikle durum belirleme olarak ele alındığı, yeni ve farklı
yönelimlere rastlanmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilimin doğası, doküman analizi, betimsel analiz

An Examination of Theses in the Field of Nature of Science Published from 2013 in Terms of Different Variables

Öz

 The aim of
this study is to examine the thesis published in the field of nature of science
since 2013, to draw the general framework of the studies carried out and to
lead the researchers in this area. In line with this aim, 36 theses have been
reached which was published in the National Thesis Center of the Higher
Education Institution from 2013 on the nature of science. In the research,
document analysis was used as analytical research methods. Within the scope of
the document analysis, thematic analyzes were carried out for the thesis in
terms of research year and type, purpose, research approach, research model,
sample, data collection tools, results and suggestions. The data obtained for
each variable are presented in tables and graphs using frequency and percentage
values. The objectives of theses reached as a result of this research are
examined under 17 headings. The models of the researches are gathered in 10
categories. In addition, the samples are grouped under five main headings,
including subheadings. Data collection tools were analyzed by classifying the
qualitative data collection tools as 17 items and the quantitative data
collection tools as 15 items. In addition to these, results themes are
presented in the form of 26 articles. Finally, the proposals themes were
examined by gathering in 20 titles. At the end of the research, it was
determined that the number of master theses are more although there is no
significant difference in the distribution of the theses made about the nature
of science since the year of 2013. In the conducted studies, the results
revealed that the mixed approach as the research approach, the experimental
research model as the research model, the teacher candidates and the students
as the sample, and the views on nature of science scale, interview and
observation techniques as the data collection medium was the most used ones. In
addition, the results indicated that the studies have generally been taken as
determination of the situation and new and different orientations have not been
found.

Anahtar Kelimeler

Nature of science, document analysis, descriptive analysis

Kaynakça

• Ağlarcı, O. (2014). Doğrudan-yansıtıcı yaklaşıma dayalı öğretimin kimya öğretmen adaylarının bilimin doğası görüşlerine etkisi. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Akgün, Z.(2015). Sınıf öğretmenlerinin bilimin doğasına yönelik görüşleri: Söke ilçe örneği. Yüksek Lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Alan, Ü.(2014).Okulöncesi dönem çocuklarının bilimin doğasına ilişkin anlayışlarının incelenmesi. Yüksek Lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• American Assocation for the Advancement of Science (AAAS). (1990). Project 2061: Science for all Amerians. New york, Oxsford: Oxford Universty Press.
• Aslan, C., A. (2013).Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilimin doğası hakkındaki görüşleri. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ayas, A. (1995) Fen bilimlerinde program geliştirme ve uygulama teknikleri üzerine bir çalışma:iki çağdaş yaklaşımın değerlendirilmesi.Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 : 149-155.
• Ayaz, E. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının fen ve teknoloji dersi kapsamında mesleki yeterliklerinin ve algılarının belirlenmesi. Yüksek Lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Ayvacı, H. Ş. (2007). Bilimin doğasının sınıf öğretmeni adaylarına kütle çekim konusu içerisinde farklı yaklaşımlarla öğretilmesine yönelik bir çalışma. Yayımlanmamış doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Bala, G. (2013). Bilimin doğasının fen konularına entegrasyonunda biçimlendirici değerlendirme uygulamalarının bilimin doğasının öğrenimine etkisi. Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bakırcı, H. (2014). Ortak bilgi yapılandırma modeline dayalı öğretim materyali tasarlama, uygulama ve modelin etkililiğini değerlendirme çalışması: Işık ve ses ünitesi örneği. Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Batı, K.(2014).Modellemeye dayalı fen eğitiminin etkililiği; Bu eğitimin öğrencilerin bilimin doğası görüşleri ile eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Benli, E.(2014).Fen öğretiminde ortak bilgi yapılandırma modelinin ilköğretim öğrencilerinin bilişsel ve duyuşsal öğrenmeleri üzerine etkilerinin incelenmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bilican, K. (2014).Development of pre-service science teachers' nature of science views and nature of science instructional planning within a contextualized expilicit reflective approach. Doktora tezi,Orta Doğu Teknik Üniversitesi,Ankara.
• Boran,G., H. (2014). Argümantasyon temelli fen öğretiminin bilimin doğasına ilişkin görüşler ve epistemolojik inançlar üzerine etkisi. Doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Cansız, M.(2014). The effect of history of science instruction on elementary students' scientific literacy/ Bilim tarihi eğitiminin ortaokul öğrencilerinin fen okuryazarlığına etkisi. Doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Collette, A. T., & Chiappetta, E. L. (1984). Science Instruction in the Middle and Secondary Schools. The CV Mosby Company, 11830 Westline Industrial Drive, St. Louis.
• Creswell, J. W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Creswell, J. W. (2013). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage publications.
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). Parameters of content analysis. Egitim Ve Bilim-Education And Science, 39(174), 33-38.
• Çil, E., & Çepni, S. (2012). The Effectiveness of the Conceptual Change Approach, Explicit Reflective Approach, and Course Book by the Ministry of Education on the Views of the Nature of Science and Conceptual Change in Light Unit. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(2), 1107-1113.
• Damak, H. (2013). Bilimin özerkliği ve bilim-devlet ilişkileri. Yüksek Lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Deng, F., Chen, D. T., Tsai, C. C., & Chai, C. S. (2011). Students' views of the nature of science: A critical review of research. Science Education, 95(6), 961-999.
• Deve, F. (2015).Bilim tarihi destekli Işık ünitesinin 7. sınıf öğrencilerinin bilimin doğası anlayışlarına etkisi. Yüksek Lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• Doğan, H. (2015). Farklı ülkelerden 11 - 13 yaş aralığındaki öğrencilerin bilim ve bilim insanı hakkındaki görüşleri. Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Driver, R., Leach, J., Millar, R., & Scott, P. (1996). Young people's images of science. McGraw-Hill International.
• Durmuş, Z., Ö.(2013).Cumhuriyet dönemi fen eğitimi dokümanlarında bilim konusundaki değişim: Tarihsel yorumlamacı bir içerik analizi. Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Erdaş, E., Doğan, N. & İrez, S. (2016) Bilimin doğasıyla ilgili 1998-2012 yılları arasında Türkiye’de yapılan çalışmaların değerlendirilmesi. Cilt:24, No:1, Kastamonu Eğitim Dergisi 17-36
• Ertaş, Ö.(2013). Bilim insanlarının ve ilköğretim 2. kademe fen ve teknoloji öğretmenlerinin bilimin doğasına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Gül,E.,M.(2014).Doğrudan-yansıtıcı yaklaşım açısından desenlenen iki tamamlayıcı dersin bilimin doğasına ilişkin anlayışlara etkisi. Yüksek Lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Gökçek , T., Babacan, F.Z., Kangal, E., Çakır, N.& Kül , Y. (2013).2003-2012 yılları arasında Türkiye’de karma araştırma yöntemiyle yapılan eğitim çalışmalarının analizi. Science. Cilt 6, Sayı 7, s. 435-456.
• İmer, N.(2013).Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimin doğası anlayışlarının geliştirilmesinde hipermedyanın kullanılması: Öz düzenleme faktörünün incelenmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• İnce,K..& Özgelen,N.(2015). Bilimin Doğası Alanında Son 10 Yılda Yapılan Çalışmaların Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 2, s. 447-468.
• Karakaya, E.(2015). Bilimsel bilginin doğasını anlama ile sosyo - bilimsel konularda akıl yürütme. Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kaya, E.(2015). Birleştirilmiş sınıflı ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin teknolojik pedagojik alan bilgisi seviyelerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Korsacılar, S.(2014).9. sınıf fiziğin doğası ünitesindeki temel kavramların öğretiminde yaşam temelli öğretim ve öğrenme istasyonları yönteminin etkililiği. Yüksek Lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Lederman, N. G. (1992). Students' and teachers' conceptions of the nature of science: A review of the research. Journal of research in science teaching,29(4), 331-359.
• Lederman, N. G. (2004). Syntax of nature of science within inquiry and science instruction. in Scientific inquiry and nature of science (pp. 301-317). Springer Netherlands.
• Lederman, N. G. (2007). Nature of sciene: Past, present, and future. In Abell, S. K., &Lederman, N. G. (Eds.), Handbook of research on science education (pp. 831-879).Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Lederman, N. G., & Zeidler, D. L. (1987). Science teachers' conceptions of the nature of science: Do they really influence teaching behavior?. Science Education, 71(5), 721- 734.
• Leech, N. L., & Onwuegbuzıe, A. J. (2009). A typology of mixed methods research designs. Quality and Quantity, 43, 265–275.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, (2005) İlköğretim 6.-8. Sınıflar Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, (2013). İlköğretim Kurumları Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• National Research Council (NRC). (1996). National science education standards. Washington, DC: The National Academy Press.
• NGSS Lead States. (2013). Next generation science standards: For states, by states. Washington, DC: The National Academy Press.
• Norris, S. P., & Phillips, L. M. (2003). How literacy in its fundamental sense is central to scientific literacy. Science education, 87(2), 224-240.
• Ornstein, A. C. and Hunkins, F. P.(1993). Curriculum: Foundations, Principles, Theory. 2nd ed. Boston: Allyn and Bacon.
• Özbek, D. (2013). Fen teknoloji toplum dersi kapsamında yapılan uygulamaların öğretmen adaylarının bilimin doğasının unsurlarını algılama düzeylerindeki değişime etkisi. Yüksek Lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Özcan, H. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen içeriği ile ilişkilendirilmiş bilimin doğası konusundaki pedagojik alan bilgilerinin gelişimi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Quigley, C., Pongsanon, K. ve Akerson, V.,L. ( 2011). If we teach them, they can learn: Young students views of nature of science during an informal science education program. Journal of Science Teacher Education. March 2011, Volume 22, Issue 2, pp 129- 149.
• Salgar, E. (2015). Doğa bilimlerinde ilerleme kavramının pozitivist ve post-pozitivist düşüncelerdeki yeri üzerine bir araştırma. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Seçkin, M. (2013). Fen ve teknoloji dersinde belgesel kullanılmasının 8. sınıf öğrencilerinin hücre ile kuvvet konularındaki başarılarına ve bilimin doğası hakkındaki görüşlerine etkisi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Soğuksu, Y. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının biyolojik okuryazarlığının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi,Konya.
• Sönmez, E.(2014). Müfredat dışı biyoteknoloji etkinliklerinin öğrencilerin biyoteknoloji bilgilerine ve bilimin doğası hakkındaki görüşlerine etkisi. Yüksek Lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Suri, H., & Clarke, D. (2009). Advancements in research synthesis methods: From a methodologically inclusive perspective. Review of Educational Research, 79(1), 395- 430.
• Şen,M.(2014).A study on science teachers' pedagogical content knowledge and content knowledge regarding cell division. Yüksek Lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Tashakkori, A., & Teddlie, C. (1998). Mixed methodology: Combining qualitative and quantitative approaches. Applied Social Research Methods Series (Vol.46.). Thousand Oaks, CA: Sage
• Tashakkori, A., & Teddlie, C. (Eds). (2003). Handbook of mixed methods in social and behavioral research. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Tortumlu,S.(2014). Bilimin doğasının lise kimya ders kitaplarında ele alınışı. Yüksek Lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Tunç, C. (2013).Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlıklarının geliştirilmesi: 'Bilim Teknoloji Sosyal Değişme' dersinin eylem araştırması ile tasarlanması. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tungaç, A.(2015). Fen bilgisi öğretmenlerinin okul dışı (Doğa deneyimine bağlı) çevre eğitimine yönelik özyeterlik algıları, çevresel tutumları ve çevre bilgilerinin incelenmesi: Mersin ili örneği. Yüksek Lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Türkaslan, M. (2014).Sınıf öğretmen adaylarının bilimin doğasına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans tezi Zirve Üniversitesi, Gaziantep.
• Türköz, G. (2015). Bilimin doğası etkinliklerinin öğrencilerin kavramsal anlama, bilimsel süreç becerileri ve bilimin doğası anlayışlarına etkisi. Yüksek Lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Ünal, S., Çoştu, B., Karataş, F.,Ö. (2004) Türkiye’de fen bilimleri eğitimi alanındaki program geliştirme çalışmalarına genel bir bakış. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı 2, 183-202
• Yener, S. (2013).Biyoloji öğretim programı ile biyoloji öğretmen adaylarının bilim ve bilimin doğasına yönelik bakış açılarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H., (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yücedağ, M. (2015). Kavram karikatürleriyle zenginleştirilmiş etkileşimli kısa tarihsel hikâyelerin bilimin doğası öğretiminde kullanımı üzerine bir öz-inceleme. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Weld, J. (2004). The game of science education. Pearson Education.
• Wiles, J., Bondi, J. (1989). Curriculum Development: A Guide to Practice. Merrill Pub. Co.