Türkçe Dersi Dinleme Sınavlarında Kullanılacak Metinlerin Seçim Ölçütleri Üzerine Bir Araştırma

Year 2025, Issue: 18, 137 - 157

Kamil Saçan , Talat Aytan

https://doi.org/10.21733/ibad.1630249

Abstract

Dört temel dil becerisinden biri olan dinleme, bireyin sosyal ilişkilerini etkili bir şekilde sürdürebilmesi ve eğitim hayatında başarılı olabilmesi için kullanması gereken, aynı zamanda hem anlamanın hem iletişimin temeli olan bir beceri olarak karşımıza çıkmaktadır. Son yıllarda dinleme becerisinin önemi daha iyi anlaşılmış, bu becerinin dil eğitiminin ayrılmaz bir parçası olduğu fark edilmiştir. Millî Eğitim Bakanlığının öğretim programlarında dinleme becerisine ve bu becerinin ölçülmesine daha fazla yer vermesi, bu alandaki eksikliklerin giderilmesi yolunda önemli bir adım olmuştur. Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 09.09.2023 tarihinde 32304 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan yönetmeliğe göre Türkçe derslerinde dinleme sınavı uygulaması zorunluluğu getirilmiş ve bu sınavın öğrencinin Türkçe sınav notunun %25’ini oluşturacağı belirtilmiştir. Böylece tüm ortaokullarda dinleme sınavları uygulanmaya başlanmıştır. Bu araştırmada Türkçe dersi dinleme sınavlarında kullanılacak metinlerin seçiminde dikkat edilmesi gereken ölçütler belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmış, öğretmen ve öğrenci görüşleri alınarak veriler toplanmıştır. Veriler içerik analizi ile çözümlenip bulgular kodlarla gösterilmiştir. Çalışmanın sonucunda dinleme metinlerinin seçiminde dikkate alınması gereken başlıca ölçütlerin metnin seviyeye uygunluğu, eğitsel hedeflerle uyumlu olması, içeriğin taşıdığı özellikler, teknik ve ses altyapısı ile sınavın formatına uygunluk olduğu görülmüştür. Ayrıca dinleme metinlerinin öğrencilerin kelime varlığına ve ilgi düzeyine uygunluğu, anlama düzeylerini destekler nitelikte olması gerektiği sonucuna ulaşmıştır. Bu çalışmanın Türkçe öğretiminde uygulanan dinleme sınavlarında kullanılacak metinlerin seçim süreçlerine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Keywords

Dinleme Becerisi, Dinleme Becerisi Uygulama Sınavları, Ölçme ve Değerlendirme

Criteria for Choosing Texts in Turkish Listening Tests: An Analytical Study

Abstract

Listening, Listening, one of the four fundamental language skills, forms the basis of both understanding and communication. It plays a vital role in individuals’ ability to build effective social interactions and succeed in their educational pursuits. In recent years, the importance of listening skills has gained wider recognition, becoming an essential part of language education. The inclusion of listening activities and their evaluation in school curricula by the Ministry of National Education represents a significant step toward addressing gaps in this area. According to the regulation published in the Official Gazette No. 32304 on September 9, 2023, listening exams have become a mandatory component of Turkish language courses and now constitute 25% of students' overall grades. As a result, listening exams have been implemented across all middle schools. This study aims to identify the key criteria to be considered when selecting texts for listening exams in Turkish lessons. Employing a case study design, a qualitative research method, data were collected through the opinions of teachers and students. The data were analyzed using content analysis, and the findings were categorized with codes. The results indicate that the most important criteria in selecting listening texts include their suitability to students’ proficiency levels, alignment with educational objectives, content characteristics, technical and audio quality, and compatibility with the exam format. Additionally, it was found that the texts should match students’ vocabulary knowledge and interests while supporting their level of comprehension. It is hoped that the findings of this research will guide and enrich the process of selecting texts for listening assessments in language education.

Keywords

Listening Skills, Listening Assessment Exams, Measurement and Evulation

References

• Aydın, M. & Uçgun, D. (2020). Ortaokul Türkçe dersi sınav sorularının programdaki kazanımlara göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 343-356. https://doi.org/10.16916/aded.678478
• Aytan, T. (2011). Aktif öğrenme tekniklerinin dinleme ve düşünme kabiliyeti üzerindeki etkileri. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Calp, M. & Alpkaya, C. (2021). LGS Türkçe sorularının Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarına uygunluğu üzerine bir çalışma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 632-654.
• Cüceloğulu, D. (2001). Yeniden insan insana. Remzi Kitabevi.
• Çarkıt, C. (2018). Ortaokul Türkçe derslerinde dinleme becerisinin değerlendirilme sürecine yönelik öğretmen görüşleri. International Journal of Socialand Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(27), 2782–2793.
• Çaylı, C. & Göçer, A. (2016). Ortaokul Türkçe derslerinde işlenilen müstakil dinleme metinlerine yönelik öğretmen uygulamalarının değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 517-535.
• Doğan, Y. (2007). İlköğretim ikinci kademede dil becerisi olarak dinlemeyi geliştirme çalışmaları. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, Y. Dinleme becerisini geliştirmede etkinliklerden yararlanma. Türklük Bilimi Araştırmaları, 2010, 263-74.
• Dinçel, K. B. (2018). Ortaokul öğrencilerinin Türkçe dersinde yaşadıkları dinleme sorunları ve sorunların çözümüne yönelik beklentileri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2551-2571.
• Ercan, M. & Doğan Kahtalı, B. (2024). Beceri temelli Türkçe dersi sınavları: Sahadaki ilk uygulama örnekleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(3), 625-649.
• Kanık Uysal, P. (2022). Türkçe dersi sınavlarında yer alan soruların üst düzey düşünme becerileri açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 136-156.
• Kaplan, K. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan dinleme/izleme becerisini ölçmeye yönelik soruların yenilenmiş bloom taksonomisine göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 626-645
• Kaya, M. & Aydın, E. (2024). 2019 Türkçe dersi öğretim programı ile 2024 Türkçe dersi öğretim programının karşılaştırılması. Harran Maarif Dergisi, 9(1), 108-146.
• Melanlıoğlu, D. & Karakuş Tayşi E. (2013) Türkçe öğretim programındaki dinleme/izleme kazanımlarının ölçme değerlendirme yöntemleri bakımından sınıflandırılması. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(6), 23-32.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5. Sınıflar). Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6, 7, 8. Sınıflar) öğretim programı. Milli Eğitim Basımevi .
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2023). Okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/10/20231014.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2023). Ölçme ve değerlendirme yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/09/20230909-2.htm
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2023). Yazılı ve uygulamalı sınavlar yönergesi. https://odsgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_10/12115933_MEB_yazili_ve_uygulamali_sinavlar_yonergesi.pdf
• Ömeroğlu, A. F. (2024). Türkçe öğretmenlerinin uyguladığı sınav sorularının öğrenme alanları, ölçme değerlendirme yöntemleri ve bilişsel alan basamakları açısından incelenmesi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (14), 975-992.
• Ölçme Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2023). 1. dönem konu soru dağılım tabloları. https://odsgm.meb.gov.tr/www/konu-soru-dagilimtablolari/icerik/1031
• Özbay, M. (2009). Bir dil becerisi olarak dinleme eğitimi. Öncü Kitap.
• Süğümlü, Ü. & Akpınar, M. Y. (2024). Sözlü iletişim becerilerinin (Dinleme/izleme ve konuşma) ölçme ve değerlendirmesinde sınıf içi uygulamalar. XI. International Eurasian Educational Research Congress Bildiri Özetleri Kitabı, 241.
• Sevim, O. & Yılmaz, D. (2024). 2023 tarihli Türkçe dersi sınav uygulamalarındaki değişikliğe ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (39), 148-167.
• Saltan, A. & Özyeter, N. T. (2024). Ortaokul Türkçe ve İngilizce derslerinde uygulanan üç aşamalı sınav uygulamasına yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. XI. International Eurasian Educational Research Congress Bildiri Özetleri Kitabı, 234.
• Tabak, G. & Göçer, A. (2014). Dinleme becerisine yönelik alternatif ölçme ve değerlendirme araçları. Bartın UniversityJournal of Faculty of Education, 3(2), 250-272.
• Tekin, H. H. (2006). Nitel araştırma yönteminin bir veri toplama tekniği olarak derinlemesine görüşme. İstanbul UniversityJournal of Sociology, 3(13), 101-116.
• Ünlü, S., Öztürk, H. & Tağa, T. (2014). Türkçe dersinde uygulanan sınavlar üzerine bir değerlendirme. International Journal of Social Science, (28), 513-523.