Örgütsel Vatandaşlık Duygusal Zekâ ve İş-Aile Yayılımı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 10, 340 - 353, 15.08.2021

Ali Eryılmaz , Ahmet Cevdet Açıkgöz , Emre Er

https://doi.org/10.21733/ibad.872114

Öz

Bu çalışmanın amacı çağrı merkezi çalışanlarının örgütsel vatandaşlık davranışlarına duygusal zekâ ve iş-aile yayılımlarının etkisinin incelenmesidir. Çalışma ilişkisel tarama olarak tasarlamış ve 200 çalışan araştırmaya dâhil edilmiştir. Araştırmanın verilerinin toplanması amacıyla “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği”, “Duygusal Zekâ Ölçeği” ve “İş-Aile Yayılımı Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma verileri IBM SPSS 22 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre örgütsel vatandaşlık ile duygusal zekâ, pozitif iş-aile ve aile iş yayılımı arasında olumlu, negatif aile-iş, iş-aile yayılımı arasında olumsuz ilişki mevcuttur. Araştırmada kadın katılımcıların duygusal zekâ ve negatif iş-aile yayılımı algıları erkek katılımcılara göre daha yüksek bulunmuştur. Örgütsel vatandaşlığın yordanma düzeyinin anlaşılmasına ilişkin çoklu regresyon analizi gerçekleştirilmiştir. Bunun sonucunda duygusal zekâ ve pozitif iş aile yayılımının örgütsel vatandaşlığın olumlu yordayıcıları oldukları anlaşılmıştır. Çalışma sonuçlarına dayalı olarak çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışlarında duygusal zekâ düzeyleri ve iş-aile dengelerinin daha detaylı anlaşılmasına ilişkin önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel vatandaşlık, Duygusal zekâ, İş-aile yayılımı, Aile –iş yayılımı

Examining the Relationships Between Organizational Citizenship Behaviours Emotional Intelligence and Work-Family Spillover

Öz

The aim of this study is to examine the effects of emotional intelligence and work-family spread on the organizational citizenship behaviors of call center employees. The study is designed as a relational screening and 200 employees were included in the study. "Organizational Citizenship Behavior Scale", "Emotional Intelligence Scale" and "Work-Family Distribution Scale" were used to collect the data of the study. Research data were analyzed using IBM SPSS 22 package program. According to the results of the research, there is a positive relationship between organizational citizenship and emotional intelligence, positive work-family and family-work spread, and a negative relationship between family-work, work-family spread. In the study, female participants' perceptions of emotional intelligence and negative work-family spread were found to be higher than male participants. Multiple regression analysis was conducted to understand the predictive level of organizational citizenship. As a result, it has been understood that emotional intelligence and positive work-family spread are positive predictors of organizational citizenship. Based on the results of the study, suggestions were made for a more detailed understanding of emotional intelligence levels and work-family balances in employees' organizational citizenship behaviors.

Anahtar Kelimeler

Organizational citizenship, Emotional intelligence, Work-family spillover, Family-work spillover

Kaynakça

• Akın, M. (2004). İşletmelerde duygusal zekânın üst kademe yöneticiler ile astları arasındaki çatışmalar üzerindeki etkileri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Akintayo, D. I. (2010). Influence of emotional intelligence on work-family role conflict management and reduction in withdrawal intentions of workers in private organizations. The International Business & Economics Research Journal, 9(12), 131-140.
• Arslan, G. S. (2019). Duygusal zekâ ve iş tatmini ilişkisi: Bir kamu kurumu örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Bachman, J., Stein, S., Campbell, K., & Sitarenios, G. (2000). Emotional intelligence in the collection of debt. International Journal of Selection and Assessment, 8(3), 176-182.
• Baron, R. (1997). The emotional intelligence inventory (EQ-I): Technical manual. Toronto, Canada: Multi-Health Systems.
• Barsade, S. G. (2002). The ripple effect: Emotional contagion in groups. Administrative Science Quarterly, 47(4) 644-675.
• Bolino, M. C., Turnley, W. H., & Niehoff, B. P. (2004). The Other Side of the Story: Reexamining Prevailing Assumptions About Organizational Citizenship Behavior. Human Resource Management Review, 14(2), 229-246.
• Brisbois, R. M. (2002). A multidimensional assessment of work family spillover. Available from ProQuest Dissertations & Theses Global. (304803108). Retrieved from https://www.proquest.com/docview/304803108?accountid=17384
• Carmeli, A. (2003). The relationship between emotional intelligence and work attitudes, behavior and outcomes: An examination among senior managers. Journal of managerial Psychology, 18(8), 788-813.
• Crouter, A. C. (1984). Spillover from family to work: The neglected side of the work-family interface. Human Relations, 37(6), 425-441.
• Çarıkçı, İ., Kanten, S., & Kanten, P. (2010). Kişilik, duygusal zekâ ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 41-65.
• Çelik, M., & Çıra, A. (2013). Örgütsel vatandaşlık davranışının iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde aşırı iş yükünün aracılık rolü. Ege Akademik Bakış, 13(1), 11-20.
• Çimli, S., & Çelik, M. (2019). Çalışanların duygusal zekâ düzeylerinin stresle başa çıkma tarzları üzerine etkisi. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(1), 80-92.
• Çüçen, M. (2014). Duygusal zekâ ile bütüncül performansın bir unsuru olarak örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki Adnan Menderes Üniversitesi idari personeli üzerine bir uygulama. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi: Aydın.
• Delice, M., & Günbeyi, M. (2013). Duygusal zekâ ve liderlik ilişkisinin incelenmesi: Polis teşkilatı örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(1), 209-239.
• Doğan, S. ve Demiral, Ö. (2007). Kurumların başarısında duygusal zekânın rolü ve önemi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 209-230.
• Er, E., Akyol, B., & Koşar, S. (2019). Örgütsel vatandaşlık konusunda yapılan lisansüstü tezlerin içerik analizi çalışması. 14. Uluslararası Eğitim Yönetimi Kongresi, Çeşme, İzmir.
• Eymen, E. (2007). Duygusal zekâ. İzmir: Kalite Ofisi Yayınları. George, J. M., & Bettenhausen, K. (1990). Understanding prosocial behavior, sales performance, and turnover: A grouplevel analysis in a service context. Journal of Applied Psychology, 75, 698-709.
• Goleman, D. (1995). Duygusal zekâ neden IQ’dan daha önemlidir?. (B. S. Yüksel, Çev.) İstanbul: Varlık.
• Grzywacz, J. G., Almeida, D. M., & McDonald, D. A. (2002). Work–family spillover and daily reports of work and family stress in the adult labor force. Family relations, 51(1), 28-36.
• Gürbüz, S., & Yüksel, M. (2008). Çalışma ortamında duygusal zekâ: İş performansı, iş tatmini, örgütsel vatandaşlık davranışı ve bazı demografik özelliklerle ilişkisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(2),174-190.
• Hanson, G. C., Hammer, L. B., and Colton, C. L. (2006). Development and validation of a multidimensional scale of perceived work-family positive spillover. Journal of Occupational Health Psychology, 11(3), 249–265.
• İşmen, A. E. (2004). Duygusal zekâ ve aile işlevleri arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(11), 55-77.
• Katyal, S., & Awasthi, E. (2005). Gender differences in emotional intelligence among adolescents of Chandigarh. Journal of Human Ecology, 17(2), 153-155.
• Kelloway, E. K.; Loughlin, C.; Barling, J. ve Nault, A. (2002). Self-Reported Counterproductive Behaviors and Organizational Citizenship Behaviors: Separate but Related Constructs. International Journal of Selection and Assessment, 10(1-2), March/June, 2002, 143-151.
• Kirchmeyer, C. (1993). Nonwork-to-work spillover: A more balanced view of the experiences and coping of professional women and men. Sex roles, 28(9-10), 531-552.
• Koşar, D., & Yalçınkaya, M. (2013). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4(4), 603-627.
• Lusch, R. F., & Serpkenci, R. R. (1990). Personal differences, job tension, job outcomes, and store performance: A study of retail store managers. Journal of Marketing, 54(1), 85-101.
• Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. (2000). Models of emotional intelligence. RJ Sternberg (ed.).
• Meshkat, M., & Nejati, R. (2017). Does emotional intelligence depend on gender? A study on undergraduate English majors of three Iranian universities. SAGE Open, 7(3), 1-8.
• Nikolaou, I., & Tsaousis, I. (2002). Emotional intelligence in the workplace: Exploring its effects on occupational stress and organizational commitment. The International Journal of Organizational Analysis, 10(4), 327-342.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The Good Soldier Syndrome, Lexington, MA: Lexington Books.
• Örücü, E., & İzci, Ç. (2015). Otel çalışanları açısından duygusal zekânın örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (45), 31-47.
• Özabacı, N. (2006). Emotional intelligence and family environment. Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 169-175.
• Özdemir, A. Y., & Özdemir, A. (2007). Duygusal zekâ ve çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişkilerin incelenmesi: üniversitede çalışan akademik ve idari personel üzerine uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 393-410.
• Pleck, J. H. (1977). The work-family system. Social Problems, 24, 417-427.
• Podsakoff, P. M., Ahearne, M.,& MacKenzie, S. B. (1997). Organizational citizenship behavior and the quantity and quality of work group performance. Journal of Applied Psychology, 82(2), 262.
• Polatcı, S. (2011). Psikolojik sermayenin performans üzerindeki etkisinde iş aile yayılımı ve psikolojik iyi oluşun rolü. (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Polatcı, S. ve Keser A. (2017). İş aile yayılımının bireyin iş ve yaşam tatmini üzerindeki etkilerine yönelik bir araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(2), 401-421. Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
• Sy, T., Tram, S., & O’Hara, L. A. (2006). Relation of employee and manager emotional intelligence to job satisfaction and performance. Journal of Vocational Behavior, 68(3), 461-473.
• Tabachnick, G. B., & Fidell, S. Linda (2013). Using multi variate statistics. (6th. Ed.) Pearson Publishing. USA: Boston.
• Tokmak, İ., Yıldız, E., & Turgut, H. (2013). Duygusal zekânın örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: İş tatmininin aracılık rolü. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 96-114.
• Yancı, F., & Sağlam, A. Ç., (2014). Ortaöğretim okulu öğretmenlerinin duygusal zekâları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 298-313.
• Yeşilyaprak, B. (2001). Duygusal zekâ ve eğitim açısından doğurguları. Gazi Üniversitesi Eğitim Yönetimi Dergisi, 25, 139-141.
• Yıldırım, Ç., & Kara, S. B. K. (2018). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcısı olarak örgütsel sosyalleşme. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 43-54.