From Tradition to Contemporary Basic Motivations in Turkish Storytelling (In the light of model narrators)

Yıl 2021, Sayı: 10, 370 - 387, 15.08.2021

Bünyamin Aydemir

https://doi.org/10.21733/ibad.883565

Öz

The act of narration is one of the basic requirements for human nature. However, it has a nature that rearranges and changes itself according to the spirit of the time. Undoubtedly, Traditional Turkish Folk Storytelling has undergone changes and transformations in technical, thematic and aesthetic criteria just as the narrative styles of every civilization and tradition have changed. In addition, it is clear that storytelling, which follows the traces of the tradition, maintains the tradition, but also has the structural features required by the age (successor – forerunner), brings new values to Turkish narrative art. Nevertheless, it should be said that there is a serious paradoxical structure in today's narrative art. On the one hand, as Benjamin expresses it, the argument that the age of stories is over, and on the other hand, narrators such as meddah, storytellers, stand-ups resisting this age with stories that underestimate the content. As a nation, we may not feel much of the cultural trauma caused by this ambivalent situation today, but it is not very predictable what kind of turbulence our oral culture and narrative traditions will face tomorrow.

Anahtar Kelimeler

Storytelling, Traditional Turkish Folk Storytelling, Meddah, Stand up, Storyteller, Walter Benjamin

Gelenekselden Çağdaş Olana Türk Hikâye Anlatıcılığında Temel Motivasyonlar (Model Anlatıcılar Işığında)

Öz

Anlatma eylemi insan doğası için temel gereksinimlerin başında yer alır. Bununla birlikte kendisini zamanın ruhuna göre yeniden düzenleyip değiştiren bir doğaya da sahiptir. Kuşkusuz her uygarlığın ve geleneğin anlatıcılık biçemleri nasıl değişime uğramışsa Geleneksel Türk Halk Hikâyeciliği de teknik, tematik ve estetik ölçütlerde değişim ve dönüşümler yaşamıştır. Yanı sıra, geleneğin izini süren, geleneği devam ettiren ama aynı zamanda çağın gerektirdiği yapısal özellikleri üzerinde barındıran (halef – seleflik) hikâye anlatıcılığının Türk anlatı sanatına yeni değerler kazandırdığı da açıktır. Böyleyken günümüz anlatı sanatında ciddi bir paradoksal yapının bulunduğunu da söylemek gerekir. Bir tarafta Benjamin’in de ifade ettiği şekliyle, hikâyeler çağının bittiğine dair sav, diğer tarafta içeriği hafife alan bu çağa hikâyelerle direnen meddah, masal anlatıcısı, stand-upçı gibi anlatıcılar. Belki millet olarak, bugün, bu ikircikli durumun sebep olduğu kültürel travmayı fazla hissetmiyor olabiliriz, fakat yarın sözlü kültürümüzün ve anlatı geleneklerimizin nasıl bir türbülansa muhatap olacağı çok da kestirilebilir değildir.

Anahtar Kelimeler

Hikâye anlatıcılığı, Geleneksel Türk Halk Hikâyeciliği, Meddah, Stand up, Masal anlatıcısı, Walter Benjamin

Kaynakça

• Albayrak, Kübra (2019). Hikâye Anlatıcılığında Oyuncu. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Alptekin, Ali Berat (1997). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• And, Metin (2016). Oyun ve Büyü, Türk Kültüründe Oyun Kavramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arıoğlu, İbrahim Ethem (2011). Günümüzde Meddahlık. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış doktora tezi).
• Assmann, Jan (2001). Kültürel Bellek (Çev: Ayşe Tekin). İstanbul. Ayrıntı Yayınları.
• Ay, Aysel (2014). ‘Kapitalist yayıncılık’ ve ‘hikâye anlatıcılığı’nın kuramsal olarak karşılaştırılması. 1.International CSMS Congress. International Communication Science& Media Studies Congress. Kocaeli.
• Aydemir, Bünyamin (2020). Dilin Dramatiği. İstanbul: Mitos Boyut Yayınevi.
• Azadovski, Mark (2002). Sibiryadan Bir Masal Anası. (Çev.: İlhan Başgöz). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Benjamin, Walter (2019). Hikâye Anlatıcısı – Yalnızlıktan Doğan Masallar. (Çev.: Ebru Arıcan). İstanbul: Heretik Yayıncılık.
• Benjamin, Walter (2014). Son Bakışta Aşk. (Çev.: Nurdan Gürbilek). İstanbul: Metis Yayınları.
• Brooks, Peter (2016). Psikanaliz ve Hikâye Anlatıcılığı. (Çev.: Hakan Atay, Hivren Demir ATAY). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Çeker, Sema (2019). “Şamandan Günümüze Hikâye – Masal Anlatıcısına: Kadın”. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (Cilt: 2/1).
• Elçin, Şükrü (1986). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Fulford, Robert (2015) Anlatının Gücü Kitle Kültür Çağında Hikâyecilik, (Çev.:Ezgi Kardelen). İstanbul: Kolektif Yayınları.
• Gasset, Jose Ortega (2017). Sanatın İnsansızlaştırılması ve Roman Üstüne Düşünceler, (Çev. Neyyire Gül Işık). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Gerçek, Selim Nüzhet (1942). Türk Temaşası. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.
• Görkem, İsmail (1998). “Türk Halk Hikâyelerinin Canlı Gösterim (=Performance Orıented) Olarak İncelenmesi”, Milli Folklor, Yıl:10, (37).
• Kaya, Doğan (2003). Aşık Edebiyatına Giriş. Bişkek: Manas Üniv.Yayınları.
• Kılınç, Nilgün Toker (2012). Politika ve Sorumluluk, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Köprülü. Mehmet Fuad (2004). “Türk Edebiyatı Tarihinde Usül”, Edebiyat Araştırmaları-1. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Lytko, Ayşen Agnieszka (1977). “Meddah: Avrupa ve Doğu Tiyatro Geleneği Bağlamında Tek Oyunculu Meddah Tiyatrosu”. Agon Tiyatro Dergisi. sayı:10, Ankara: Doruk Yay.
• Nutku, Özdemir (1997). Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Oida, Yosh, ve Lorna Marshall (2015). Görünmez Oyuncu, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Oral, Ünver (2003). Meddah Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Öztürk, Özhan (2016). Dünya Mitolojisi, İstanbul: Nika Yayınları.
• Price, Bill (2011). Kelt Mitolojisi, (Çev.: Cumhur Atay). İstanbul: Kelkedon Yayınları.
• Ramsden, Ashley (2017). Hikâye Anlatma Sanatı. (Çev: Ali Bucak). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sekmen, Mustafa (2015). Yaratıcı Drama ve Oyunculuk Etkinliği Olarak Hikâye Anlatımı. İstanbul: Pagem Akademi.
• Sütçü, Özcan Yılmaz (2013). Ortak Bir Dünya Deneyimi: Hikâye Anlatıcılığı. İstanbul: ETHOS. 6(2).
• Yeni Türk Ansiklopedisi (1985). İstanbul: Cilt IV.