Türk Alman İlişkileri ve Almanya'da Verilen Türkçe Dersleri

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 310 - 340, 30.06.2021

Mustafa Çakır

https://doi.org/10.37583/diyalog.958519

Öz

Türkiye ve Almanya arasındaki ilişkilerin birçok alanda işbirliği ve ortaklık içeren uzun bir tarihi vardır. Bu ilişki, 1960’lı yıllardan sonra yüzbinlerce Türk işçinin Almanya’ya göç etmesiyle yeni bir boyut kazanmıştır. Bu çalışma iki ülke arasındaki ilişkilerin kısa bir tarihini sunarken Almanya’da yaşayan Türklerin deneyimlediği kültür ve dil sorunlarını da ele almaktadır. Çalışmanın ana odak noktası ise Alman okullarında okutulan Türkçe ve Türk Kültürü dersinin geçmişi ve mevcut durumunun incelenmesidir. Bu dersin yürütülmesinde karşılaşılan sorunlar resmi istatistiklere atıfta bulunularak tartışılmıştır. Son olarak, Almanya’da yaşayan Türk çocuklarının köken dillerini iyi bir düzeyde öğrenebilmeleri ve akademik hayatlarında daha başarılı olmaları adına hem Türkçe hem de Almancada yeterlilik kazanabilmeleri için Türkçe ve Türk Kültürü dersinin geliştirilmesinde karşı karşıya kalınan zorlukların aşılmasına yönelik olarak öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk-Alman ilişkileri, Türk göçmenler, Ana dil eğitimi, Türkçe ve Türk Kültürü dersi

Turkish Language Courses Taught in from the Perspective of Turkish-German Relations

Öz

The relations between Turkey and Germany have a long history that involves collaboration and partnership in many areas. After 1960s, this relationship gained a new dimension as hundreds of thousands of Turkish workers immigrated to Germany. This paper presents a brief history of the relations between the two countries, and the cultural and language-related problems experienced by Turkish people in Germany. More specifically, it focuses on the background and current state of the Turkish Language and Culture course taught to the Turkish youth in German schools. Problems regarding the implementation of this course are discussed with reference to official statistics. Finally, suggestions are offered to address the challenges faced to improve the Turkish Language and Culture course so that Turkish children can successfully learn their origin-language, and eventually achieve competence in both Turkish and German in their academic studies.

Anahtar Kelimeler

Turkish-German relations, Turkish immigrants, First language education, Turkish Language and Culture course

Kaynakça

• Aksan, Virginia (1997): Savaşta ve Barışta Bir Osmanlı Devlet Adamı: Ahmed Resmi Efendi (1700-1783), Çev. Özden Arıkan, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Alba, Richard D.; Handl, Johann; Müller, Walter (1994): Ethnische Ungleichheiten im deutschen Bildungssystem, in: Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie, Jahrgang 46, Heft 2, 209-237.
• Alperen, Altan (2018): Viyana Kuşatmalarında Almanya’ya Esir Düşen Türkler. 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (20), 623-649. URL: https://dergipark.org.tr/tr/pub/egitimvetoplum/issue/43432/530214.
• Altan, Ebru (2003): İkinci Haçlı Seferi (1147-1148). Ankara: TTK Yayınları, VII. Dizi-Sayı 211.
• Appel, René/ Muysken, Pieter (1987): Language Contact and Bilingualism. New York: Edward Arnold.
• Araslı, Alhan Altan (2009): Avrupa’da Türk İzleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Arı, Kemal (1997): Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Aslan, Ahmet (2020): İki Dillilik ve Çok Dillilik Nedir? İçinde: Perspektif Dergisi. 14 Kasım 2020. https://perspektif.eu/2020/11/14/iki-dillilik-ve-cok-dillilik-nedir/ (14.03.2021)
• Ateşal, Zeynep (2017): İki Dillilik ve Çift Dil. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 1/2017, 7. 1-12.
• Auswärtiges Amt (2018): İşte Almanya: Dış politika, Toplum, Bilim, Ekonomi, Kültür. Frankfurt am Main: FAZIT Communication GmbH. URL: https://www.tatsachen-ueber-deutschland.de/files/2020-11/tatsachen_2018_tur-compressed.pdf (Son erişim: 28.02.2021).
• Bernhard, Armin (2012): Alman Eğitim Sistemi ve Göçmenlerin Fırsat Eşitliği. Die Gaste, Sayı: 24 / Kasım-Aralık 2012.
• Bacınoğlu, Tamer/ Bacınoğlu, Andrea (2001): Modern Alman Orientalizmi: Alman Yayıncılığının Türkiye Tablosu. Ankara: Asam Yayınları 24.
• Bayur, Yusuf Hikmet (1983): Türk İnkılabı Tarihi. C. III, Kısım I. Ankara: TTK Yayınları.
• Bekar, Beytullah (2016): İki Dilliliğin Çeşitleri ve Ana Dili Edinimi Açısından Değerlendirilmesi (Almanya Türkleri Özelinde). Mehmet Ölmez (Ed.). Uluslararası Yulduz Türk Dili Sempozyumu 25Nisan 2016 Bildiriler Bilge Su Yayınları.
• Bekar, Beytullah (2015): Almanya Türkçesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri (Basılmamış Doktora Tezi).
• Borchmeyer, Dieter (2017): Was ist Deutsch? Die Suche einer Nation Nach Sich Selbst. 2. Baskı, Berlin: Rohwolt.
• Bölükbaş Kaya, Fatma vd. (2019): İki Dillilik: Tanımı ve Türleri Üzerine Kuramsal Tartışmalar. International Journal of Languages’ Education and Teaching. 7/2, 98-113.
• Büchel, Felix/ Wagner, Gert (1996): Soziale Differenzen der Bildungschancen in Westdeutschland – Unter besonderer Berücksichtigung von Zuwandererkindern, in: Zapf, Wolfgang/Habich, Roland/Schupp, Jürgen (Hg.): Lebenslagen im Wandel. Sozialberichterstattung im Längsschnitt, Frankfurt/New York: Campus, 80-96.
• Chomsky, Noam (2018): Dil ve Zihin. (Transl. Ahmet Kocaman) 3. Basım. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Clyne, Michael (1968): "Zum Pidgin-Deutsch der Gastarbeiter". Zeitschrift für Mundartforschung 35, 130-139.
• Cummins, James (1982): Die Schwellenniveau- und Interdependenz-Hypothese: Erklärungen zum Erfolg zweisprachiger Erziehung. In: Swift, James (Yay.): Bilinguale und multikulturelle Erziehung. Würzburg: Königshausen + Neumann, 34-43.
• Çakır, Mustafa (1991): Identifikationsprobleme der ausländischen bzw. türkischen Arbeitnehmer im deutschsprachigen Raum. Österreichisch Türkische Beziehungen aus sozio-kultureller Sicht: Beiträge der Österreich-Woche an der Anadolu Universität Eskişehir (5-8 Juni 1990), Eskişehir: Anadolu Ün. Ya.No: 543, 54 – 58.
• Çakır, Mustafa (2000): Almanya'daki Türk çocuklarının interkültürel etkileşime dayalı sorunları ve çözüm önerileri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2000, Cilt: 10, Sayı: 1, 133-142.
• Çakır, Mustafa (2001): Almanya'daki Türk Çocuklarının Okulöncesi Eğitim Sürecinde Almancayı İkinci Dil Olarak Edinmelerini Etkileyen Olgular. TÖMER Dil Dergisi. Sayı: 107, Ekim 2001, 34-43.
• Çakır, Mustafa (2001): Göçün Kırkıcı Yılında Almancanın İkici Dil Olarak Edinimini Etkileyen Kültürlerarası Olgular. Köln: Ultima Ratio Dizisi 01, 2001.
• Çakır, Mustafa (2002): Almanya'daki Çok Kültürlü Ortamlarda Türkçenin Anadili Olarak Kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt: 2, Sayı: 1, 2002, 39-57.
• Çakır, Mustafa (2012): Türklerin Alman Kültüründeki İmajı. Zehra Gülmüş (Ed.). Türk Alman İşgücü Anlaşması'nın 50.Yılında Almanya Türkleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları Yayın No: 2581, Yurtdışında Yaşayan Vatandaşların Sorunlarını Araştırma Merkezi Yayınları Yayın No: 3, 27-52.
• Çakır, Mustafa (2014): Die Förderung der Herkunftssprache von türkischstämmigen Kindern in Deutschland. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Eğitim Fakültesi 30. Yıl Özel Sayısı. 2014, 155-166.
• Çakır, Mustafa (2015): Türkiye’de Almancı Almanya’da Yabancı Olan Türkler. Türk Yurdu: Yerel Süreli Yayın. 7. Devre, Cilt 35 (67), Sayı 338 (699), 104. Yıl (10.10.2015), 60-71.
• Çakır, Mustafa/ Yıldız, Cemal (2016a): Almanya’daki Türk Öğretmenlerin Türkçe ve Türk Kültürü Dersine İlişkin Görüşleri. İçinde: International Journal of Languages’ Education and Teaching (IJLET). 4/2, 217-257. Doi: http://dx.doi.org/10.18298/ijlet.627. (04.01.2017).
• Çakır, Mustafa/ Yıldız, Cemal (2016b): Aktueller Bildungs- und Erfolgsstand der türkischen und türkischstämmigen Schüler in Deutschland. Güven Günaltay (Yay.). Bildung und interkultureller Dialog: Kurzbeiträge für Lehrkräfte/Eğitim ve Kültürlerarası Diyalog: Öğretmenler İçin Kısa Makaleler. Berlin: BAU International Berlin-University of Applied Sciences, 61-72.
• Çakır, Mustafa (2016c): Çok Kültürlü Ortamlardaki Çocuklara Türkçe Öğretimi ve Bireysel İki Dillilik. İçinde: Alpaslan Okur, Ismail Güleç (Yay.). III. Avrupalı Türkler Anadili Egitimi Çalıstayı. 20-21 Mayıs 2016 Münih-Almanya. Sakarya Üniversitesi Türk Dili Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları. Sakarya: 2016, 67-103. ISBN: 978-605-4735-83-9 URL: http://www.tomer.sakarya.edu.tr/upload/yayinlar/1.pdf (24.11.2016).
• Çakır, Mustafa (2018): Yurt Dışında Anadili Dersinin Önemi. Filiz Şan, Elif Akkan (Ed.): Prof. Dr. İlyas ÖZTÜRK'e Armağan - Kültürlerarası Çalışmalar (Festschrift für Prof. Dr. Ilyas ÖZTÜRK Interkulturelle Beiträge), 1. Basım, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayını, 349-354.
• Çakır, Mustafa (2019a): Güney Bavyera’daki Türkçe Anadili Dersi ve Türkçe Öğretmenleriyle İlgili Paradigmatik Bir Değerlendirme. Toplum Bilimleri Dergisi – Journal of Social Sciences. Haziran / June20019, 25: 89-120. Makale Bilgisi / Article Information http://dx.doi.org/10.29228/tbd.2007.25.1427.
• Çakır, Mustafa (2019b): “A Critical Analysis to the Issues of the Turkish classes in Bavaria” International Journal of Social Policy and Education. Vol. 1. No. 2, December 2019, ss. 1-6, ISSN 2689-4998 (print), ISSN 2689-5013 (online), https://ijspe.com/wp-content/uploads/2019/12/1.pdf (son erişim: 14.03.2021).
• Çolak, Mustafa (2014): Alman İmparatorluğu’nun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası (1914-1918), 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Esser, Hartmut (2006): Sprache und Integration. Die sozialen Bedingungen und Folgen des Spracherwerbs von Migranten, Frankfurt a. Main/New York: Campus Verlag.
• Estel, Bernd (1993): Nation und nationale Identität. Hagen: FernUniversität.
• Fthenakis, Wassilios E. etc (1985): Bilingual-bikulturelle Entwicklung des Kindes. 1. Baskı. München: Max Hueber Verlag.
• Gencer, Mustafa (2002): Bildungspolitik, Modernisierung und kulturelle Interaktion Deutsch - türkische Beziehungen (1908-1918). Münster-Hamburg-Berlin-Wien-London: LIT Verlag. (Konfrontation und Kooperation im Vorderen Orient Bd. 8.
• Genç, Safiye (2011): Sprachökonomie im Bilingualismus (Deutsch – Türkisch) und ihre möglichen Erscheinungen im Sprachgebrauch. (Unpublished doctoral thesis). İstanbul Üniv. Sos. Bil. Ens. İstanbul.
• Glabonıat, Manuela/ Müller, Martin / Rusch, Paul/ Schmitz, Helen/Wertenschlag, Lukas (2013): Profile deutsch: Lernzielbestimmungen, Kannbeschreibungen und kommunikative Mittel für die Niveaustufen A1, A2, B1, B2, C1 und C2 des "Gemeinsamen europäischen Referenzrahmens für Sprachen" München: Klett Sprachen.
• Gogolin, Ingrid (1995): Sprache und Migration. Hansen, Georg/Schmalz-Jacobsen, Cornelia (Hrsg.): Ethnische Minderheiten in der Bundesrepublik Deutschland. Ein Lexikon. München: Beck, 481-490.
• Günay, Doğan V. (2015): İki ya da Çok Dillilik ve Avrupa Toplumu. Turkophone, 2 (1), 68-72. URL: https://dergipark.org.tr/en/pub/turkophone/issue/18995/200501 (Son erişim: 15.03.2021).
• Güzel, Abdurrahman/ Barın, Erol (2013). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi (1. bs.). Ankara: Akçağ.
• Heidelberger Forschungsprojekt „Pidgin-Deutsch“ (1975): Sprache und Kommunikation ausländischer Arbeiter. Kronberg/Ts: Scriptor.
• Haznedar, Belma (2021): İkidillilik ve Çokdillilik Erken Çocukluk Döneminde Birden Fazla Dil Öğrenimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Hopf, Diether (1981): Die Schulprobleme der Ausländerkinder, Zeitschrift für Pädagogik 27/6, 839-861.
• Karaağaç, Günay (2011): Bireysel İki Dillilik ve Toplumsal İki Dillilik, Türk Dili, C I, S. 717, Eylül 2011, 222-228.
• Kaya, Ayhan (2000): Berlin’deki Küçük İstanbul. İstanbul: Büke Yayınları.
• Keim, Inken (1978): Gastarbeiterdeutsch. Untersuchungen zum sprachlichen Verhalten türkischer Gastarbeiter. Forschungsberichte des Instituts für deutsche Sprache. Bd. 41. Tübingen: Narr.
• Keim, Inkem (1981): Das Deutsch türkischer Gastarbeiter. Untersuchungen zum ungesteuerten Spracherwerb. (masch. Diss. Mannheim). Mannheim.
• Keim, Inken (1984): Untersuchungen zum Deutsch türkischer Arbeiter. Tübingen: Narr, (Forschungsberichte des Instituts für Deutsche Sprache Mannheim; Bd. 50).
• Klein, Wolfgang (1992): Zweitsprachenerwerb. Studienbuch Linguistik. Frankfurt am Main: Athenäum -Verlag, ISBN: 9783445030580
• Koçak, Cemil (1991): Türk-Alman İlişkileri (1923-1939), Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Türk Tarih Kurumu Yayınları: XVI. Dizi, 66.
• Koçtürk, Milazım (2008): Almanya’ya Göçün Tarihi. Die Gaste, SAYI: 2 / Temmuz-Ağustos 2008. URL: http://www.diegaste.de/gaste/diegaste-sayi210.html (Son erişim: 02.03.2021).
• Krashen, Stephen (2002): Second Language Acquisition and Second Language Learning. California, Pergamon Press.
• Krashen, Stephen (1982): Principles and Practice in Second Language Acquisition. Oxford: Pergamon Press.
• Krashen, Stephen/ Terrell, Tracy D. (1983): The Natural Approach. Language Acquisition in the Classroom. London: Prentice Hall.
• Meisel, Jürgen (1975): Der Erwerb des Deutschen durch ausländische Arbeiter. Untersuchungen am Beispiel von Arbeitern aus Italien, Spanien und Portugal. Linguistische Berichte 38, 59-69.
• Muhtar, Mahmut (1999): Maziye Bir Nazar: Berlin Anlaşmasından I. Dünya Savaşına Kadar Avrupa ve Türkiye-Almanya Münasebetleri. (Transl. Erol Kılınç). Ankara: Ötüken Neşriyat.
• Önder, Mehmet (1983): Yurt Dışı Müzelerinde Türk Eserleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı No: 533, Sanat Eserleri Dizisi, No: 3.
• Özakıncı, Cengiz (2007): Türkiye’nin Siyasi İntiharı ‘Yeni-Osmanlı’ Tuzağı: Osmanlı’dan Günümüze Din Üzerinden Emperyalist Oyunlar. 2. Baskı (1. Baskı 2005), İstanbul: Otopsi Yayınları.
• Özbal, Bayram (2020): Osmanlıdan Günümüze Almanlar İçin Hazırlanmış Yabancı Dil Olarak Türkçe Kitapları: Bir Kaynakça Denemesi. International Journal of Language Academy 31(31),180-195. DOI: 10.29228/ijla.40261.
• Öztuna, Yılmaz (1996): Devletler ve Hanedenlar, 2. Baskı. Cilt IV. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Öztürk, Ali Osman (2000): Alman Oryantalizmi: 19. Yüzyıl Alman Halk Kültüründe Türk Motifi. Ankara: Vadi Yayınları.
• Quetz, Jürgen (2010): Der Gemeinsame europäische Referenzrahmen (GER) als Grundlage für Sprachprüfungen – Eine kritische Beschreibung des Status quo. In: Deutsch als Fremdsprache, 47. Jg., H. 4, 195–202.
• Reiser, Helga R. (Hg.) (1981): Sonderschulen – Schulen für Ausländerkinder?, Berlin: Carl Marhold Verlagsbuchhandlung.
• Reiss, Kristina (Ed.) (2019): PISA 2018. Grundbildung im internationalen Vergleich. Münster, New York: Waxmann, E-Book ISBN 978-8309-9100-7 Doi: https://doi.org/10.31244/9783830991007.
• Rolffs, Songül (2009): Yine İki Dillilik Üzerine. Die Gaste, Sayı: 5 / Ocak-Şubat 2009. URL: http://www.diegaste.de/gaste/diegaste-sayi506.html (Son erişim: 12.03.2021).
• Schwenk, Helga (1988): Das Sprachvermögen Zweisprachiger türkischer Schüler, Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Siegert, Manuel (2008): Schulische Bildung von Migranten in Deutschland. Working Paper 13 der Forschungsgruppe des Bundesamtes aus der Reihe “Integrationsreport” Teil 1. https://www.bamf.de/SharedDocs/Anlagen/DE/Forschung/WorkingPapers/wp13-schulische-bildung.pdf?__blob=publicationFile&v=11 (son erişim: 06.03.2021).
• Tuna, Orhan (2011): Türkiye'den Federal Almanya'ya İşgücü Akımı ve Meseleleri . İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 24 (1-2), 3-43. URL: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifm/issue/819/8932 (Son erişim: 02.03.2021).
• Uyar, Gülşen (2012): İkidillilik (Bilingualism). Dilim. Ankara Üniversitesi Dilbilim Topluluğu Dergisi, 9, 21-25.
• Ünver, O. Can (2015): Alman Kışı: Neo-Liberal Çağın Almanya’sında Irkçılığın Hedefindeki Göçmenler. Ankara: Nika Yayınevi.
• Weinreich, Uriel (1968): Languages in contact: Findings and problems. Paris, Mouton: The Hague.
• Yıldırım, Mustafa (2008): Tarihten Günümüze Münih’teki Türkler ve Bazı Türk Eserleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Sayı: 19. 489-506 URL: http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/430 (02.03.2021).
• Yıldız, Cemal (2003): Ana dili Öğretiminin Temel İlkelerine Karşılaştırmalı Bir Bakış (Türkçe ve Almanca Ana dili Öğretimi Programları Örneğinde). Dil Dergisi, Sayı. 120, 5-21.
• Yılmaz, Mehmet Yalçın (2014): İki Dillilik Olgusu ve Almanya’daki Türklerin İki Dilli Eğitim Sorunu. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 9/3 Winter 2014, 1641-1651.