Nar (Punica Granatum L.) Bitkisinin Doğal Mordanlarla Boyama ve Haslık Değerleri

Yıl 2019, , 397 - 406, 09.12.2019

Fatma Nur Başaran , Şengül Aydın

https://doi.org/10.21733/ibad.627223

Cited By: 2

Öz

Doğa,
insanlara tüm görkemi ve zenginliği ile görseller sunarak “renklilik” kavramını
oluşturmada yardımcı olduğu gibi, renk veren kaynakları ile malzeme de
sağlamıştır. Zamanla boyama
yöntemlerinin geliştirilmesi, yüksek teknolojilerle iplik ve kumaşlar üzerine
uygulanmasına
rağmen, doğal kaynaklar ve özellikle bitkisel boyalar tekstillerin
renklendirilmesinde her zaman özel bir yere sahip olmuştur. Bitkisel
boyalar; renk veren bitkilerin yaprak, çiçek, kozalak, gövde kabukları, kök,
sürgün vb. kısımlarından elde edilmektedir. Bitkisel boyalarla doğrudan boyama yapılabildiği gibi, aynı
zamanda yardımcı maddelere de ihtiyaç duyulmaktadır. Mordan adı verilen bu
maddeler, boyarmaddenin liflere
daha iyi tutunmasını, iyi bir renk haslığı ile aynı bitkiden farklı renk tonları elde edilmesini sağlamaktadır. Doğal boya üretiminde bitkisel
atıklar, geri dönüşüm olarak değerlendirilmesi ve temiz bir boyama teknolojisi
ile çevreyle
uyumu açısından ilgi çekmekte ve doğal boyaların önemini artırmaktadır. Bu
aşamada bitkisel boyarmaddelerin yanı sıra doğal mordanlar da önem
kazanmaktadır. Dolayısıyla bu araştırmada, nar bitkisinin çeşitli kısımları ve
labada kökü, kül suyu doğal mordanları kullanılmıştır. Çalışmanın amacı, nar
bitkisinin, kabuk, çiçek ve yapraklarından elde edilen boyarmadde ve doğal
mordanlarla boyanan yün ve pamuk ipliklerinin renk özelliklerini incelemek ve
haslık düzeylerini belirlemektir. Yün ve pamuk ipliklerinin boyanmasında mordansız
ve birlikte mordanlama yöntemleri kullanılmış; yıkama ve sürtünme haslık
testleri yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Bitkisel boyarmadde, Haslık, Mordan, Nar

Coloring and Fastness Values of Pomegranate (Punica Granatum L.) Plant with Natural Mordants

Öz

Nature provides materials with coloring sources
as well as helping to create the concept of “colorfulness” by presenting images
with all of its glory and richness. Although the dyeing methods are improved
and applied on threads and fabrics with advanced technologies, using natural
sources and natural dyes in the coloring of textiles always had a special
place. Natural dyes are obtained from the leaves, flowers, cones, tree barks,
roots, suckers, etc. of colorant plants. Although dyeing can be performed with natural dyes, auxiliary products
are needed at the same time. These products called mordant provide the
dyestuff to fasten on the fibers and to obtain a good color fastness and
different color tones from the same plant. In natural dye production, natural
wastes draw attention in terms of recycling and its environmental compliance
with a clean dyeing technology and increase the importance of natural dyes. At
this stage, natural mordants also become important in addition to the natural
dyestuffs. Thus, in this study, various parts of the pomegranate plant and dock
root and lye natural mordants were used. The aim of the study is to examine the
color features of wool and cotton threads that were dyed with natural mordants
and the dyestuff obtained from the pell, flower, and leaves of pomegranate
plant and to determine the fastness levels. Non-mordanted and simultaneous mordanting
methods were used in the dyeing of wool and cotton threads, fastness tests of
washing and rubbing were conducted. As a result of the research, pomegranate
peel and pomegranate leaf with close color tones are obtained, pomegranate
flower is reached with different colors; fastness test results of ash water
mordant were found to be higher.

Anahtar Kelimeler

Natural dyestuff, Fastness, Mordant, Pomegranate, Organic.

Kaynakça

• Alkan, R., Torgan, E. and Karadağ, R. (2017). The ınvestigation of antifungal activity and durability of natural silk fabrics dyed with madder and gallnut, Journal of Natural Fibers, 14(6), 769-780. DOI: 10.1080/15440478.2017.1279101.
• Arlı, M., Kayabaşı, N., Şanlı, H. S. ve Etikan, S. (2003). Türkiye’de bitkisel boyacılıkta kullanılan bazı bitkilerden elde edilen renklerin colorımeter ile tayini üzerine bir araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Mezunları Derneği Yayınları Bilim Serisi: 4.
• Başaran, F. N. ve Bakır, G. (2018). Yeşil çay ile doğal boyama çalışmaları ve haslık düzeylerinin belirlenmesi. İstanbul: ICUHTA, I. Uluslararası sanatta yüksek teknoloji kullanımı kongresi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayınları 61.
• Başaran, F. N. and Sarıkaya, H. (2015). Investigation of nutgall and some natural dyes with mordants cotton dyeing and fastness level ın the context of the ecological textile production. Ijasos-International E-Journal of Advances in Social Sciences, 1(3), 452-459.
• Durul, Y. (1985). Anadolu kilimlerinden örnekler, İstanbul: Ak Yayınları Türk Süsleme Sanatları Serisi: 10.
• Erdem İşmal, Ö. (2019). Doğal boya uygulamalarının değişen yüzü ve yenilikçi yaklaşımlar, YEDİ: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, (22), 41- 58.
• Erdem İşmal, Ö. and Yıldırım, L. (2019). An overview of faba bean: utilisation of husks in natural dyeing, International Journal of Clothing Science and Technology, 31(6).
• Etikan, S. ve Ölmez, F. N. (2014). Fethiye’de bitkisel boyacılık geleneği ve günümüzdeki durumu. Kalemişi Türk Sanatları Dergisi, 2(4), 54-71.
• Gönüz, A., Aksoy, A. ve Karabacak, E. (2006). Çanakkale ve çevresinde doğal yayılış gösteren bazı potansiyel boya bitkileri. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 16(1), 54-71.
• Harmancıoğlu, M. (1955). Türkiye’de bulunan önemli bitki boylarından elde olunan renklerin çeşitli müessirlere karşı yün üzerinde haslık dereceleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 77.
• Kaderli, A. (1994). Doğal boyacılık. Tekstil & Teknik Dergisi, 10(117), 66-71.
• Karadağ, R. (2007). Doğal boyamacılık. Ankara: DÖSİM.
• Öztürk, İ. (1999). Doğal bitkisel boyalarla yün boyama. 1. Baskı. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Parlak, T. (2007). Çoruh vadisinde bitkisel boya potansiyeli. Ankara: Atatürk Üniversitesi GSF. Yayını.
• Soysaldı, A. (2000). Doğal boyacılık ve metodoloji. (Türk halk kültürü araştırmaları 1998), Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları: 294.
• Şanlı, H. S. ve Arlı, M. (2007). Bazı boya bitkileriyle ipekli tekstil ürünlerinin boyanması ve elde edilen renklerin belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, (21), 55-78.
• T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (1991). Bitkilerden elde edilen boyalarla yün lifinin boyanması. Ankara: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Küçük Sanatlar ve Sanayi Bölgeleri ve Siteleri Genel Müdürlüğü.
• Türk Standartları Enstitüsü. (1999). TS 423-1 EN ISO 105-A01 Tekstil- renk haslığı deneyleri- bölüm A01- deneylerle ilgili genel prensipler. Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.
• Udale, J. (2014). Moda tasarımında tekstil ve moda. (çev. Hayriye Güngör). Birinci Basım. İstanbul: Literatür Yayınları: 700.
• Uğur, G. (1988). Türk halılarında doğal renkler ve boyalar. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• URL 1: http://www.tolgakadakal.com/Tekstil-Tasarim-Renk-%C4%B0simlerinin-Pantone-ve-CMYK-Karsiliklari/tr-TR/Article/1055/6.