Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunları Kavramına Yönelik Bilişsel Yapılarının İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 19, 28.06.2024

Zübeyde Tecimer Altınel , Mustafa Hamalosmanoğlu , Esra Kızılay

https://doi.org/10.47156/jide.1425058

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada amaç, öğretmen adaylarının “çevre sorunları” kavramına ilişkin bilişsel yapılarını ortaya çıkarmaktır. Araştırma verileri 2022-2023 eğitim-öğretim yılında bir üniversitenin sınıf öğretmenliği, sosyal bilgiler öğretmenliği, fen bilgisi öğretmenliği anabilim dalında öğrenim gören 487 öğretmen adayından toplanmıştır. Araştırmada, veri toplama aracı olarak kelime ilişkilendirme testi (KİT) kullanılmıştır. KİT için “çevre sorunları” kavramı anahtar kelime olarak belirlenmiştir. Elde edilen kelimeler ve frekanslar tablo haline getirilmiştir. Öğretmen adaylarının “çevre sorunları” kavramı ile ilgili yazdıkları kelimeler kavram ağı haline getirilmiştir. Sınıf öğretmen adaylarının “çevre sorunları” kavramı ile ilgili yazdıkları kelimeler incelendiğinde, 228 farklı kelimenin, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının “çevre sorunları” kavramı ile ilgili yazdıkları kelimeler incelendiğinde, 138 farklı kelimenin, fen bilgisi öğretmen adaylarının “çevre sorunları” kavramı ile ilgili yazdıkları kelimeler incelendiğinde, 122 farklı kelimenin yazıldığı görülmüştür. Sınıf öğretmen adaylarının “çevre sorunları” kavramını en fazla “çöp” ve “kirlilik” sosyal bilgiler öğretmen adaylarının “çevre sorunları” kavramını en fazla “çöp”, “hava kirliliği” ve “kirlilik”, fen bilgisi öğretmen adaylarının “çevre sorunları” kavramını en fazla “çöp” ve “hava kirliliği” kelimeleriyle ilişkilendirdikleri tespit edilmiştir. Araştırmanın bulguları, sınıf öğretmen adaylarının, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ve fen bilgisi öğretmen adaylarının “çevre sorunları” kavramını daha çok çevre kirliliğine neden olan durumlarla ilişkilendirdiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çevre sorunları, Kelime İlişkilendirme Testi, Bilişsel Yapı, Öğretmen Adayları

Examination of Pre-Service Teachers' Cognitive Structures Regarding Environmental Issues

Öz

This research aims to uncover the cognitive structures of pre-service elementary teachers, pre-service social sciences teachers, and pre-service science teachers related to "environmental issues." The research data were collected from 487 pre-service teachers studying in a university's elementary teaching, social studies teaching, and science teaching departments during the 2022-2023 academic year. The research used a word association test (WAT) as the data collection tool. "Environmental issues" was determined to be the keyword for WAT. The collected words and their frequencies were tabulated. The words written by pre-service teachers regarding the concept of "environmental issues" were transformed into a concept map. When the words written by pre-service elementary teachers regarding the "environmental issues" concept were examined, it was observed that there were 228 different words. When the words written by pre-service social studies teachers regarding "environmental issues" were examined, 138 different words were identified. When the words written by pre-service science teachers regarding "environmental issues" were examined, 122 different words were written. It was found that pre-service elementary teachers most frequently associated the "environmental issues" concept with the words "waste" and "pollution," while social studies pre-service teachers associated it most frequently with the words "waste," "air pollution," and "pollution." Pre-service science teachers, on the other hand, most frequently associated the concept of "environmental issues" with the words "waste" and "air pollution." The research findings indicate that pre-service elementary teachers, pre-service social sciences teachers, and pre-service science teachers mainly relate "environmental issues" to situations that cause environmental pollution.

Anahtar Kelimeler

Environmental issues, Word association test, Cognitive structure, Pre-service teachers

Kaynakça

• Ada, S., Baysal, Z. N. & Şahenk Erkan, S. S. (2017). Çeşitli boyutları ile çevre eğitimi. Ankara: Nobel.
• Bahar, M., Johnstone, A. H., & Sutcliffe, R. G. (1999). Investigation of Students' Cognitive Structure in Elementary Genetics Through Word Association Tests, Journal of Biological Education, 33(3), 134-141.
• Bahar, M., & Özatlı, N. S. (2003). Kelime iletişim Test Yöntemi ile Lise 1. Sınıf Öğrencilerinin Canlıların Temel Bileşenleri Konusundaki Bilişsel Yapılarının Araştırılması, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 75-85.
• Balbağ, M. Z. (2018). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Hız ve Sürat Kavramlarına İlişkin Bilişsel Yapıları: Kelime İlişkilendirme Testi (KİT) Uygulaması. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 38-47.
• Berber, A. (2021). How do candidate science teachers solve environmental problems?. International Journal of Education, 9(4), 247-58.
• Demir, F.B., & Ulukaya Öteleş, Ü. (2023). Öğretmenlerin Gözüyle Çevre Sorunları ve Çevre Sorunlarına İlişkin Çözüm Önerileri. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 379-396.
• Çelik, B., & Çakmak, M. (2023). 8. Sınıf Öğrencilerinin Doğal Afetlere İlişkin Bilişsel Yapılarının Kelime İlişkilendirme Testi Aracılığıyla İncelenmesi. Mevzu: Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (Eylül 2023): 773-796. https://doi.org/10.56720/mevzu.1331333.
• Durmuş, E., & Sert, A.E. (2022). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Küresel Sorunlara İlişkin Bilişsel Yapılarının Kelime İlişkilendirme Testi İle İncelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 1177-1193.
• Erentay, N., & Erdoğan, M. (2009). 22 Adımda doğa eğitimi, Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Güler, Ç., & Çobanoğlu, Z. (1997). Toprak kirliliği. Ankara: Barok Yayınları
• Güven, E. (2013). Çevre sorunlarına yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmen adaylarının tutumlarının belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 411-430.
• Hamalosmanoğlu, M. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunları hakkındaki görsel imajlarının incelenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Öğretim, 1(1), 45-51.
• Kahyaoğlu, M., & Özgen, N. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Theoretical Educational Science, 5(2), 171-185
• Karadağ, Y., & Acar, F. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalıklarının incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 4(1), 62-78.
• Kızılay, E. (2018a). Fen bilgisi öğretmen adaylarının teknoloji kavramına ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesi. International Journal of Social Humanities Sciences Research, 5(22), 1015–1021. https://doi.org/10.26450/jshsr.450.
• Kızılay, E. (2018b). Fen bilgisi öğretmen adaylarının mühendislik kavramına ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesi. International Journal of Social Humanities Sciences Research, 5(27), 2932–2938. https://doi.org/10.26450/jshsr.708.
• Kızılay, E., & Hamalosmanoğlu, M. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunları hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Öğretim, 1(1), 25-34.
• MEB (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri. Ankara.
• MEB (2018). Sosyal Bilgiler 4, 5, 6 ve 7.sınıflar Öğretim Programı.
• Nacaroğlu, O., & Bozdağ, T. (2020). Özel yetenekli öğrencilerin çevre sorunlarına yönelik algılarının kelime ilişkilendirme testi kullanılarak incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40 (2), 385-409.
• Özata Yücel, E., & Özkan, M. (2018). Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre sorunları algılarındaki değişimin incelenmesi: Kocaeli örneği. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44 (44), 146-160.
• Özer, U. (1993). Yükseköğretimde çevre için eğitim çevre eğitimi. Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
• Öztürk, T., & Öztürk, F. Z. (2015). Öğretmen adaylarının çevre ve çevre eğitimi ile ilgili görüşleri ordu üniversitesi örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33), 115-132.
• Titiz, M. T. (1995). Çevre sorunları mı? Yoksa çevrede kristalleşen sorunlar mı? Yeni Türkiye Dergisi, 1- 2(5), 53-57
• Topbaş, M. T., Brohi, A. R., & Karaman, M. R. (1998). Çevre kirliliği. T.C. Çevre Bakanlığı, 340.
• Türküm, A. S. (1998). Çağdaş toplumda çevre sorunları ve çevre bilinci. Çağdaş Yaşam Çağdaş İnsan. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi İlköğretim Öğretmenliği Lisans Tamamlama Programı, Eskişehir, 165-181.
• UNESCO-UNEP, (1977). Intergovernmental conference on environmental education final report. 14-26 November 1977, Tibilisi, retrived from http://www.gdrc.org/uem/ee/EE-Tbilisi_1977.
• Uyanık, G. (2016). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin bilgi düzeylerinin ve tutumlarının incelenmesi. Online Fen Eğitimi Dergisi.
• Yaman, B., Karakuş Aydoğan, H., & Cengiz Özgenç, P. (2022). Perceptions of primary school 4th grade students about environmental problems and environmental educaiton. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(10), 208-218.
• Yıldırım, C., Bacanak, A., & Özsoy, S. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına karşı duyarlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 121-134. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/48696/619513.
• Yılmaz, F., & Gültekin, M. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunları bağlamında öğrenim gördükleri programa ilişkin görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 120-132.
• Yükseköğretim Kurumu. (2018a). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı. 2 Ekim 2023 tarihinde, https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sosyal_Bilgileri_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf adresinden edinilmiştir.
• Yükseköğretim Kurumu. (2018b). Fen bilgisi öğretmenliği lisans programı. 2 Ekim 2023 tarihinde, https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans Programlari/Fen_Bilgisi_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf adresinden edinilmiştir.
• Yükseköğretim Kurumu. (2018c). Sınıf öğretmenliği lisans programı. 2 Ekim 2023 tarihinde, https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sinif_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf adresinden edinilmiştir.