KAREFAD (Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi) Yapay Zekâ Politikası (2025)
Amaç ve Kapsam
KAREFAD, yapay zekâ (YZ) ve üretken yapay zekâ teknolojilerinin akademik çalışmalarda artan kullanımını tanımakta ve bu teknolojilerin etik, şeffaf ve sorumlu biçimde kullanılmasını desteklemektedir. Bu politika, yazarlar, hakemler ve editörler için kılavuz niteliğindedir ve etik yayıncılık ilkeleri doğrultusunda düzenlenmiştir. Ayrıca Türkiye Yükseköğretim Kurulu tarafından yayımlanan Bilimsel Araştırma ve Yayın Faaliyetlerinde Üretken Yapay Zekâ Kullanımına Dair Etik Rehber (2024) ile de uyumlu olarak hazırlanmıştır.
1. Yazarlar İçin
1.1. YZ Yardımıyla Yazım
Yazarların yazım sürecinde dil bilgisi, yazım veya yapı iyileştirmeleri amacıyla YZ destekli araçlardan (örneğin dil kontrolü ve yapı önerileri) yararlanması mümkündür. Bu tür destekleyici YZ kullanımlarının beyan edilmesi zorunlu değildir. Ancak, içerik doğruluğu ve akademik standartlara uygunluk tamamen yazarların sorumluluğundadır. Metnin nihai hâli, yazar(lar) tarafından dikkatle incelenmeli, olası taraflılıklar veya hatalar düzeltilmelidir.
1.2. Üretken YZ Kullanımı
Metin, görsel, kaynakça veya başka içerikler üretmek amacıyla kullanılan üretken YZ araçlarının (örneğin ChatGPT, DALL·E vb.) kullanımı açıkça beyan edilmelidir. Beyan, “Yöntem” veya “Teşekkür” bölümlerinde yer almalı; kullanılan aracın adı, sürüm bilgisi ve kullanım amacı belirtilmelidir. YZ’nin ürettiği içerikler mutlaka yazar(lar) tarafından doğrulanmalı, tarafsızlık ve gerçekliğe ilişkin kontrol sağlanmalı, orijinallik teyit edilmelidir. Üretken YZ araçları, yazar veya ortak yazar olarak gösterilemez.
Not: Literatür taraması, veri etiketi, çeviri veya dil kontrolü gibi teknik destek amaçlı YZ kullanımları mümkündür; ancak kullanılan içeriklerin bilimsel geçerliliği araştırmacı tarafından teyit edilmeli ve nihai içerik yazar sorumluluğundadır.
1.3. YZ ile Görsel Kullanımı
Görsellerin, grafik özetlerin veya kapak tasarımlarının üretiminde YZ kullanılacaksa, bu durum açık şekilde belirtilmeli ve telif hakkı açısından uygunluk sağlanmalıdır. Görseller yalnızca açıklayıcı, temsil edici ve okuyucuya kavramsal destek sunacak nitelikte olmalı; veri çarpıtıcı biçimde kullanılmamalıdır. Kaynak gösterimi ve etik kullanım esastır.
1.4. Yasaklı Kullanım Alanları
• YZ’nin tüm özet, giriş, tartışma bölümlerini üretmek amacıyla yoğun kullanımı
• YZ aracılığıyla sahte kaynak üretimi veya geçersiz atıflar
• YZ aracılığıyla araştırma verisi üretimi veya yorumlanması
• Kişisel verilerin YZ araçlarına anonimleştirilmeden yüklenmesi
• Etik kurul başvurularında YZ kullanımının gizlenmesi
Bu kullanımlar açıkça yasaktır. Yazarlar, içerik doğruluğundan ve bilimsel katkının kendilerine ait olduğundan emin olmalıdır. Ayrıca etik kurul onayı gerektiren çalışmalarda, YZ kullanımına ilişkin açık bilgi sunulmalıdır.
2. Hakemler İçin
2.1. Gizlilik ve YZ
Hakemler, değerlendirme sürecinde kendilerine gönderilen metinleri veya içerikleri herhangi bir YZ aracına yüklememelidir. Bu durum gizliliği ve fikri mülkiyet haklarını ihlal edebilir. Yorumların tamamı hakemin kendi değerlendirmesiyle oluşturulmalı ve yapay zekâya dayalı geri bildirim kullanılmamalıdır.
2.2. Şüpheli Durumların Bildirimi
Hakemler, yazarın YZ kullanımı konusunda uygun beyanlarda bulunmadığını düşünüyorsa, editöre durumu bildirmelidir. Her türlü değerlendirme nesnel standartlara dayanmalı ve kişisel önyargılardan uzak yapılmalıdır. Gerekli durumlarda metindeki YZ katkısının bilimsel niteliği ve etik uyumu hakkında yorum sunulabilir.
3. Editörler İçin
3.1. YZ Kullanımında Sorumluluk
Editörler, değerlendirme sürecinde gönderilen yazıları YZ sistemlerine yükleyemez. Karar mektupları veya iç yazışmalarda YZ yardımı kullanılsa dahi içerik sorumluluğu tamamen editöre aittir. Kullanılan içerikler akademik titizlikle incelenmeli ve YZ kaynaklı olası yanlılık, halüsinasyon ve hata riskleri göz önünde bulundurulmalıdır.
3.2. Beyanların Değerlendirilmesi
Editörler, yazarların YZ beyanlarını dikkatle incelemeli ve şüpheli ya da yetersiz durumlarda ek açıklama talep etmelidir. YZ ile üretilmiş içeriklerin uygunluk düzeyi, editörün etik sorumluluğu kapsamındadır.
3.3. Güncel Politika Takibi
Editörler, üretken YZ alanındaki gelişmeleri ve ulusal düzenlemeleri (örneğin YÖK rehberleri) izlemeli, KAREFAD’ın politika metnini güncel tutmalıdır.
4. İhlal Durumlarında Uygulama
YZ kullanımının beyan edilmemesi veya etik dışı kullanımının tespiti hâlinde, yazı süreci askıya alınabilir, değerlendirme iptal edilebilir veya yayımlanmış makaleler düzeltme/retract işlemine tabi tutulabilir. Ağır veya tekrarlanan ihlallerde yazarın gelecekteki gönderimleri kabul edilmeyebilir.
Ek Not: Özellikle YZ kaynaklı içeriklerin beyan edilmemesi, sahte kaynak oluşturulması veya etik kurul süreçlerinin ihlali gibi durumlar disiplin sorumluluğu doğurabilir (YÖK ÜYZ Kullanım Rehberi sf. 13, 19).
*Bu politika, mevcut yayıncılık standartları (COPE, WAME, vb.), büyük yayınevlerinin uygulamaları (Elsevier, Sage, Springer, vb.) ve Yükseköğretim Kurulu’nun "Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Faaliyetlerinde Üretken Yapay Zekâ Kullanımına Dair Etik Rehber" (2024) dikkate alınarak KAREFAD’a özel hazırlanmıştır.