Okulöncesi Eğitime Devam Eden Atipik ve Tipik Gelişim Gösteren Çocukların Saldırganlıklarının ve Akran Şiddetine Maruz Kalma Düzeylerinin Belirlenmesi

Yıl 2021, Sayı: 52, 235 - 255, 27.04.2021

Ümit Şahbaz Gülşah Yüce

https://doi.org/10.9779/pauefd.740329

Öz

Bu araştırmanın amacı, okulöncesi eğitime devam eden atipik ve tipik gelişim gösteren çocukların saldırganlıklarını ve akran şiddetine maruz kalma düzeylerini belirlemektir. Araştırmanın çalışma grubunu Burdur ve Isparta il merkezleri ile Manisa ili Soma ilçesindeki resmi anaokullarında ve ilköğretime bağlı anasınıflarında kaynaştırma uygulamalarına katılan 60 atipik ve 60 tipik gelişim gösteren çocuk oluşturmaktadır. Araştırma verileri Ladd ve Profilet (1996) tarafından geliştirilen Çocuk Davranış Ölçeği, Ladd ve Kochenderfer (2002) tarafından geliştirilen Akran Şiddetine Maruz Kalma Ölçeği ve araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu kullanılarak toplanmıştır. Veriler SPSS 16.0‟a girilerek, Mann Whitney U ve İki Faktörlü ANOVA tekniği ile korelasyon hesaplamaları kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda okulöncesi eğitime devam eden atipik ve tipik gelişim gösteren çocukların saldırganlık ve akran şiddetine maruz kalma düzeyleri arasında pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur. Atipik ve tipik gelişim gösteren çocukların saldırgan davranışları arttıkça akran şiddetine maruz kalma düzeyleri de artmaktadır. Atipik ve tipik gelişim gösteren çocukların saldırganlık ve akran şiddetine maruz kalma düzeyleri ile cinsiyetleri ve yaş grupları arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Ayrıca akran şiddetine maruz kalma düzeyi çocukların atipik ya da tipik gelişim gösterme durumuna göre farklılık göstermemiştir.

Anahtar Kelimeler

Akran İlişkisi, , Akran Şiddeti (Zorbalığı), , Kaynaştırma, , Okulöncesi Eğitim, , Özel Gereksinimli Çocuk

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

An Examination on the Aggression and Exposure to Peer Victimization Levels of Children with Atypical and Typical Development Attending Preschool

Öz

The present study aimed to determine aggression and exposure to peer victimization levels of children attending preschool education and displaying atypical and typical development. The study group consisted of 60 children with atypical and 60 with typical development who attended inclusive education activities in state kindergartens and preschools affiliated to primary education in Burdur and Isparta and the town of Soma in Manisa district. The data was collected using The Child Behavior Scale developed by Ladd and Profilet (1996), The Peer Victimization Scale developed by Ladd and Kochenderfer (2002), and the Personal Information Form developed by the researcher. The data were analyzed using correlation calculations with Mann Whitney U and Two-Factor ANOVA techniques on SPSS 16.0. At the end of the study, a positive relation was found between aggression and exposure to preschool children's peer victimization levels displaying atypical and typical development. The aggression level of children with atypical and typical development increases parallel with their exposure to peer victimization. No significant relation was found between atypically and typically developing children’s aggression and exposure to peer victimization levels and their genders and age groups. Moreover, levels of exposure to peer victimization did not differ by children’s state of having atypical or typical development.

Anahtar Kelimeler

peer victimization (bullying), child with atypical development, preschool education, aggression, child with typical development

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Akalın, S. (2007). İlköğretim birinci kademedeki sınıf öğretmenleri ile kaynaştırma öğrencisi olan ve olmayan öğrencilerin sınıf içi davranışlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arslan, S., Hallett, V., Akkas, E., ve Altınbaş-Akkas, Ö. (2012). Bullying and victimization among Turkish children and adolescents: examining prevalence and associated health symptoms. European Journal Pediatrics, 171, 1549–1557
• Batu, S. ve Kırcaali-İftar, G. (2009). Kaynaştırma. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Baydık, B., ve Bakkaloğlu, H. (2009). Alt sosyoekonomik düzeydeki özel gereksinimli olan ve olmayan ilköğretim öğrencilerinin sosyometrik statülerini yordayan değişkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(2), 401-447.
• Baysal, E. N. (1989). Okul öncesi dönemindeki Down sendromlu ve normal gelişim gösteren çocukların entegrasyonunda sosyal iletişim davranışlarının incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Beyazkürk, D., Anlıak, Ş., ve Dinçer, Ç. (2007). Çocuklukta akran ilişkileri ve arkadaşlık. Eurasian Journal of Educational Resarch, 26, 13-26.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, Araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Carlo, G., Kumru, A., ve Edwards, C. P. (2004). Olumlu sosyal davranışların ilişkisel, kültürel, bilişsel ve duyuşsal bazı değişkenlerle ilişkisi, Türk Psikoloji Dergisi, 19 (54), 109-125.
• Coolidge, F. L., DenBoer, J. W., & Segal, D. L. (2004). Personality and neuropsychological correlates of bullying behavior. Personality and Individual Differences, 36, 1559-1569.
• Crick, N. R., and Ladd, G. W. (1993). Children's perceptions of their peer experiences: Attributions, loneliness, social anxiety, and social avoidance. Developmental Psychology, 29(2), 244-254.
• Crick, N. R., and Ladd, G. W. (1993). Children's perceptions of their peer experiences: Attributions, loneliness, social anxiety, and social avoidance. Developmental Psychology, 29(2), 244-254.
• Çulhaoğlu-İmrak, H. (2009). Okulöncesi dönemde kaynaştırma eğitimine ilişkin öğretmen ve ebeveyn tutumları ile kaynaştırma eğitimi uygulanan sınıflarda akran ilişkilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dalbudak, İ. (2012). 13 -15 Yaş Arası Görme Engelli Sporcuların Stres Ve Saldırganlık Düzeylerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Demir-Şad, E. (2007). Akranları Tarafından Reddedilen ve Kabul Edilen İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinin Özsaygı, Sosyal Beceri, Davranış Problemleri ve Okul Başarılarının Karşılaştırılması, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Deschamps, P. K. H., Schutter, D. J. L. G., Kenemans, J. L. and Matthys, W. (2014). Empathy and prosocial behavior in response to sadness and distress in 6- to 7-year olds diagnosed with disruptivebehavior disorder and attention-deficit hyperactivity disorder. Eur Child Adolesc Psychiatry, 24, 105–113.
• Efilti, E. (2006). Orta öğretim kurumlarında okuyan öğrencilerin saldırganlık, denetim odağı ve kişilik özelliklerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Konya : Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erten, H (2012) Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarının sosyal beceri, akran ilişkileri ve okula uyum düzeyleri arasındaki ilişkilerin izlenmesi. Yüksek lisans tezi. Denizli. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Espelage, D. L., ve Aisado, C. S. (2001). Conversations with middle school students about bullying and victimization: Should we be concerned? Journal of Emotional Abuse, 2, 49–62.
• Fekkes, M., Pijpers, F. I. M., Fredriks, A. M., Vogels, T., ve Verloove-Vanhorick, S. P. (2006). Do bullied children get ill, or do ill children get bullied? A prospective cohort study on the relationship between bullying and health-related symptoms. Pediatrics, 117(5), 1568- 1574.
• Gillies-Rezo,S. ve Bosacki, S. (2003). Invisible Bruises: kindergartners’ perceptions of bullying. International Journal of Children’s Spirituality, 8 (2), 163-178. Gökler, R. (2009), Okullarda akran zorbalığı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 6 (2), 511-537.
• Griffin, R. S., ve Gross, A. M. (2004). Childhood bullying: Current empirical findings and future directions for research. Aggression and Violent Behavior, 9, 379–400.
• Gülay, H. (2008). 5-6 yaş çocuklarına yönelik akran ilişkileri ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışmaları ve akran ilişkilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gülay, H. (2010). Okulöncesi dönemde akran ilişkileri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Gültekin Akduman, G. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığının incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23 (1), 121-137.
• Güneş, G. (2008). 4-6 yaş zihin engelli çocukların sosyal davranış sorunlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gürşimşek, İ., (2002). Etkin Öğrenme ve Aile Katılımı. I. Gürşimşek (Ed.) DEÜ Okulöncesi Eğitiler El Kitabı, İstanbul :Ya-pa Yayınları.
• Heerey, E. A., Capps, L. M., Keltner, D., & Kring. A. M. (2005). Understanding teasing: Lessons from children with autism. Journal of Abnormal Child Psychology, 33(1), 55-68.
• Horwood, J., Waylen, A., Herrick, D., Williams, C., and Wolke, D. (2005). Common visual defects and peer victimization in children. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 46(4), 1177-1181.
• Hoza, B., Mrug, S., Gerdes, A. C., Hinshaw, S., Bukowski, W. M., et al. (2005). What aspects o f peer relationships are impaired in children with attentiondeficit/ hyperactivity disorder? Journal o f Consulting and Clinical Psychology, 73 (3), 411-423.
• Janssen, I., Craig, W. M., Boyce, W. F., and Pickett, W. (2004). Associations between overweight and obesity with bullying behaviors in school-aged children. Pediatrics, 113 (5), 1187-1194.
• Kabasakal, Z., Girli, A., Okun, B., Çelik, N. ve Varlı, G. (2008). Kaynaştırma öğrencileri, akran ilişkileri ve akran istismarı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (23), 169-176.
• Kadan, G. (2010). Okul öncesi dönem çocuklarında (4-6 yaş) saldırganlık davranışlarını etkileyen faktörlerin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kargın, T., ve Baydık, B. (2002). Kaynaştırma ortamındaki işiten öğrencilerin işitme engelli akranlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 27-39.
• Kaukiainen, A., Salmivalli, C., Lagerspetz, K., Tamminen, M., Vauras, M., Mäki, H., ve Poskiparta, E. (2002). Learning difficulties, social intelligence, and selfconcept:Connections to bully-victim problems. Scandinavian Journal of Psychology, 43, 269-278.
• Keskin, T. (2010). İlköğretim okullarındaki öğrencilerin akran zorbalığının benlik saygısıyla ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kılıç, S. (2010). Akran istismarının ilköğretim öğrencilerinin okul iklimi algıları üzerindeki etkisi: esenyurt ilçesi örneği. Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Kochenderfer, B. J., & Ladd, G. W. (1996). Peer victimization: Cause or consequence of school adjustment? Child Development, 67, 1305-1317.
• Kumpulainen, K., Räsänen, E., ve Puura, K. (2001). Psychiatric disorders and the use of mental health services among children involved in bullying. Aggressive Behavior, 27, 102-110.
• La Porta, R. A., Mc Gee, D.I., Martin-Siamons, A., Vorce, E., Hippel, Caz. ve Darovan, J. (1996). Okulöncesi dönemde işitme özürlü çocukların kaynaştırılması. (Çev: H, Karatepe). Ankara: Karatepe yayınları
• Ladd, G. W., ve Profilet, S. M. (1996). The Child Behavior Scale: A Teacher-Report Measure Of Young Children‟s Aggressive, Withdrawn, And Prosocial Behaviors. Developmental Psychology, 32 (6), 1008-1024.
• Little, L. (2002). Middle-class mothers’ perceptions of peer and sibling victimization among children with Asperger’s syndrome and nonverbal learning disorders. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 25, 43-57.
• Murray, C. ve Greenberg, M. T. (2000). Children’s relationship with teachers and bonds with school: An investigation of patterns and correlates in middle childhood. Psychology in the schools, 38(5), 425-446.
• Nabuzoka, D. (2003). Teacher ratings and peer nominations of bullying and other behaviour of children with and without learning difficulties. Educational Psychology, 23(3), 307-321.
• Oh, I., and Moss, J., M. (2012). School bullying of students with special needs: counseling ıssues and effective ınterventions. Journal of Asia Pacific Counseling, 2(2), 147-160.
• Oktay, A. (2005). Yaşamın Sihirli Yılları: Okulöncesi Dönem. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Oktay, A. ve Polat, Ö. (2005). Okul Öncesi Eğitimde Güncel Konular. İstanbul: Yaylacık Matbaası.
• Olweus, D. (1973). Personality and aggression. I J.K. Cole, & D.D. Jensen (Eds.), Nebraska Symposium on Motivation 1972. Lincoln: University of Nebraska Press.
• Olweus, D. (1991). Bully/victim problems among schoolchildren. Basic facts and effects of a school based intervention program. In D. Pepler & K. Rubin (Eds.), The development and treatment of childhood aggression (pp. 411–448). Hillsdale: Erlbaum.
• Olweus, D. (1993). Bullying at School: What we know and what we can do. Oxford: Blackwell Publishers.
• Olweus, D. (1995). Bullying or peer abuse at school: Facts and interventions. Current Directions in Psychological Science, 4, 196-200. Özaydın, L. (2006). Arkadaşlık becerilerini geliştirme programının özel gereksinimi olan ve olmayan okul öncesi çocuklarının sosyal etkileşimlerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özkatar Kaya, E. (2010). 18-25 yaş arası işitme engelli sporcuların stres ve saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özmen, D. (2013). 5-6 yaş grubu çocukların akran ilişkilerinin sosyal problem çözme becerisi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Perren, S., ve Alsaker, F. D. (2006). Social behavior and peer relationships of victims, bully–victims and bullies in kindergarten. The Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 47, 45-57.
• Persson, G. E. B. (2005). Developmental perspectives on prosocial and aggressive motives in preschoolers’ peer interactions. International Journal of Behavioral Development, 29 (1), 80-91.
• Rivers, I., ve Smith, P. K. (1994). Types of bullying behaviour and their correlates. Aggressive Behavior, 20, 359-368.
• Salı, G. (2014). Okulöncesi Dönem Çocuklarında Akran İlişkilerinin ve Akran Şiddetine Maruz Kalmanın Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43 (2), 195-216.
• Sapancalı, F. (2005). Sosyal Dışlanma (1. Baskı). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Sarı, E. (2007). Anasınıfına devam eden 5-6 yaş grubu çocukların, annelerinin çocuk yetiştirme tutumlarının, çocuğun sosyal uyum ve becerilerine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Saylor, C. F., ve Leach, J. B. (2008). Perceived bullying and social support in students accessing special ınclusion programming. Journal Of Developmental and Physical Disabilities, 21, 69–80.
• Sharp, S., ve Smith, P. K. (2003). Understanding bullying. In S. Sharp & P. K. Smith (Ed.). Tackling bullying in your school a practical handbook for teachers (pp. 1-5). London: Routledge.
• Stapinskia, L. A., Araya, R., Herona, J., Montgomeryd, A. A. ve Stallard, P. (2015). Peer victimization during adolescence: concurrent and prospective impact on symptoms of depression and anxiety. Anxiety, Stress, & Coping: An International Journal, 28 (1), 105-120
• Sucuoğlu, B. ve Kargın, T. (2006). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları yaklaşımlar yöntemler teknikler. İstanbul: Morpa Yayıncılık.
• Sucuoğlu, B., ve Özokçu, O. (2005). Kaynaştırma öğrencilerinin sosyal becerilerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6 (1), 41-57.
• Şahbaz, Ü. (1997). Öğretmenlerin özürlü çocukların kaynaştırılması konusunda bilgilendirilmelerinin kaynaştırmaya ilişkin tutumlarının değişmesindeki etkililiği. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şahbaz, Ü. (2004). Kaynaştırma sınıflarına devam eden zihin engelli öğrencilerin sosyal kabul düzeylerinin belirlenmesi. 13. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildirileri – Özel Eğitimden Yansımalar. Eskişehir.
• Şahbaz, Ü. (2007). Rehber öğretmenler ile sınıf öğretmenlerinin engelli öğrencilerin kaynaştırılmalarına ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması. II. Ulusal PDR Kongresi Bildirileri, İzmir-Çeşme: 17–19.10.
• Şirvanlı-Özen, D. (2006). Ergenlerde akran zorbalığına maruz kalmanın yaş, çocuk yetiştirme stilleri ve benlik imgesi ile ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 21 (58), 77-98.
• Totan, T. (2008). Ergenlerde zorbalığın anne- baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bolu: Abant izzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uluyurt, F. (2012). Bazı değişkenlere göre okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 5- 6 yaş grubu çocuklarının akran ilişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Unnever, J. D., & Cornell, D. G. (2003). Bullying, selfcontrol, and ADHD. Journal of Interpersonal Violence, 18(2), 129-147.
• Uysal, A. (1999). Zihinsel engelli ve normal öğrencilerin sosyal beceri düzeylerinin karşılaştırılması. 4. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Eskişehir.
• Uysal, H. ve Dinçer, Ç. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığı. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(4), 468-483
• Uz-Baş, A. ve Siyez, D. M. (2011). Akranları Tarafından Kabul Gören ve Görmeyen İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Akran İlişkilerine Yönelik Algılarının İncelenmesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2).
• Verschueren, K. Ve Marcoen, A. (2002). Perceptions of self and relationship with parents in aggressive and nonaggressive rejected children. Journal Of School Psychology, 40(6), 501–522.
• Weiner, M. T., ve Miller, M. (2006). Deaf children and bullying: Directions for future research. American Annals of the Deaf, 151(1), 61-70.
• West, A., ve Salmon, G. (2000). Bullying and depression: A case report. International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, 4, 73-75.
• Whitney, I., Smith, P. ve Thompson, D. (1994) Bullying and children with special educational needs. In: P. Smith & S. Sharp (Ed.) School Bullying: Insights and perspectives. London: Routledge.
• Wolary, M. ve Wilbers, J.S. (1995). Including children with special needs in early childhood programs, Washington: NAEYC.
• Yavuz, Ş. (2007). Son çocukluk dönemi öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin benlik saygısı ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeğen. B. (2008). Ortaöğretim öğrencilerinin sosyal uyumları ile saldırganlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Kadıköy İlçesi Örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım Doğru, S. S., Kaygılı, G., Alabay, E., Kuşçu, Ö., ve Sarıkaya, A. (2013). Ailesinde engelli birey bulunan okul öncesi dönem çocuklarının sosyal becerileri ve problem davranışlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi,14 (2), 219-236.
• Yıldırım Doğru, S. S., ve Durmuşoğlu Saltalı, N. (2009). Erken çocukluk döneminde özel eğitim. İstanbul:Maya Akademi.
• Yude, C., Goodman, R., & McConachie, H. (1998). Peer problems of children with hemiplegia in mainstreaming primary schools. Journal of Child Psychology Psychiatry, 39(4), 533-541.