Yabancı dil olarak Türkçe dil bilgisi öğretiminde tartışılmayan bir konu: -(I)k eki

Yıl 2023, Sayı: 32, 180 - 195, 21.02.2023

Cihat Burak Korkmaz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1252799

Öz

Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde dil bilgisi bir dil becerisi olarak adlandırılmasa da özellikle temel seviyedeki öğreniciler için Türkçenin yapısal özelliklerine giriş yapma bağlamında hayati önem taşımaktadır. Bu açıdan Türkçenin ses ve şekil özelliklerine ait kuralların büyük bir çoğunluğu temel seviyelerde öğretilirken dil bilgisi-kelime öğretimi ilişkisi sıkça işe koşulan bir yaklaşım olarak ele alınmaktadır. Öğreniciler hemen her seviyede -(I)k eki ile türetilen kelimelere rastlarken bu konunun öğretimi ile ilgili bir dil bilgisi içeriği ile karşılaşmamaktadırlar. Çalışmaya konu olan yapının bir kelime bilgisi mi yoksa dil bilgisi konusu mu olduğu tartışılması gereken önemli bir başlık olarak ön plana çıkmaktadır. -(I)k ekinin Türkiye Türkçesindeki yapısal karşılıklarından kaynaklanan özelliklerinin değerlendirilmesi ve yabancılara Türkçe öğretimi açısından ele alınması araştırmanın temelini oluşturmaktadır. Bu çalışmada yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde kullanılan Yedi İklim Yabancılar İçin Türkçe ve Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe öğretim setlerinde yer alan ve -(I)k eki ile türetilen Türkçe kökenli kelimeler doküman analizi ile incelenmiştir. İnceleme sonucunda biri fiil olmak üzere 34 kelimeye ulaşılmıştır. İlgili öğretim setlerinde geçen kelimeler içerik analizi ile hem seviyelerine hem de kullanım alanlarına uygun olarak sınıflandırılmıştır. Verilerin güvenirliğini sağlamak amacıyla yapılan analizde %82 güvenirlik oranı elde edilmiştir. Alandaki teorisyen ve uygulayıcılara yol göstermek amacıyla ilgili ekin öğretimine yönelik seviyelere uygun, sarmal yaklaşımla planlanmış, kazanım temelli uygulama örnekleri hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi, dil bilgisi, -(I)k eki

An undiscussed issue in teaching Turkish grammar as a foreign language: -(I)k suffix

Öz

Although grammar is not called a language skill in teaching Turkish as a foreign language, it is of vital importance especially for basic level learners in terms of introducing the structural features of Turkish. In this respect, while most of the rules of phonetic and morphological features of Turkish are taught at basic levels, the relationship between grammar and vocabulary teaching is considered as an approach that is frequently used. While learners come across words derived with the -(I)k suffix at almost every level, they do not encounter a grammar content related to the teaching of this subject. Whether the structure that is the subject of the study is a vocabulary or a grammar issue stands out as an important topic that needs to be discussed. The evaluation of the characteristics of the -(I)k suffix arising from its structural equivalents in Turkiye Turkish and considering it in terms of teaching Turkish to foreigners constitute the basis of the research. In this study, the words of Turkish origin derived with the suffix -(I)k and included in the Yedi İklim Turkish for Foreigners and Yeni Istanbul Turkish for International Students teaching sets used in teaching Turkish as a foreign language were analysed by document analysis. As a result of the examination, 34 words were reached, one of which was a verb. The words in the relevant teaching sets were classified according to both their level and usage areas with content analysis. In the analysis carried out to ensure the reliability of the data, a reliability rate of 82% was obtained. In order to guide theorists and practitioners in the field, examples of achievement-based practices have been prepared in accordance with the levels of relevant suffix teaching, planned by spiral approach.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish as a foreign language, grammar, -(I)k suffix

Kaynakça

• Ak Başoğulu, D. (2022). Yabancılara Türkçe dil bilgisi öğretiminde girdi odaklı görevler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 11(1), 315-340.
• Avcı, Y. ve Küçük, S. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde dil bilgisi öğretimi. Journal of Turkish Studies, 12 (35), 49-67. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12458
• Ay, Ö. (2009). Türkiye Türkçesi ağızlarında fiil çekimi. TDK Yayınları.
• Bacanlı, E. (2008). Türkiye Türkçesindeki –miş ekinin dolaylılık ve dolaylılık dışı kullanımlarında zamansal atıf, Bilig, 44, 1-22.
• Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin grameri. TDK Yayınları.
• Barın, E. (2004). Yabancılara Türkçe Öğretiminde İlkeler. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 1, 19-30.
• Creswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (6. Baskı), (Çev. Ed.: M. Bütün ve S. B. Demir): Siyasal Kitabevi.
• Çangal, Ö. ve Başar, U. (2018). Yabancılara Türkçe öğretiminde ad durum eklerinin yan işlevlerinin öğretilmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Ara ştırmalar Dergisi, 7 (19), 155-190.
• Demir, N. (2007). Anadolu ağızlarında kullanılan geçmiş zaman eki –(y)XK, Dil ve Edebiyat Yazıları, Mustafa İsen’e Armağan, Grafiker Yayınları.
• Dirik, S. ve Kuribayashi, Y. (2015). Sazlı Köyü (Ayvacık/Çanakkale) ağzında görülen –(y)ık eki ve işlevi, Dil Araştırmaları, 17, 119-134.
• Doğru, M. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde fiil çatıları. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2021 Yunus Emre ve Türkçe Yılı Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Özel Sayısı, 113-122. DOI: 10.47948/efad.890864
• Durukan, Ş. (2021). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarında batı kökenli sözcüklerin kullanımı: Yedi İklim Türkçe Seti (A1-A2 Ders Kitabı) Örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(3), 1070-1088.
• Ekren, C. ve Ökten, C. E. (2019). Yabancılara Türkçe öğretenlerin dil bilgisi öğretimine ilişkin algıları: bir metafor incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8(3), 1687-1708.
• Ellis, R. (2006). Current issues in the teaching of grammar: An SLA perspective, TESOL Quarterly, 40(1), 83-107.
• Erdil, M. (2018). Türkiye Cumhuriyeti Yükseköğretim Kuruluna bağlı 209 üniversitede yabancılara Türkçe öğretimi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 93-112. 1307-9581 http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2764
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. Bayrak Yayınları.
• Gülsevin, G. (1997). Eski Anadolu Türkçesinde ekler. TDK Yayınları.
• Gün, M., Yalçın, Ç. ve Pişkin, B. S. (2019). Temel seviye yabancılara Türkçe öğretimi kitaplarında yer alan dil bilgisi konularının ve etkinliklerinin karşılaştırılması ve analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(Özel Sayı), 2089-2101.
• Hirik, E. (2016). -(X)k ekinin kılınış, kiplik ve çatı kategorisindeki işlevleri. Türkbilig, 32, 97-114.
• İltar, L. (2018). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki okuma metinlerinin farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• İltar, L. (2021). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin c1 yazma sınavındaki dil bilgisi hatalarının düzeylere göre dağılımı. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Özel Sayısı, 129-147. DOI: 10.35675/befdergi.848590
• İltar, L. (2022). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde dil bilgisi öğretimi hakkında öğretici görüşleri. Kadir Ulusoy (Ed.), 6.Uluslarası Değerler Eğitimi Sempozyumu (6th. ISOEVA), (ss. 86-102). Korint Yayıncılık.
• İşler, T. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi kitaplarında yer alan +lI/+lU ve +sIz/+sUz ekleri üzerine. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(1), 301-316.
• Kalfa, M. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde “-mA˚k” ve “-mA˚” mastar eklerinin öğretimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1063-1076. DOI: 10.16916/aded.614219
• Kalfa, M. (2020). Bulunma durumu ekinin zaman işlevlerinin yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde kullanımı. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(1), 223-230.
• Kara, M. ve Korkmaz, C. B. (2019). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde birleşik zamanlı fiillerin öğretimi. Journal of Turkish Studies, 14(3), 1541-1574. DOI: 10.29228/TurkishStudies.22538
• Karagöl, E. ve Kurt, B. (2021). Ders kitabı yazarlarının görüşlerine göre yabancı dil olarak Türkçe öğretimi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Özel Sayısı, 184-209. DOI: 10.35675/befdergi.850653
• Kaya, S. ve Dolunay, S. K. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi okuma kitaplarının etkinlikler, basit zamanlar, birleşik çekimler ve ek fiil kullanımı açısından incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, RumeliDE.Ö7 (Ekim) Prof. Dr. Tahir ÜZGÖR'e Teşekkür Özel Sayısı, 1-14. DOI: 10.29000/rumelide.808156
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. TDK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri, Şekil Bilgisi. TDK Yayınları.
• Larsen-Freeman, D. (2014). Teaching Grammar. M. Celce-Murcia, & D. M. Brinton, M.A Snow (Ed). In Teaching English as a second or foreign language (pp. 256-270). USA: National Geographic Learning.
• Maxwell, J. A. (2018). Nitel araştırma tasarımı (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Memiş, M. ve Kansızoğlu, H. B. (2022). Türkçe öğrenenlerin noktalama işaretlerinin kullanımı konusundaki yetkinlik düzeyleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(33), 54-72. DOI: 10.35675/befdergi.947868
• Meral, H. M. (2019). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki zamir kullanımı. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 2(2), 187-202.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (3. Bas. Çev.), (Çev. Ed.: S. Turan): Nobel Yayıncılık.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2021). Nitel veri analizi (Çev. Ed.: S. Akbaba Altun ve A. Ersoy): Pegem Akademi.
• Öncül, V. ve Gönen Kayacan, S. (2022). Yabancılara Türkçe öğretiminde ad durum ekleri ve ad eylemlerin öğretimi. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 41(1), 51-92.
• Pilanci, H. ve Saltık, O. (2018). Yabancılara Türkçe öğretiminde dil bilgisi içeriğini etkileyen faktörler: A1, A2 düzeyleri. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(9), 122-149.
• Sebzecioğlu, T. (2017). Dilbilim kavramlarıyla Türkçe dilbilgisi. Kesit Yayınları.
• Şeylan, A. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi: Şimdiki zamanı öğretme tekniği. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 29-47.
• Temizyürek, F., Başar, U. ve Boylu, E. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen İranlılara birden fazla (çok) çatılı fiillerin öğretiminde karşılaşılan sorunlar. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1 (7), 203-219.
• Yeşilyurt, Ş. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde “-DIk” ve “-An” Sıfat Fiil ekiyle yapılan cümle birleştirmelerini cümle ögesi ve zaman ekine göre inceleme. Journal of Turkish Studies, 13, 1693-1710. DOI: 10.7827/TurkishStudies.14397
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık