Erek Kültür Çeviri Normları Bağlamında Çevirmen Duruşu

Yıl 2025, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı II, 701 - 725, 25.03.2025

Pınar Yüncü Kurt

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1600631

Öz

Global çeviri piyasasında çok satanlar listesine giren edebi eserler kısa sürede Türk okurlarla da buluşmaktadır ancak Türkçe eserlerin uluslararası pazarda kendilerine aynı oranda yer bulamadıkları görülmektedir. Türkçeye İngilizceden çok fazla çeviri yapılıyor olmasına karşın Türkçe eser üreten çok az yazar ve şairin eserleri İngilizceye çevrilmektedir. Çevirmen görünürlüğü çalışmaları ile öne çıkan kuramcı Lawrence Venuti kendi çeviri tecrübeleri ve araştırmaları sonucunda özellikle Anglo-Amerikan kültürlerde çeviri metinlere talep olmamasının bir sebebinin de okur beklentileri olduğunu belirtir. Yayınevleri ve okurlar kolay okunan, yerlileştirici çeviri stratejileriyle çevrilmiş metinleri okumayı tercih etmektedir. Dolayısıyla yapılan çevirilerde kabul gören çeviri normu akıcı çeviri yapmaktır. Bu durum çevirmenleri kısıtlamakta ve görünmez kılmaktadır. Bu sorunsalı dikkate alarak bu çalışmanın amacı erek kültüre içrek çeviri normlarına, Ahmet Altan’ın Kılıç Yarası Gibi adlı romanının İngilizce çevirisini gerçekleştiren çevirmenlerin ne oranda uyum gösterdiklerinin araştırılmasıdır. Roman Brendan Freely ve Yelda Türedi tarafından İngilizceye çevrilmiş ve 2018 yılında Like a Sword Wound başlığıyla Amerika’da satışa sunulmuştur. Eser Antoine Berman’ın yorumbilgisel çeviri eleştirisi yöntemi baz alınarak incelenmiştir. Elde edilen bulgular ışığında Venuti’nin direnç, yabancılaştırıcı çeviri gibi kavramlarından yararlanılarak çevirmenlerin mevcut çeviri normlarına ne derece direndikleri ve muhalif bir tavır gösterip göstermedikleri saptanmaya çalışılmıştır. İncelemenin sonucunda çevirmenlerin incelenen metin bağlamında mevcut çeviri normlarına direnç gösterebildikleri sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak çevrilecek eser detaylı bir ön analize tabi tutularak tutarlı ve detaylı bir proje belirlendiğinde ve zaman kısıtı bulunmadığında çevirmenlerin mevcut çeviri normlarına karşı gelme şanslarını yüksek olduğu, özgün metnin farklılıklarını yansıtabilen ve özgün metinle örtüşebilen bir metin ortaya koyabilecekleri düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri normları, çeviri projesi, Kılıç Yarası Gibi, Brendan Freely, Yelda Türedi

TRANSLATOR STANCE IN THE CONTEXT OF TARGET CULTURE TRANSLATION NORMS

Öz

Literary works that become bestsellers in the global translation market soon find Turkish readers, but there is an imbalance in the extent to which Turkish works find a place in the international market. Very few authors and poets who produce works in Turkish have their works translated into English. Lawrence Venuti states that one of the reasons for the lack of demand for translated texts, especially in Anglo-American cultures, is reader expectations. Publishers and readers prefer easy to read texts. Therefore, the accepted translation norm is to translate fluently. This situation restricts translators’ visibility. Based on this problem, the aim of this study is to investigate the extent to which the translators of Ahmet Altan's novel Kılıç Yarası Gibi comply with the translation norms inherent to the target culture. The novel was translated into English by Brendan Freely and Yelda Türedi under the title Like a Sword Wound. The work was analyzed based on Antoine Berman's hermeneutic translation criticism method. In the light of the findings, Venuti's concepts such as resistance and foreignized translation were used to determine the extent to which translators resist the existing translation norms. As a result of the analysis, it was concluded that translators were able to resist the existing translation norms. It is thought that when a consistent and detailed project is determined and there is no time constraint, translators have a high chance of resisting the existing translation norms and can produce a text that can reflect the differences of the original text.

Anahtar Kelimeler

Translation norms, translation project, Kılıç Yarası Gibi, Brendan Freely, Yelda Türedi

Kaynakça

• Altan, Altan (2013). Kılıç Yarası Gibi. Everest.
• Altan, Altan (2018). Like a Sword Wound. (Trans. B. Freely & Y. Türedi). Europa Editions.
• Altan, Mehmet (2023, 5 Ekim). “Ahmet Altan'ın zarları... Artı Gerçek.” https://artigercek.com/makale/ahmet-altanin-zarlari-267678#google_vignette
• Anadolu Ajans, (2018, 10 Aralık). “Türkiye dünya yayıncılığında 6'ncı sıraya yükseldi.” Memurlar.net. https://www.memurlar.net/haber/794895/turkiye-dunya-yayinciliginda-6-nci-siraya-yukseldi.html
• Aparı, Firdevs Saadet (2019). “İstanbul fellowship, dünya yayımcılığı açısından önemli bir kavşak olacak.” Anadolu Ajans. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/istanbul-fellowship-dunya-yayimciligi-acisindan-onemli-bir-kavsak-olacak/1407103
• Arslan Özcan, Lale (2003). “Ekinsel öğelerin aktarımında etnikmerkezcilik sorunu Antoine Berman ve genel çeviri kuramı”. Çeviribilim ve Uygulamaları, 1 (1), 156-181.
• Berman, Antoine (2009). Toward a translation criticism: John Donne. (trans. Francoise Massardier- Kenney), Kent State University Press.
• Berman, Antoine (2012). Çeviri ve çeviri üstüne söylemler (Çev. Mehmet Rıfat). Çeviri Seçkisi II, 13-23, Sel.
• Cronin, Michael (1995). Altered states: Translation and minority languages. TTR Traduction, Terminologie, Rédaction, 8(1), 85-103.
• Cronin, Michael (1998). Minority. In Mona Baker (Ed.), The Routledge Encyclopedia of Translation Studies (169-172). Routledge.
• Demiryürek, Meral (2014). “One city two novels”, Hitit University Journal of Social Sciences Institute, 7 (2), 187-19.
• Gordon, Peter (2018, November 18). Like a Sword Wound by Ahmet Altan. Asian Review of Books. https://asianreviewofbooks.com/content/like-a-sword-wound-by-ahmet-altan/
• Gündem, Mehmet (2002). Gündemdeki Altanlar. İyiadam Yayınları.
• Gündem Haberleri (2002, 26 Eylül). “Kılıç Yarası Gibi’ye Köln’de büyük ilgi.” Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/kilic-yarasi-gibiye-kolnde-buyuk-ilgi-38416470
• Heavenali (2019, January 28). Like a Sword Wound – Ahmet Altan (1997). https://heavenali.wordpress.com/2019/01/28/like-a-sword-wound-ahmet-altan-1997/
• Johnson, Michelle (2021, November 30). “Notable translations of 2021”. World Literature Today. https://www.worldliteraturetoday.org/blog/lit-lists/world-literature-todays-75-make-100-notable-translations-2021-michelle-johnson
• Koskinen, Kaisa (2000). Beyond ambivalence: Postmodernity and the ethics of translation, Tampere University Press.
• K24 (2017, 14 Nisan). “Ahmet Altan Osmanlı Kuarteti’yle dünya sahnesinde”. T24. https://t24.com.tr/k24/yazi/ahmet-altan-osmanli-kuartetiyle-dunya-sahnesinde,1186#google_vignette
• Nawotka, Edward (2019). “The international view: raising turkey's publishing profile”. Publishers Weekly. https://www.publishersweekly.com/pw/by-topic/international/international-book-news/article/79560-the-international-view-raising-turkey-s-publishing-profile.html
• Özel, Yaman Semiha (2015). Türk Edebiyatında Konusunu Türk Tarihinden Alan Romanlar (1996-2000). [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Phelps, Garrett (2018, November 22). “Translating the Ottoman Quartet: An Interview with Brendan Freely and Yelda Türedi”. Asymptote Journal https://www.asymptotejournal.com/blog/2018/11/22/in-conversation-brendan-freely-and-yelda-turedi-2/
• Popescu, Lucy (2018, December 2). “Like a Sword Wound review – vibrant and engrossing”. The Guardian. https://www.theguardian.com/books/2018/dec/02/like-sword-wound-ahmet-altan-review-turkey-fiction
• Rollman, Rhea (2020). “‘Serenade for Nadia’ is a beautifully wrought tale of political crimes past and present”. Popmatters. https://www.Popmatters.Com/İvaneli-Serenade-For-Nadia-2645356885.Html
• Rollman, Rhea (2021, July 12). Turmoil and the refugee crisis. Popmatters. https://www.popmatters.com/zulfu-livaneli-disquiet
• Tahir Gürçağlar, Şehnaz (2015). Kapılar: Çeviri tarihine yaklaşımlar. Scala Yayıncılık.
• Vanderauwera, Rita (1985). Dutch novels translated into English: The transformation of a “minority” literature. Amsterdam: Rodopi.
• Venuti, Lawrance (2008). The translator’s invisibility. A history of translation, Routledge.
• Yakın, Mukaddes (2012). Ahmet Altan’ın İsyan Günlerinde Aşk ve En Uzun Gece adlı romanlarının incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Yatedam (2017). Uluslararası yayıncılık raporu. İstanbul Kalkınma Ajansı. https://www.istka.org.tr/media/67296/uluslararas%C4%B1-yay%C4%B1nc%C4%B1l%C4%B1k-raporu.pdf
• Yiğitoğlu, Mustafa (2015). “Ölmek Kolaydır Sevmekten”. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(6), 94-95.
• Yiğitoğlu, Mustafa (2016). “Ahmet Altan’ın üç romanında Sultan II. Abdülhamit’in mizacına dair bazı tespitler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), 294-309.
• Yücel, Faruk (2007). “Çeviri Eleştirisi Neyi Eleştirir?”. U.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (12), 39-58.