FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ İLETİŞİM BECERİSİNİ KULLANMA DURUMLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 603 - 621, 11.05.2021

Merve Bahar Alaca , Arzu Kirman Bilgin , Sibel Er Nas

https://doi.org/10.24315/tred.664091

Öz

Geleceğin öğretmenleri olacak öğretmen adaylarının iletişim becerisine sahip olmaları ve bu beceriyi derslerinde kullanabilmelerinin son derece önemli olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla adayların bu beceriyi meslek edindikleri adaylık sürecinde kazanmaları ve kullanmaları önemlidir. Buradan hareketle mevcut araştırmanın amacı fen bilimleri öğretmen adaylarının iletişim becerisini kullanma durumlarını tespit etmek ve incelemektir. Betimsel araştırma yöntemi ile yürütülen araştırmaya bir devlet üniversitesinde öğrenim gören üçüncü sınıf 28 fen bilimleri öğretmen adayı katılmıştır. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış sorulardan oluşan görüşmelerden yararlanılmıştır. Sorular fen bilimleri öğretmen adaylarına yönelik iletişim becerileri gelişim göstergeleri dikkate alınarak geliştirilmiştir. Veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Elde edilen veriler fen bilimleri öğretmen adaylarının iletişim becerisine ait çoğu göstergeyi kısmen istenilen düzeyde kullandıklarını göstermektedir. Dolayısıyla bir sonraki araştırmalar için adayların iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik deneysel çalışmalar önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

fen bilimleri, iletişim becerisi, öğretmen adayı

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

117K993

Teşekkür

Bu çalışma TÜBİTAK tarafından desteklenen 117K993 numaralı proje kapsamında birinci yazarın yüksek lisans tez verilerinden üretilmiştir. Yazarlar TÜBİTAK’a ve tüm proje ekibine katkılarından dolayı teşekkürlerini sunar.

Kaynakça

• Ağırman, C. (2006). İdeal bir davranış biçimi olarak 'empati' ve hadislerde 'empati' örnekler. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(2), 23-53.
• Alberti, R. E., & Emmons, M. L. (1986). The professional edition of your perfect right: A manual for assertivene sstrainers. Impact Publishers.
• Andersen, J. F. (1979). Teacher immediacy as a predictor of teacher effectiveness. Communication Yearbook.
• Aydın, A. (2013). Sınıf yönetimi. İstanbul: Pegem Akademi.
• Aydın, G., Saka, M., & Guzey, S. (2017). 4-8. sınıf öğrencilerinin fen, teknoloji, mühendislik, matematik (STEM= FETEMM) tutumlarının incelenmesi. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 13(2).
• Bacanlı, H. (2005). Sosyal beceri eğitimi (2. basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Baker, S. B., & Shaw, M. C. (1987). Improving counseling through primary prevention. Ohio: Merrill Publishing Company.
• Bayraktar H. V. (2015). Sınıf yönetiminde öğrenci motivasyonu ve motivasyonu etkileyen etmenler. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkishor Turkic., 10(3), 1079-1100.
• Bettinghaus, E., & Cody, M. (1987). Persuasive communication. New York: Permissions, Holt, Rinehart and Winston.
• Bingöl, G., & Demir, A. (2011). Amasya sağlık yüksekokulu öğrencilerinin iletişim becerileri. Göztepe Tıp Dergisi, 26(4):152-159.
• Bleicher, R. E., Tobin, K., & McRobbie, C. J. (2003). Opportunities to talk in a high school chemistry classroom. Research in Science Education, 33(3), 319–339.
• Bolat, Y., & Balaman, F. (2017). Yaşam becerileri ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(4), 22-39. Brown, D. F. (2005). The significance of congruent communication in effective classroom management. The Clearing House: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas, 79(1), 12-15.
• Chesebro, J. L., & McCroskey, J. C. (2001). The relationship of teacher clarity and immediacy with student state receiver apprehension, affect and cognitive learning. Communication Education, 50, 59–68.
• Cüceloğlu, D. (2002). İletişim donanımları. İstanbul: Remzi Kitabevi. Cüceloğlu, D. (2015). İnsan ve davranışı. Remzi Kitabevi.
• Çalışkan N., & Karadağ, E. (2010). Eğitim, iletişim ve öğretmenin beden dili. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Çalışkan, N. (2003). Sınıf öğretmenlerinin sözel olmayan iletişim davranışlarının değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Çalışkan, N., & Yeşil, R. (2005). Eğitim sürecinde öğretmenin beden dili. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 199-207.
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (Gözden geçirilmiş baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Dağ, İ. (2014). Etkili iletişimin eğitim yönetiminde rolü. Journal Of Qafqaz University, 2(2), 199-214.
• Davies, L., & Igbal, Z. (1997). Tensions in teacher training for school effectiveness the of Pakistan. School Effectiveness and School Improvement, 8(2), 254-266.
• Devito, J. A. (1986). The interpersonal communication book. New York: Harper/Row Publishers.
• Dilekman, M., Başçı, Z., & Bektaş, F. (2008). Eğitim fakültesi öğrencilerinin iletişim becerisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 223-231. Driver, R., Newton, P., & Osborne J. (2000). Establishing the norms of scientific argumentation in classrooms. Science Education, 84, 287-312. Düzgün, S., & Selçuk, Z. (2018). Sözsüz iletişim becerilerinden öğretmenlerin öğrencilerle göz teması kurma davranışlarının bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 771-795.
• Egan, G. (1994). Psikolojik danışmaya giriş. Akkoyun F. (Çev). Ankara: Form Ofset.
• Er, S. (2010). Etkili ve güzel konuşma sanatı. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Erbil, O., Demirezen, S., Erdoğan, A., Terzi, Ü., Eroğlu, H., & İbiş, M. (2004). Öğrenci merkezli eğitim uygulama modeli. İzmir: İktisat Kongresi Eğitimde Uygulamalar Bölümü Tebliği.
• Erözkan, A. (2009). Lise öğrencilerinde kişiler arası ilişki tarzlarının yordayıcıları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 543-551.
• Ersanlı, K., & Balcı, S. (1998). İletişim becerileri envanterinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(10), 7-12.
• Gamble, T., & Gamble M. (1990). Communication works. New York: Me Graw Hill Publishing Company.
• Good, T., & Brophy, J. (2006). Looking in classrooms. New York: HarperCollins.
• Gökçe, O. (2003). İletişim bilimine giriş: İnsanlar arası ilişkilerin sosyolojik bir analizi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Günbayı, İ., & Işık, Ö. (2013). Kitle iletişim araçlarının eğitime etkilerine ilişkin yönetici, öğretmen, öğrenci ve veli görüşleri: bir durum çalışması. Akdeniz İletişim, (20), 105-139.
• Habacı, İ., Tanrıkulu, F. Z., Atıcı, R., Ürker, A., & Adıgüzelli, F. (2013). Sınıf içi disiplin kurallarının benimsetilmesinde öğretmen rolleri. Turkish Studies, 8(8), 1953-1971.
• Henderson, J., & Wellington, J. (1998). Lowering the language barrier in learning and teaching science. School Science Review, 79(288), 35–46.
• Işık, M. (1999). Kişilerarası iletişimde kaynak olgusu ve kaynağın özellikleri. Selçuk İletişim, 70–77.
• Ivey, A. E., Ivey, M. B., & Simek-Downing, L. (1987). Counseling and psychotherapy (İkinci baskı). Prentice Hall International, Inc.
• Jones, W. H., Freemon J. H., & Goswick, R. A. (1981). The persistence of loneliness: self and other determinent. Journal of Personality, 49(1), 27-48.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Tekışık Web Ofset Tesisleri.
• Karadüz, A., & Sayın, H. (2015). Öğretmenlerin derslerindeki konuşma edimlerinin öğrencileriyle iletişimlerine etkisi. Electronic Turkish Studies, 10(11).
• Karaköse, R. (2005). Ergenlerle etkili iletişim. Ankara: Nobel Basımevi.
• Kasapoğlu, A. (2008). İletişimde ben-dili -“Ashâbu’l-Karye” -kıssasından bir kesit-. Hikmet Yurdu, 57-70.
• Kasatura, İ. (1991). Okul başarısından hayat başarısına (2. basım). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 184-188.
• Katrancı, M. (2014). Öğretmen adaylarının konuşma becerisine yönelik öz yeterlik algıları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 174– 95.
• Kaya, Â. (2010). Kişiler arası ilişkiler ve etkili iletişim. Ankara: Pegem Akademi.
• Kaya, N. K., & Kılıç, Z. (2010). Fen sınıflarında meydana gelen diyaloglar ve öğrenme üzerine etkileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 115-130.
• Kırımoğlu, H., Kepoğlu, A., Dereceli, Ç., Parlak, N., & Tozoğlu, E. (2009). İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin atılganlık düzeylerinin spora katılmaları bakımından incelenmesi. Ergen Günleri Kongresi, 11(1), 7-15.
• Kirman Bilgin, A. (2019). Fen bilimlerinde yaşam becerileri eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Korkut, F. (2004). Okul temelli önleyici rehberlik ve psikolojik danışma. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Küçük, L., Buzlu, S., & Can G. (2008). Hemşirelik öğrencilerinde bir davranış biçimi olarak atılganlık düzeyi. İ.Ü.F.N. Hem. Dergisi, 16(62), 90-96.
• Küçüksüleymanoğlu, R., & Çetinkaya, E. (2014). Meslek lisesi öğretmenlerinin iletişimsel yeterlik düzeyleri -Vak'a incelemesi: Yıldırım ticaret meslek lisesi-. Sosyal Bilimler Dergisi, 7(16).
• KyleRudick, C., Quiñones Valdivia, F. I., Hudachek, L., Specker, J., & Goodboy, A. K. (2019). A communication and instruction approach to embodied cultural and social capital at a public, 4-year university. Communication Education, 68(4), 438-459.
• Lin, Y.R., Shiah, I.S., Chang, Y.C., Lai, T.J., Wang, K.Y., & Chou, K.R. (2004). Evaluation of an assertiveness training program on nursing and medical students' assertiveness, self-esteem, andinterpersonalcommunicationsatisfaction. Nurse Education Today, 24(8), 656-665.
• Lynn, E. M. (2009). In‐service teacher education in classroom communication. Communication Education, 26(1), 1-12.
• Maden, S. (2013). Niçin dinlemiyoruz? Dinleyememe probleminin sosyokültürel analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(1), 49-83.
• Mc. Whirter, J., & Voltan-Acar, N. (1985). Çocukla iletişim. Ankara: Nüve Matbaası.
• McCroskey, J. C., Richmond, V. P., & Bennett, V. E. (2006). The relationships of studentend-of-class motivation with teacher communication behavior sand instructional out comes. Communication Education, 55(4), 403-414.
• Mehrabian, A. (2000). Manual for the balance demotional empathy scale (BEES). Monterey: Albert Mehrabian.
• Mikulincer, M., & Nachson, O. (1991). Attachment styles and patterns of self-disclosure. Journal of Personality and Social Psychology, 61.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book. London: Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, (2018). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: MEB.
• Neese, T. (1997). Success depends on effective communications. Journal Record, (http://www. findarticles. com/p/articles/mi_qn4182/is_19970827/ai _n10110858).
• Nordin, K., & Broeckelman-Post, M. A. (2019). Can I get better? Exploring mind set theory in the introductory communication course. Communication Education, 68(1), 44-60.
• Özbent, S. (2007). Sınıfta beden dili. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2), 259-289.
• Özer, K. (2015). İletişimsizlik becerisi (12. baskı). İstanbul: Galata.
• Özkan, S., & Cafoğlu, Z. (2003). Tıp fakültesindeki öğretim üyelerinin tıp eğitimini ve sorunlarını algılamalarına yönelik bir durum araştırması. Tıp Eğitimi Dünyası, 12(12), 6-18.
• Richmond, V. P. (1990). Communication in the classroom: Power and motivation. Communication Education, 39(3), 181-195.
• Riesch, S. K., Henriques, J., & Chanchong, W. (2003). Effects of communication skills training on parents and young adolescents from extreme family types. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 16(4), 162-175.
• Rockwell, P., & Hubbard, A. E. (1999). The effect of attorneys’ nonverbal communicaiton on perceived credibility. The Journal of Credibility Assessmentand Witness Psychology, 2(1), 1-13.
• Rogers, C. R. (1957). The necessary and sufficient conditions of therapeutic personality change. Journal of Consulting Psychology, 21, 95-103.
• Rogers, R. (1983). Empatik olmak değeri anlaşılmamış bir varoluş şeklidir (F. Akkoyun, Çev.). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 14, 103-124.
• Saks, M., & Krupat, E. (1988). Social pyschology and it sapplication. New York: Harper and Row.
• Saygıdeğer, A. (2004). Benlik saygısı düzeyleri farklı genel lise öğrencilerinin bazı kişisel özelliklerine göre iletişim becerilerine ilişkin algılarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Shanafelt, T.D., West, C., Zhao, X., Novotny, P., Kolars, J., Habermann, & Sloan, J. (2005). Relationship between increased personal well-being and enhanced empathy among internal medicine residents. Journal of General Internal Medicine, 20, 559-564.
• Sidelinger, R. J., & McCroskey, J. C. (1997). Communication correlates of teacher clarity in the college classroom. Communication Research Reports, 14, 1–10. Sönmez, V. (1992). Öğretmenlerin sınıf içi etkinlikleri. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(8), 32-39.
• Sürücü, A. (2003). Anne baba çocuk iletişimi. A. M. Sünbül (Ed.), Öğretmenin dünyası içinde. Ankara: Mikro Yayınları.
• Şahin, Y. (2010). İletişim becerilerine genel bir bakış. A. Kaya (Ed.), Kişiler arası ilişkiler ve etkili iletişim içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Şentürk, H. (2008). Sosyal ilişkilerde saygı kavramı: Psikoloji ve din açısından bir bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(1), 217-228.
• Tabak, R. S. (1999). Sağlık iletişimi. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Tavşancıl, E., & Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Tepeli, K., & Arı, R. (2011). Okul öncesi eğitim öğretmeni ve öğretmen adaylarının iletişim ve sosyal becerilerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 385-394.
• Timmis, F., & Mccabe, C. (2005). How assertive are nurses in the work place? A preliminary pilot study. Journal of Nursing Management, 13, 61-67.
• Wellington, J. (1994). Language in science education. In J. Wellington (Ed.), Secondary science: Contemporary issues and practical approaches (pp. 168–190). London: Routledge.
• Wilson, J. (1999). Using words about thinking: content analyses of chemistry teachers’ classroom talk. International Journal of Science Education, 21(10), 1067–1084.
• Winefield, H. R., & Chur‐Hansen, A. (2000). Evaluating the out come of communication skill teaching for entry‐level medical students: does knowledge of empathy increase?. Medical Education, 34(2), 90-94.
• Yalom, I. (1992). Grup psikoterapisinin teori ve pratiği (Çev. Ataman Güngör ve Özgür Karaçam). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
• Yamak, H., Bulut, N., & Dündar, S. (2014). 5. sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerileri ile fene karşı tutumlarına FeTeMM etkinliklerinin etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 63-84.
• Yaylacı, A. F. (2013). Öğretmenlerin kendilerini geliştirmelerine ilişkin yaklaşım sorunu. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25-40.
• Yeşilyurt, E. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğinin genel yeterliklerine yönelik yeterlik algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 71-100.
• Yıldırım, A., & Şimşek, A. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldıztepe, E. (2018). İstatistik mezunlarının istihdamında aranan niteliklerin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 49-60.
• Yurdakul, N. B., Ker-Dinçer, M., & Akıncı-Vural Z. B. (2008). Searching for excellence in educational communication: The Role of IQ, EQ and SQ. Ahmet Yesevi University Board of Trustees, 45, 147-164.
• Yüksel Şahin, F. (2017). Grupla iletişim becerileri eğitiminin üniversite öğrencilerinin iletişim beceri düzeylerine etkisi. Erkan, S. ve Kaya, A. Deneysel Olarak Sınanmış grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programları II içinde, 5. Baskı (s. 1-66). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.