8. Sınıf öğrencilerinin Osmanlı Devleti’ni sona erdiren anlaşmalara yönelik bilişsel yapılarının KİT aracılığı ile incelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 15, 22.05.2021

Sibel Yazıcı Ilhan Kulaca Abdurrahman Ertürk

https://doi.org/10.17497/tuhed.830434

Öz

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi Türkiye Cumhuriyeti’nin hangi koşullarda kurulduğunun anlaşılması açısından önemlidir. Bu noktadan hareketle çalışma, 8. sınıf öğrencilerinin Birinci Dünya Savaşı sonrası Osmanlı Devleti’ni sona erdiren Mondros Ateşkes ve Sevr Barış Antlaşmalarına yönelik bilişsel yapılarını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji kullanılmıştır. Katılımcı grup, ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Antlaşmaların bilişsel açıdan oluşturduğu yapıyı ölçmek amacıyla 116 8. Sınıf öğrencisine Kelime İlişkilendirme Testi (KİT) uygulanmış; ayrıca antlaşmaların oluşturduğu algıya yönelik bir cümle yazmaları istenmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir. KİT verilerine göre öğrenciler, Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla ilgili % 85, Sevr Antlaşmasıyla ilgili % 76 geçerli kelime üretebilmiştir. Bu durum bilişsel açıdan Mondros Ateşkes Anlaşması’nın Sevr Anlaşmamasına oranla daha etkin olarak algılandığını göstermektedir. KİT analiz edildiğinde anlaşmalarla ilgili ortak bir bilişsel algının oluşabildiği görülmüş, kavramlar beş kategori altında toplanmıştır. Bunlar; Anlaşmalar sonucu ortaya çıkan durum, Duruma neden olan etkenler, Antlaşmalara karşı tepkiler, Anlaşmaların oluşturduğu psikolojik durum, Antlaşmalarla ilişkili; mekân, zaman, kişi ve milletler kategorileridir. Anahtar cümleler değerlendirildiğinde %70 bilimsel bilgi içeren, %26 yüzeysel bilgi içeren ve %4 kavram yanılgısı içeren cümle ortaya çıkmıştır. Bu durum öğrencilerin bilişsel açıdan anlaşmalarla ilgili yeterli bilgi seviyesine ulaşabildiklerini göstermektedir. Çalışmanın sosyal bilgiler eğitimi tarih alanındaki bilişsel algıyı ortaya çıkarma çalışmalarına örnek oluşturabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihi, Mondros ateşkes anlaşması, Sevr barış anlaşması, kelime ilişkilendirme testi

An analysis of the cognitive patterns of the eighth-grade students about the treaties that ended the Ottoman Empire through the WAT

Öz

The course History of Revolution and Kemalism is significant in understanding the conditions when the Republic of Turkey was established. This study has attempted to reveal the cognitive patterns of the eighth-grade students concerning the Armistice of Mudros and the Treaty of Sèvres which ended the Ottoman State. Phenomenology, one of the qualitative research methods, was used in the study. The participants were selected using the criterion sampling technique. They were 116 eighth-grade students. The data were collected through the word association test (WAT). Additionally, the participants were also asked to write a statement about their perceptions of these two treaties. The data obtained were examined using content analysis. The findings from the WAT indicate that the students produced the statements about the Armistice of Mudros of which 85% are valid. It is 76% for the Treaty of Sèvres. Therefore, it can be stated that the participants have much more active perceptions about the Armistice of Mudros in contrast to the Treaty of Sèvres. The WAT data also reveal that the participants have a common cognitive understanding about these treaties which are categorized into five groups: the situation following the treaties, the reasons for the treaties, reactions in regard to these treaties, psychological situations about them, and a group of entities in regard to the treaties such as space, time, figures and countries involved. The analysis of the key terms produced by the participants indicates that 70% of them are scientific terms, 26% of them superficial terms, and 4% misconceptions. Therefore, it is possible to state that the students who participated in the study have a sufficient cognitive understanding of these two treaties. The study is one of the attempts to reveal the cognitive understanding of the students about historical events in social studies courses.

Anahtar Kelimeler

history of revolution and Kemalism, the armistice of Mudros, treaty of Sèvres, word association test

Kaynakça

• Akpınar, A. (2016). Factors Influencing the use of urban greenways: A case study of Aydın, Turkey. Urban Frostery and Urban Greening, 16. 123- 131.
• Altıntaş, S., Gökçen Kabaran, G. ve Kabaran, H. (Winter 2018). Öğretmen adaylarının eğitim programı kavramına ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi ile belirlenmesi. Turkish Studies Volume: 13 (4), 1397-1411
• Ayaz, E., Karakaş, H. ve Sarıkaya, R. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının Nükleer enerji kavramına yönelik düşünceleri: Bağımsız ilişkilendirme örneği. Cumhuriyet Üniversitesi, Fen Bilimleri Dergisi, 37, 42-54.
• Bahar, M., Johnstone, A.H. and Sutcliffe, R.G. (1999). Investigation of Students cognitive structure in elemantary genetics through word association tests. Journal of Biological Education, 33, 134-14.
• Bahar, M. ve Kılıç, F. (2001). Kelime İletişim Testi Yöntemi İle Atatürk İlkeleri Arasındaki Kavramsal Bağların Araştırılması. X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Bolu.
• Bahar, M. ve Özatlı, N.S. (2003). Kelime iletişim test yöntemi ile lise 1.sınıf öğrencilerinin canlıların temel bileşenleri konusundaki bilişsel yapılarının araştırılması. BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 5(2), 75-85.
• Bahar, M., Nartgün, Z., Durmuş, S. ve Bıçak, B. (2014). Geleneksel- tamamlayıcı ölçme değerlendirme teknikleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Barr, R., Barth, J.L. and Shermin, S.S. (2013). The Nature of the social studies (C. Dönmez çev.ed.) Ankara: Pegem Akademi.
• Çiftçi, S. (2009). Kelime çağrışımlarının cinsiyet değişkenine göre gösterdiği temel nitelikler üzerine bir deneme. Turkish Studies, 4(3), 633-654.
• De Groot-Reuvekamp, M. J., Van Boxtel, C., Rox, A., Harnett, P. (2014). The understanding of historical time in the primary history curriculum in England and the Netherlands. Journal of Curriculum Studies. 46, 487–514.
• Deveci, H., Köse, T.Ç. ve Gürdoğan, B. Ö. (2014). Öğretmen adaylarının sosyal bilimler ve sosyal bilgiler kavramlarına ilişkin bilişsel yapıları: Kelime ilişkilendirme testi uygulaması Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(16), 102-124
• Doğan, S., Güngör Yücel, M. ve Güngör, O. (2018). Turizm meslek yüksekokulu öğrencilerinin sosyal medyaya yönelik bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığı ile incelenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 1, 166-176.
• Ekici, G., Gökmen, A. ve Kurt, H. (2014). Öğretmen adaylarının “bilgisayar” kavramı konusundaki bilişsel yapılarının incelenmesi Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(3), 357-401.
• Ercan, F., Taşdere, A. ve Ercan, N. (2010). Kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla bilişsel yapının ve kavramsal değişiminin gözlenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi 7(2), 136- 154.
• Eren, F. (2012). İlköğretim öğrencilerinin bilişim teknolojileri algılarının kelime ilişkilendirme testi kullanılarak incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Güneş, M.H. ve Gözüm, A.İ.C. (2013). İlköğretimde işlenen ekoloji konusunun 10. sınıf öğrencilerin ekosistem ekolojisi konusundaki hazırbulunuşluk düzeyleri üzerindeki etkisinin saptanmasında kelime ilişkilendirmenin kullanılması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 252-264.
• Gürkan, B , Aksoy, N. ve Erbağcı, N . (2020). Ortaokul öğrencilerinin disiplinler arası kavramlara ilişkin bilişsel yapılarının değerlendirilmesi . Marmara University Atatürk Education Faculty Journal of Educational Sciences, 52 (52) , 617-643.
• Işıklı, M., Taşdere, A. ve Göz, N. L. (2011). Kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla öğretmen adaylarının Atatürk ilkelerine yönelik bilişsel yapılarının incelenmesi. Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 50-72.
• İnel, Y., Akar C. ve Üztemur, S.S. (2016). Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin yönetim biçimleri kavramlarına yönelik algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla tespiti. Tarih Okulu Dergisi, 9(28), 523-540.
• İnel, Y. ve Ünal, A.İ. (2018). Ortaokul öğrencilerinin devlet ve hükümet kavramlarına yönelik bilişsel yapılarının tespiti Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi 2 (2), 1-13.
• Kabapınar, Y. (2007). The Images of ‘‘Others’’ and Tolerance in Turkish History and Social Studies Textbooks: ‘‘Not us’’, ‘‘The Other is to Blame’’. R. Kaymakcan ve O. Leirvik (Eds.) Teaching for Tolerance in Muslim Majority Societies içinde (ss. 33-50). İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Kaya, B. (2014). Sosyal Bilgiler ve düşünme becerileri. R. Turan, A.M. Sünbül, H. Akdağ (ed.). Sosyal Bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar- 1. (ss. 147-163). Ankara: Pegem Akademi
• Kaya, B. ve Bozyiğit, R. (2019). Coğrafya öğretmen adaylarının coğrafya kavramı üzerine düşünceleri International Journal of Geography and Geography Education, 39, 55-69.
• Kazım Karabekir (1992). Paşaların Hesaplaşması, İstiklal Harbine Neden Girdik. Nasıl Girdik, Nasıl İdare Ettik, (Yay. Hz. İsmet Bozdağ), İstanbul.
• Keskin, E. ve Örgün, E. (2015). Kelime İlişkilendirme Testi Aracılığıyla Sürdürülebilir Turizm Olgusunun Kavramsal Analizi: Ürgüp Örneği. Journal of Tourism and Gatronomy Studies 3(1), 30-40.
• Keskin, E., Örgün, E. ve Akbulut, B.A. (2017). Gastronomi kavramının kelime ilişkilendirme testi aracılığı ile analizi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(3), 255-267.
• Köçer, M. ve Demir, S.B. (2009). Atatürk ilke ve inkılâplarına yönelik olarak geliştirilen tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(3), 877 – 887.
• Köseoğlu, F. ve Bayır, E. (2011). Kelime ilişkilendirme test yöntemiyle kimya öğretmen adaylarının gravimetrik analize ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 107-125.
• Kurt, H. ve Ekici, G. (2013). Biyoloji Öğretmen Adaylarının Bağımsız Kelime İlişkilendirme Testi ve Çizme-Yazma Tekniğiyle “Osmoz” Kavramı Konusundaki Bilişsel Yapılarının Belirlenmesi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 809-829.
• Marshall, M. N. (1996). Sampling For Qualitative Research. Family Practice, 13(6), 522-526. MEB (2018). T.C İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları
• Merriam, S.B. (2015). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. Çeviren: Selahattin Turan Ankara: Nobel Yayıncılık (3. basımdan çeviri)
• Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. New York: Sage
• Nakiboğlu, C. (2008). Using word assocations for assesing nonmajor science students’ knowladge structure before and after general chemistry instruction: the case of atomic structure. Chemistry Education. Research and Practice, 9, 309-322.
• Önel, A. ve Yüce, Z. (2016). Fen bilgisi öğretmen adaylarının “evrim” konusundaki bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi ile belirlenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 23-33.
• Özata Yücel, E. ve Özkan, M. (2010). Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının çevre algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığı ile belirlenmesi, E-İnternational Journal of educational research 5(4). 41-56.
• Özatlı, N. S. ve Bahar, M. (2010). Öğrencilerin boşaltım sistemi konusundaki bilişsel yapılarının yeni teknikler ile ortaya konması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 9-29.
• Özdemir, M.A. (2018). Turizm öğrencilerinin boş zaman ve rekreasyon kavramlarına yönelik bilişsel yaklaşımı: Kelime ilişkilendirme testi. International Journal of Cultural and Social Studies 4(1), 219-236.
• Öztaş, S . (2018). Tarih Derslerinde Bir Öğretim Materyali: Edebî Ürünler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (11), 27-41.
• Polat, G. (2013). 9. sınıf öğrencilerinin çevreye ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi tekniği ile tespiti. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi 7(1).
• Reuvekamp, M. de G., Ros, A., Boxtel von C. and Oort, F. (2017). Primary school pupils’ performances in understanding historical time. Education 3-13, 45:2, 227-242, DOI: 10.1080/03004279.2015.1075053.
• Tokcan, H. ve Topkaya, Y. (2016). Öğretmen adaylarının Ortadoğu algısının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla incelenmesi (Kilis ve Niğde örneği). 15. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Bodrum, Muğla (11-14 Mayıs).
• Tokcan, H. ve Yiter, E. (2017). 5. Sınıf öğrencilerinin doğal afetlere ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığı ile incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 18(1), 115-129.
• Tuna, Y.E. (2018). Tarih ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Atatürk ilkelerine ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığı ile belirlenmesi. Turkish History Education Journal 7(1), 43-68.
• Türkmen, Z. (2000). 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Ateşkes Antlaşmasına göre Türk Ordusunun kuruluş ve kadrosuna bir bakış, Anakara Üniversitesi, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı 11, 615-632.
• Uzun, H. (2006). Tarih bilimi ve tarihte nedensellik. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Cilt 7, Sayı 1, 1-13.
• Yazıcı, H., Yazıcı, S., Kulaca, İ. ve Ertürk, A. (2019). “5. sınıf öğrencilerinin doğal afetlere ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesi” Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi 2. Uluslararası Temel Eğitim Kongresi, Tam Metin Bildiri Kitabı, Muğla 23-27 Ekim 2019, 215-227
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.