MULTIPLE READINGS POTENTIAL OF LITERARY TEXTS: SOCIOPOLITICAL IMPLICATIONS OF 1960 MILITARY COUP THROUGH INTERTEXTUAL READING

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 842 - 858, 31.12.2024

Mesut Kuleli

https://doi.org/10.37999/udekad.1531232

Öz

Assuming a significant role in sustainability of social life, culture and its components tend to be integrated into the plots of literary texts so heavily that these elements could go further to constitute the subtexts. The term culture bears an array of components explicitly or implicitly interwoven into a literary text. Sociopolitical developments could also be counted among the cultural components and could present significant perspectives into the culture of a community from which a literary text takes its roots. Briefly defined to result from the interaction between the political developments and the social life, sociopolitical elements could turn out to be the nonfictional knots binding the fictional elements of a plot. Hence, sociopolitical elements could require an intertextual reading approach to a literary text. According to Riffaterre, we cannot talk about the signification of a literary text without the reader recognizing the intertextual references in that text. In this study, the contexts with sociopolitical references to the recent political history of Turkish Republic are identified in the novel titled Dört gün üç gece by Ayşe Kulin, which was released in May 2024 in Türkiye. These contexts are discussed for their intertextual signification for the original culture reader and a potential target culture readership; potential in the sense this novel has not been translated into any other language yet. The analysis of the sociopolitical elements in the novel through a synthesis of the intertextual reading as posited by Riffaterre and the resulting multiple readings potential of the text reveals the recent political history of Turkish Republic with a focus on 1960 military coup.

Anahtar Kelimeler

Multiple readings of a text, intertextual reading, sociopolitical references, culture in literary texts

YAZINSAL METİNLERDE ÇOĞUL OKUMA EKSENİ: METİNLERARASI OKUMA YOLUYLA 1960 DARBESİNİN SOSYOPOLİTİK ÇIKARIMLARI

Öz

Toplumsal hayatın sürekliliğini sağlamakta önemli bir işleve sahip olan kültür ve unsurları, yazınsal eserlerin altmetinlerini oluşturabilecek kadar yoğun bir şekilde metinlerin olay örgüsüne dahil edilebilmektedir. Gerek açık bir biçimde gerek örtük olarak yazınsal metinleri kuşatan kültürün çok sayıda unsuru vardır. Sosyopolitik gelişmeler de bu kültürel unsurlar arasındadır ve bir yazınsal metni doğuran kültürün taşıyıcısı olan topluma dair önemli perspektifler sunarlar. Kısaca toplumdaki siyasi gelişmeler ve toplumsal hayat arasındaki etkileşim olarak tanımlanabilecek olan “sosyopolitik unsurlar”, kurgusal bir olay örgüsünün kurgusal olmayan bağları olarak karşımıza çıkabilmektedir. Böylece bir yazınsal eserdeki sosyopolitik unsurlar söz konusu metne bir metinlerarası okuma gereksinimi doğurabilmektedir. Riffaterre’e göre okurun saptamak zorunda olduğu metinlerarası ilişkiler şayet okur tarafından kaçırılırsa, metnin alımlanması söz konusu olamamaktadır. Bu çalışmada, Ayşe Kulin’in Mayıs 2024’te yayımlanan Dört gün üç gece başlıklı romanında Türkiye’nin yakın siyasi tarihine dair sosyopolitik göndergeler içeren söylemler saptanmış ve bu söylemlerin gerektirdiği/sağladığı metinlerarası okuma hem özgün kültür okuru için hem romanın potansiyel bir çevirisindeki hedef kültür okuru için tartışılmıştır. Riffaterre’in metinlerarası okuma kavramı ile bu okumanın dolaysız olarak ortaya çıkardığı çoğul okuma ve anlamlama eksenleri senteziyle yapılan çözümlemede, romanın 1960 darbesine dair bir yakın tarih okuma ekseni ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çoğul okuma ekseni, metinlerarası okuma, sosyopolitik gönderge, yazında kültür

Etik Beyan

Makalem için Etik Kurul Onayı gerekmemektedir.

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Ağır, Ö. (2021). İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde Türkiye’de tarıma Amerikan etkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 9 (1), 65-89.
• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık // Göstergelerarasılık. Kanguru Yayınları.
• Aslan, Z. (2023, Eylül 12). Turan Emeksiz üzerinden 12 Eylül'ün, 27 Mayıs'ını okumak: "Bir imgenin imhası, bir rövanş". Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/660411/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/turan-emeksiz-%C3%BCzerinden-12-eyl%C3%BCl%C3%BCn-27-may%C4%B1s%C4%B1n%C4%B1-okumak-bir-imgenin
• Aytaç, G. (2003). Genel edebiyat bilimi. Say Yayınları.
• Bahtin, M. (2005). Rabelais ve dünyası (Ç. Öztek, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Barthes, R. (2012). Göstergebilimsel serüven. (M. Rifat ve S. Rifat, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Belge, M. (1976). 12 Mart edebiyatına genel bir bakış. Birikim, (12), 8-16.
• Bostan, H. (2017). Türkiye’de iç göçlerin toplumsal yapıda neden olduğu değişimler, meydana getirdiği sorunlar ve çözüm önerileri. Coğrafya Dergisi, 35, 1-16. https://doi.org/10.26650/JGEOG330955
• Bulut, R. (2020, Mayıs 27). Darbeleri konu alan Türk filmleri. Filmarası. https://www.filmarasidergisi.com/darbeleri-konu-alan-turk-filmleri/
• Çakır, H. & Yavalar, D. E. (2017). Demokrat Parti iktidarı ve basın. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (3), 257-270.
• Çakmak, F. (2015). Halkevlerinin kapatılması ve Cumhuriyet Halk Partisi mallarına el konulması. International Journal of History, 7 (3), 1-21.
• Çelik, H. S. (2023, Ocak 26). Hüseyin Nail Kubalı (1903-1981). Atatürk ansiklopedisi. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/huseyin-nail-kubali-1903-1981/
• Dinç, M. (2020). Türkülerin başına gelenler: Politik-ideolojik sebeplerle değiştirilen türküler üzerine. Folklor/Edebiyat, 26(3), 483-508. DOI: 10.22559/folklor.1246
• Eco, U. (2012). Yorum ve aşırı yorum. (K. Atakay, Çev.). Can Yayınları.
• Ekiz, A. (2019, Mayıs 27). 1960 darbesine giden yolun kilometre taşı öğrenci eylemleri oldu. AA. https://www.aa.com.tr/tr/demokrasinin-infazi-27-mayis/1960-darbesine-giden-yolun-kilometre-tasi-ogrenci-eylemleri-oldu/1154274
• Ertürk, Y. (2023). 27 Mayıs 1960 askeri darbesi ve darbe sürecinde silahlı kuvvetler içindeki bölünme ve rekabet. Türk Dünyası Araştırmaları, 134 (264), 1-42. DOI: 10.55773/tda.1121453
• Euronews (2021, Eylül 6). 6-7 Eylül olaylarının yıl dönümü: Neler yaşandı, nasıl hatırlanıyor? https://tr.euronews.com/2021/09/06/6-7-eylul-olaylar-65-y-l-donumu-neler-yasand-nas-l-hat-rlan-yor-
• Günay-Erkol, Ç. (2016, Ağustos 15). Askerî darbeler ve tanıklık romanları. T24. https://t24.com.tr/k24/yazi/darbe-ve-taniklik,811
• Güneş, M. (2012). Adnan Menderes ve halkevleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12 (25), 141-155.
• Karaömerlioğlu, M. A. (2009). Tek parti döneminde halkçılık. Modern Türkiye’de siyasi düşünce. Cilt 2. Kemalizm. A. İnsel (Ed.). ss. 272-283. İletişim.
• Kerimoğlu, H. T. (2020). İmparatorluktan Cumhuriyete Türkiye’de askeri darbeler ve toplum. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 20 (15 Temmuz Özel Sayı), 147-160.
• Kristeva, J. (1986). Word, dialogue, and the novel. The Kristeva reader. T. Moi (Ed.). ss. 35-61. Columbia University Press.
• Kuleli, M. (2023). Bir metin iki kültür: Shakespeare’de söyleşimci imgelerin Türk edebiyat çoğuldizgesinde görünürlüğü. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (35), 83-103. DOI: 10.37599/ceviri.1355903
• Kulin, A. (2024). Dört gün üç gece. Everest Yayınları.
• Narlı, M. (2007). Romanda darbeler ve demokrasi. Muhafazakar Düşünce, (13-14), 157-172.
• Öztürk Kasar, S. (2009). Pour une sémiotique de la traduction. La traduction et ses méiters. C. Laplace, M. Lederer & D. Gile (Eds.). ss. 163-175. Lettres Modernes Minard, Coll. “Champollion 12”.
• Palabıyık, D. Ç. (2020, Mayıs 7). Adnan Menderes öncülüğünde makineleşmeyle birlikte tarım devrimi yaşandı. AA Ekonomi. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/adnan-menderes-onculugunde-makinelesmeyle-birlikte-tarim-devrimi-yasandi/1854663
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. Say Yayınları.
• Riffaterre, M. (1984). Intertextual representation: On mimesis as interpretive discourse. Critical Inquiry, 11 (1), 141-162.
• Riffaterre, M. (1990). Fictional truth. The John Hopkins University Press.
• Şahinkaya, S. (2010). 29 Nisan 1960’da Siyasal Bilgiler Fakültesi ve adım adım 27 Mayıs. Mülkiye Dergisi, 34 (267), 97-121.
• Tekin, F. (2021). 27 Mayıs 1960 askeri darbesi sonrası Milli Birlik Komitesi ve propaganda çalışmaları. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2), 1-23. DOI: https://doi.org/10.30803/adusobed.939399
• Temel, M. & Doğaner, Y. (2022, Eylül 23). 27 Mayıs 1960 darbesi. Atatürk ansiklopedisi. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/27-mayis-1960-darbesi/
• Tuna, D. (2019). Orwell’in Hayvan Çiftliği’nde metinlerarasılık ve çoğul okuma eksenleri. Eğitim Yayınevi.
• Tuna, D., & Kuleli, M. (2017). Çeviri göstergebilimi çerçevesinde yazınsal çeviri için bir metin çözümleme ve karşılaştırma modeli. Eğitim Yayınevi.
• Yaylacı, E., Yaylacı, H., Halef, E. & Değirmenci, A. (2023). Demokrat Parti döneminde yeni sosyo ekonomik kültürel coğrafya - Köylüler ve kentliler. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 10 (91), 184-189. DOI: http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.3460
• Yeşilbursa, B. K. (2020). CENTO: The forgotten alliance in the Middle East (1959-1979). Middle Eastern Studies, 56 (6), 854-877. DOI: https://doi.org/10.1080/00263206.2020.1755841
• Yılmaz, E. (2022). Demokrat Parti dönemi (1950-1960) kentleşme sürecinde öne çıkan özellikler. International Social Sciences Studies Journal, 8 (99), 2059-2064. DOI: http://dx.doi.org/10.2922 8/sssj.62814