Ortaokul Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi: Bir Dereceli Puanlama Anahtarı Geliştirme Çalışması

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 1, 882 - 911, 15.07.2021

Sinan Bülbül , Buket Özüm Bülbül

https://doi.org/10.33711/yyuefd.938727

Cited By: 4

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul ders kitaplarını değerlendirmeye yönelik bir dereceli puanlama anahtarını geliştirmektir. Bu amaç kapsamında araştırmacılar tarafından ilgili literatür taranarak ve Millî Eğitim Bakanlığı’nın yayınladığı taslak ders kitabı değerlendirme kriterleri dikkate alınarak bir dereceli puanlama anahtarı oluşturulmuştur. Dereceli puanlama anahtarı hazırlama kriterleri dikkate alınarak oluşturulduktan sonra 2019-2020 eğitim öğretim yılı güz döneminde 39 öğretmen ile iki aşamalı uygulamalar yapılmıştır. Birinci aşamada geçerlik çalışmalarını yürütebilmek için 39 öğretmenden dereceli puanlama anahtarının uygun olup olmadığına yönelik görüşleri alınmıştır. İkinci aşamada ise aralarından seçilen 10 öğretmen ile dereceli puanlama anahtarının güvenirlik analizleri yürütülmüştür. Veriler kapsam geçerliğine bir kanıt oluşturması için kodlayıcılar arasındaki uzlaşma katsayısına, güvenirliğin sağlanması için de Cronbach’s Alpha ile puanlayıcılar arasındaki tutarlılık Kendall’s W katsayısına bakılarak analiz edilmiştir. Çalışmanın geçerlik ve güvenirlik aşamalarının tamamlanması sonucunda toplam beş boyut 40 göstergeden oluşan, ortaokul ders kitaplarını incelemeye yönelik bir dereceli puanlama anahtarı geliştirilmiştir. Geliştirilen dereceli puanlama anahtarının boyutları; konuya giriş, ölçme ve değerlendirme, bilimsel içerik, dil ve anlatım, görsel tasarım şeklindedir. Çalışma kapsamında geliştirilmiş dereceli puanlama anahtarının ders kitabı seçimi ve değerlendirmelerinde nitelikli ve objektif bir değerlendirme sağlayacağı için tüm branş öğretmenleri tarafından kullanılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul ders kitabı, Dereceli puanlama anahtarı, Ders kitabı inceleme, Ölçme aracı geliştirme., Ortaokul ders kitabı, Dereceli puanlama anahtarı, Ders kitabı inceleme, Ölçme aracı geliştirme.

Kaynakça

• Akdeniz, A. R. (2004). Konu alanı ders müfredatı incelenmesi dersinde yürütülen etkinlikler ve kazandırılan davranışların değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 29(134), 11-18.
• Alghies, W. M. O. & İncikabi, L. (2020). Libya matematik ders kitaplarının analizi: İlköğretim yedinci sınıftan dokuzuncu sınıfa. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 4(3), 295-314.
• Alkan, S. & Güven, B. (2018). Ders kitaplarında kullanılan örnek türlerinin analizi: Limit konusu. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi, 9(1), 147-169.
• Altun, M., Arslan, Ç. & Yazgan, Y. (2004). Lise matematik ders kitaplarının kullanım şekli ve sıklığı üzerine bir çalışma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 131-147.
• Andrade, H. (2008). Self-assessment through rubrics. Educational Leadership, 65(4), 60-63.
• Arslan, S. & Özpınar, İ. (2009). İlköğretim 6. sınıf matematik ders kitaplarının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 97-113.
• Aydın, Ş. & Şakar, S. (2020, September). Matematik dersi öğretim programı geometri ve ölçme öğrenme alanları kazanımlarının düşünme becerileri açısından incelenmesi. EJER Congress 2020 Conference Proceeding.
• Bakırcı, H. & Gülseven, E. (2018). 2017 yılında güncellenen ortaokul beşinci sınıf fen bilimleri ders kitabının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 638-671.
• Bakırcı, H. & Öçsoy, K. (2017). Fen bilimleri ders kitaplarında yer alan etkinliklerin girişimcilik bağlamından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 256-276.
• Benjamin, S. (2006). The quality rubric: A systematic approach for implementing quality principles and tools in classrooms and schools. Milwaukee, Wis: ASQ Quality Press.
• Bingölbali, E. & Bingölbali, F. (2020). An examination of tasks in elementary school mathematics textbooks in terms of multiple outcomes and multiple solution methods. International Journal of Educational Studies in Mathematics, 7(4), 214-235.
• Bora, A. & Arslan, M. (2021). Türkçe ders (5, 6, 7, 8) kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(1), 222-236.
• Brookhart, S. M. (2013). How to create and use rubrics for formative assessment and grading. Alexandria, VA: ASCD Publications.
• Bülbül, B.Ö. (2019). How to create and use rubrics? S. Çepni & Y. Kara (Eds.), Current studies in educational measurement evaluation (pp. 257-268). Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Bütüner, S. Ö. (2020). Türkiye’de okutulan ortaokul matematik ders kitaplarının aritmetik ortalama kavramına ilişkin öğrencilere sunduğu öğrenme fırsatları. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(1), 157-187.
• Caner, M. & Kurt, B. (2020). Textbook evaluation approaches. Journal of World of Turks, 12(1), 365-382.
• Cooper, B. S. & Gargan, A. (2009). Rubrics in education: Old term, new meanings. Phi Delta Kappan, 91(1), 54–55.
• Çelik, T., Çetinkaya, G. & Aydoğan-Yenmez, A. (2020). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği ve anlaşılabilirliği üzerine öğretmen-öğrenci görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 53(1), 1-28.
• Danielson, C. & Dragoon, J. (2016). Performance tasks and rubrics for upper elementary mathematics. New York: Routledge.
• Duman, T., Karakaya, N. & Çakmak, M. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu (Matematik). Ankara: Nobel Yayınları.
• Eroğlu-Doğan, E., Eki̇nci̇, R. & Doğan, D. (2020). Fen bilimleri ders kitapları ile ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(5), 3479-3499. Fan, L. (2013). Textbook research as scientific research: towards a common ground on issues and methods of research on mathematics textbooks. ZDM – Mathematics Education, 45(5), 765-777.
• George, D. & Mallery, P. (2003). Using SPSS for windows step by step a simple guide and reference. London: Pearson Education.
• Goodrich, H. (1997). Understanding rubrics. Educational Leadership, 54(4), 14-17.
• Herbel-Eisenmann, B. A. (2007). From intended curriculum to written curriculum: Examining the "voice" of a mathematics textbook. Journal for Research in Mathematics Education, 38(4), 344-369.
• Jackson, M. & Larkin, J.M. (2002). Teaching students to use grading rubrics. Teaching Exceptional Children, 35(1), 40-45.
• Karabulut, A. & Öz-Ni̇şli̇, E. (2020). Özel eğitim uygulama okullarında okutulan ders kitaplarının öğretmenler tarafından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(4), 1773-1791.
• Kılıç, A. & Seven, S. (2002). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Kılıç, Z., Atasoy, B., Tertemiz, N., Şeren, M. & Ercan, L. (2001). Öğretimde ders kitaplarının yeri, önemi ve genel özellikleri. L. Küçükahmet (Ed.). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu, fen bilgisi (ss. 93-111). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kılıçoğlu, E. (2020). Ortaokul matematik ders kitabı etkinliklerinde soyutlama becerisinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3). 628-650.
• Marzano, R. J., Pickering, D. & McTighe, J. (1993). Assessing students outcomes: Performance assessment using the dimensions of learning model. USA: McREL Institute
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). California: Sage Publications, Inc.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Matematik dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Moskal, B. M. & Leydens, J. A. (2000). Scoring rubric development: Validity and reliability. Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(10), 1-6.
• Mullen, Y. K. (2003). Student improvement in middle school science. (Unpublished Master’s Thesis). Wisconsin Oshkosh University, Wisconsin, USA.
• Oktay, Ö., Üner, S., & Şen, A. İ. (2021). Fen bilimleri, fizik, kimya, biyoloji öğretim programları ile ders kitaplarının okul dışı öğrenme yönünden incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 58, 671-710.
• Özkaya, F. ve Duru, A. (2020). Ortaokul matematik ders kitaplarında değerler eğitimi kapsamındaki değerlerin yer alma durumlarının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 43-67. Pınarbaşı, T. (2002). Çözünürlük ile ilgili kavramların anlaşılmasında kavramsal değişim yaklaşımının etkinliğinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Popham, J. W. (1997). What’s wrong and what’s right with rubric. Educational Leadership, 55(2), 72-75.
• Russell, M. K. & Airasian, P. W. (2001). Classroom assessment: Concepts and applications. Boston: McGraw-Hill.
• Schafer, W. D., Swanson, G., Bene, N. & Newberry, G. (1999). Effects of teacher knowledge of rubrics on student achievement in four content areas. Applied Measurement in Education, 14(2), 151-170.
• Stevens, D. & Levi, A. (2005). Introduction to rubrics: An assessment tool to save grading time, convey effective feedback, and promote student learning. Sterling, Virginia: Stylus Publishing, LLC.
• Şirin, B. & Yıldız, A. (2020). 8. sınıf matematik ders kitabının PISA temel matematik beceri seviyelerine göre incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 9(4), 1158-1176.
• Tavşancıl, E. & Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık. Temel, S. (2021). Fiziksel ve kimyasal değişme: keskin sınırlarla ayrılabilir mi?. Milli Eğitim Dergisi, 50(229), 545-566.
• Tenam-Zemach, M. & Flynn, J. E. (2015). A rubric nation: Critical inquiries on the impact of rubrics in education. Charlotte, NC: Information Age Publishing.
• Turgut, B. (1996). Ders Kitapları ile İlgili Etkinlikler. Türkiye ve Almanya’da Ders Kitapları Sempozyumu, Ankara.
• Üredi, L. & Ulum, H. (2020). İlkokul matematik ders kitaplarında bulunan ünite değerlendirme sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2). 432-447.
• Vaughn, P. M. (2002). Enhancing student development in service-learning with performance-based assessment rubrics. (Unpublished Doctoral Dissertation), Arizona State University, Arizona, USA.
• Wolf, K. & Stevens, E. (2007). The role of rubrics in advancing and assessing student learning. The Journal of Effective Teaching, 7(1), 3-14.
• Yaşar, O. (2005). Türkiye’de okutulan orta öğretim coğrafya ders kitaplarında ölçme ve değerlendirme çalışmalarına yönelik karşılaştırmalı bir yaklaşım. International Journal of Progressive Education, 1(2), 9-30.
• Yılmaz, A., Seçken, N. & Morgil, İ. (1998). Lise 11. sınıf kimya 3 ders kitaplarının kimya eğitimine uygunluklarının araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(14), 73-83.
• Yılmaz, M., Gündüz, E., Di̇ken, E. & Çi̇men, O. (2017). 8. sınıf fen bilimleri ders kitabındaki biyoloji konularının bilimsel içerik açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 17-35.
• Yücel, M. & Karamustafaoğlu, S. (2020). Ortaokul 5. ve 6. sınıf fen bilimleri ders kitapları hakkında öğretmen görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 93-120.