From the Quest for Legitimacy to the Loss of Legitimacy: True Path Party-Army Relations from 1980 to 2000

Yıl 2024, Sayı: 16, 54 - 74, 18.08.2024

Caner Yacan

https://doi.org/10.21733/ibad.1394648

Öz

This study focuses on the True Path Party-Army relations from the birth of the TPP until the period when Çiller left the Party chairmanship. Thus, it is aimed to reveal how the Party's national popular policies have changed as a result of its relations with the Army. In order to achieve the stated aim, historical comparative research method was used in the study. It is thought that a comparative examination of the period from the founding of the Party to Demirel's Presidency and the period when Çiller was the Chairman of the Party can reveal the discussions, dilemmas and continuities between the two periods in the Party's relations with the Army. As a matter of fact, the TPP's most important national popular move to expand its voter base since its foundation was based on the discourse of democracy. The rhetoric of 'resistance against military tutelage' was placed at the center of the Party's discourse on democracy. The Party's attitude towards the civilian administration's dominance over the Army in the period leading up to Demirel's presidency constitutes an important example of the civilianization efforts in Turkish political life. During the Çiller period, this effort was replaced by an essentialist nationalist understanding adorned with the themes of 'flag, azan and land'. In this period, the Party went from a period in which it strengthened its legitimacy through the Army to a period in which it lost legitimacy through the Army.

Anahtar Kelimeler

True Path Party, Süleyman Demirel, Tansu Çiller, Army, February 28.

Meşruiyet Arayışından Meşruiyet Kaybına: 1980’den 2000’e DYP-Ordu İlişkileri

Öz

Çalışmada, DYP’nin doğuşundan, Çiller’in Parti genel başkanlığını bıraktığı döneme kadar geçen süreçte, DYP-Ordu ilişkileri ele alınmaktadır. Böylece Ordu ile ilişkiler sonucunda Parti’nin ulusal popüler politikalarında nasıl bir değişim yaşandığının ortaya konulması amaçlanmaktadır. Belirtilen amaca ulaşmak için çalışmada tarihsel karşılaştırmalı araştırma yönteminin kullanılması planlanmıştır. Partinin kuruluşundan Demirel'in Cumhurbaşkanlığına kadar olan dönem ile Çiller'in Parti genel başkanı olduğu dönemin karşılaştırmalı olarak incelenmesinin, Partinin ordu ile ilişkilerinde iki dönem arasında yaşanan tartışmaları, ikilemleri ve süreklilikleri ortaya koyabileceği düşünülmektedir. Nitekim DYP’nin kuruluşundan itibaren seçmen tabanını genişletmeye yönelik en önemli ulusal popüler hamlesi demokrasi söylemi üzerine kurulmuştur. Parti’nin demokrasi söyleminin merkezine ‘sivilleşme’ retoriği oturtulmuştur. Parti’nin Demirel’in Cumhurbaşkanlığına kadar geçen süreçte özellikle sivil yönetimin ordu üzerinde hakimiyet sahibi olmasına yönelik takındığı tavır, Türkiye siyasal hayatındaki sivilleşme çabalarının önemli bir örneğini oluşturmaktadır. Çiller döneminde ise sivilleşme çabası yerini daha çok ‘bayrak, ezan, toprak’ temalarıyla süslenmiş özcü bir milliyetçi anlayışa bırakmıştır. Bu dönemde Parti’nin Ordu üzerinden meşruiyetini güçlendirdiği bir dönemden, Ordu aracılığıyla meşruiyet kaybına uğradığı bir döneme geçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğru Yol Partisi, Süleyman Demirel, Tansu Çiller, Ordu, 28 Şubat.

Kaynakça

• Akça, İ. (2018). 1980 sonrası Türkiye’de hegemonya projeleri ve otoriterizmin değişen biçimleri. İ. Akça, A. Bekmen, B. A. Özden (der.) Yeni Türkiye’ye varan yol. neoliberal hegemonyanın inşaası içinde. (pp.27-67). İletişim Yayınları.
• Akça, İ. (2004). Kolektif bir sermayedar olarak Türk Silahlı Kuvvetleri. In Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu (der.) Bir zümre, bir parti, Türkiye’de ordu, birikim’den seçmeler: 2. (pp.225-269) Birikim Yayınları.
• Alkan, M. Ö. (2006). Türkiye’de seçim sistemi tercihinin misyon boyutu ve demokratik gelişime etkileri. Anayasa Yargısı Dergisi, 22(1), 133-165.
• Altınay, A., & Bora, T. (2003). Ordu, militarizm ve milliyetçilik. In Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (ed.). Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Milliyetçilik. (pp.140-154) İletişim Yayınları.
• Aygen, M. (2018). Ordu siyaset ilişkileri: Türkiye örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(13), 248-266. https://doi.org/10.33692/avrasyad.510113.
• Balta, P. E. (2010). Dış tehditten iç tehdite: Türkiye’de doksanlarda ulusal güvenliğin yeniden inşası. In Balta P. E. & Akça İ. (der). Türkiyede ordu, devlet ve güvenlik siyaseti. (pp.407-433) İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bayramoğlu, A, İnsel, A., & Laçiner, Ö. (2013). Bir zümre, bir parti Türkiye’de ordu. Birikim Yayınları.
• Bayramoğlu, A. (2004). Asker ve siyaset. In Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu (der.). Bir zümre, bir parti Türkiye’de ordu. (pp.283-293). Birikim Yayınları.
• Canveren, Ö. (2021). Türkiye’de ordu - siyaset - toplum ilişkilerinin genel bir panoraması: tarihsel-sosyolojik bir değerlendirme. Mülkiye Dergisi, 45(1), 125-153.
• Cizre, Ü. (2013). Egemen ideoloji ve Türk silahlı kuvvetleri kavramsal ve ilişkisel bir analiz. In A. İnsel ve A. Bayramoğlu (der). Bir zümre bir parti Türkiye’de ordu. (pp.135-161) Birikim Yayınları.
• Cizre, Ü. (2002). From ruler to pariah: The life and times of the True Path Party. In B. Rubin and M. Heper (der.) Political Parties in Turkey. (pp.82-101). Frank Cass&Co.Ltd.
• Cizre, Ü. (1999a). Liberalizm, demokrasi ve Türk merkez sağı: Doğru Yol Partisi’nin kimlik bunalımı. In Muktedirlerin siyaseti merkez sağ-ordu-İslamcılık. İletişim Yayınları.
• Cizre, Ü. (1999b). Türk ordusunun siyasi özerkliği. In Muktedirlerin siyaseti merkez sağ-ordu-İslamcılık. İletişim Yayınları.
• Çavuşoğlu, H. (2009). Türk siyasal yaşamında Doğru Yol Partisi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Demirel, S. (1989). Değişen dünyada Türkiye’nin gündemi. Mülkiyeliler Birliği İstanbul Şubesi.
• Doğan, A. (2009). Askeri müdahalelerin orduya etkisi. İletişim Yayınları.
• Duman M., Z. (2019). Türkiye’de ordu siyaset ilişkileri ve askeri darbelerin ideolojik kökenleri. İnsan&İnsan Dergisi, 6(20), 145-164.
• Gülalp, H. (2003). Kimlikler siyaseti, Türkiye’de siyasal İslamın temelleri. Metis Yayınları.
• Hale, W. (1988). Transition to civillian govermnets in Turkey: the military perspective. In Heper, M. & Evin, A. (der) State, democracy and the military Turkey in the 1980s. (pp.159-177). Walter de Gruyter.
• Karpat, K. H. (2010). Osmanlı’dan günümüze asker ve siyaset. Timaş.
• Köktürk, A. (2021). Türk ordusunun sermaye ile ilişkisi ve ordu-siyaset ilişkisinin dönüşümü. İnsan&İnsan Dergisi, 8(29), 15-29.
• Kuru, T. A. (2013). Türkiye’de askeri vesayetin yükseliş ve düşüşü: İslamcılık, Kürtçülük ve Komünizm korkuları. In Kuru, T. A. ve Stephan A. (der) Türkiye’de demokrasi, İslam ve laiklik. (pp.139-159). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Parla, T. (2004). Türkiye’de merkantilist militarizm (1960-1998). In Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu (der.) Bir zümre, bir parti, Türkiye’de ordu, Birikim’den seçmeler: 2. (pp.201-223). Birikim Yayınları.
• Sunay, C. (2010). Türk siyasetinde sivil-asker ilişkileri, 27 Mayıs-12 Mart-12 Eylül ve sonrası. Orion Yayınları. Tanör, B. (2010). İki anayasa 1961-1982. On İki Levha Yayıncılık.
• Turan, İ. (1988). Political parties and the party system in post-1983 Turkey. In Heper, M. & Evin, A. (der.) State, democracy and the military Turkey in the 1980s. (pp.63-81). Walter de Gruyter.
• Yarımoğlu, S. (2021). Türk sağındaki ordu imgesi üzerine düşünceler. Tarih ve Gelecek Dergisi, 7(3), 650-662.
• Yavaşça, K. (2018). Demokratik rejimlerin çöküşünde siyasî aktörlerin rolü: 28 Şubat sürecinde Refahyol Koalisyonu. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yerdelen, Erman (2021). Personal communication, September 2021.
• Yolcu, F. S. (2023). Darbelerin siyasi meşruiyetinin sağlanmasinda medyanin rolü: 12 Eylül, 28 Şubat ve 15 Temmuz örnekleri. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Offficial Publications
• TBMM Tutanak Dergisi.
• DYP Bir Yaşında (23 Haziran 1983-23 Haziran 1984), DYP Yayınları.
• DYP 1. Büyük Divan Toplantısı (1984).
• Doğru Yol Partisi Neyin Mücadelesini Yapıyor? (1983). DYP Yayınları.
• DYP 1. Büyük Kongresi Raporlar, 14-15 Mayıs 1985.
• DYP I. Büyük Kongre Vesikaları (1985). DYP Yayınları.
• DYP Anayasa Mahkemesinde (1985). DYP Yayınları.
• DYP 1986 Ara Seçim Beyannamesi.
• DYP Niçin Vardır? Ne İster? DYP’nin İleri Hedefleri (1987). DYP Basın ve Propaganda Başkanlığı.
• DYP 1987 Seçim Beyannamesi, Büyük Türkiye Programı, Ankara, 1987.
• Demirel, S. (1988). Türk Demokrasisi Meydan Okuyor (1989 Mali Yıl Bütçesi Vesilesiyle TBMM’de 9 ve 23 Aralık 1988’de Yaptığı Konuşmalar), Ankara DYP Basın ve Propaganda Başkanlığı.
• DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel’in 25.8.1988’de İstanbul’da, 24.12.1988’de Ankara’da Gençlerle Yaptığı Konuşmalar, Sorulara Verdiği Cevaplar (1989). Doğru Yol Basın ve Propaganda Başkanlığı.
• Doğru Yol Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel, “Bugünki Siyasi İktidar Neleri ile Övünüyor, Mes’elenin İç Yüzü Nedir?”, 4 Ocak 1989.
• Doğru Yol Partisi Gençlik ve Büyük Türkiye Sempozyumu (1986). DYP İstanbul İl Başkanlığı.
• DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel’in Kongre Açış Konuşması: 14-15 Mayıs 1988 DYP Olağan Büyük Kongresi, DYP Yayınları ,1988.
• Doğru Yol Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel’in DYP III. Büyük Kongresi’ni Açış Konuşması 24- 25 Kasım 1990, DYP Yayınları, 1990.
• DYP Seçim Bildirgesi (1991). 21 Ekim Sabahı Yeni Bir Türkiye, DYP Yayını.
• DYP-SHP Koalisyon Protokolü, Koalisyon Hükümetleri, Koalisyon Protokolleri, Hükümet Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri Cilt 2.
• TBMM, Hükümetler, Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri (2013). TBMM Başkanlığı Yayınları.
• Parties Publications Genç Süvari. Önder Türkiyem. Newpapers: Cumhuriyet. Milliyet. Tercüman.