OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUKLARININ KİŞİLER ARASI PROBLEM ÇÖZME VE SOSYAL BECERİLERİ İLE AKRAN İLİŞKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 3, 882 - 900, 11.10.2019

Çağlayan Dinçer , Tuğba Baş , Nergiz Teke , Ebru Aydın , Sinem İpek , İlkay Göktaş

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-478714

Cited By: 13

Öz

Bu araştırmanın amacı sosyal beceri puanı en düşük ve en yüksek
olan okul öncesi dönem çocuklarının kişilerarası problem çözme becerilerinin ve
arkadaşlık ilişkilerinin değerlendirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda
araştırmada, nitel ve nicel verilerin harmanlandığı karma yöntem
kullanılmıştır.  Çalışma grubunu okul
öncesi eğitim almakta olan 17’si 48-60 ay, 92’si ise 60-72 ay olan 57 kız ve 52
erkek çocuk olmak üzere toplam 109 çocuk oluşturmaktadır. Araştırmanın nicel
boyutunda, her çocuğun sosyal becerileri öğretmenleri tarafından “Sosyal Beceri
Derecelendirme Sistemi-Öğretmen Formu” ile değerlendirilmiştir. Sosyal becerisi
en düşük (n=9) ve en yüksek (n=10) 
toplam 19 çocuğa araştırmacılar tarafından “Okul Öncesi Kişiler Arası
Problem Çözme Testi” uygulanmış ve öğretmen tarafından “Drexel Erken Çocukluk
Davranış Değerlendirme Ölçeği” ile bu çocukların davranışları
değerlendirilmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda çocuklar araştırmacılar
tarafından bir tam gün boyunca akran ilişkileri açısından gözlemlenmiştir.
Araştırmanın sonucunda çocukların sosyal becerisi ile sosyal olmayan akran çözümleri
arasında negatif yönde anlamlı ilişki bulunmuştur. Sosyal becerisi yüksek olan
çocukların akran ilişkileri incelendiğinde birlikte oyun, akranlarını uyararak
uygun davranışa yönlendirme, liderlik, akranlarıyla iletişim kurma, akranlarına
yardım etme, nezaket sözcüklerini kullanma, sabretme/bekleme, akranlarıyla
fiziksel yakınlık kurma,  davranışların
nedenlerini sorgulama, akranları tarafından reddedilme/tercih edilmeme,
akranlarını şikâyet etme, akranlarıyla olumsuz sözel iletişim ve akranlarıyla alay
etme temaları ortaya çıkmıştır. Sosyal becerisi düşük olan çocukların akran
ilişkileri incelendiğinde yalnız kalma isteği, akranlarını fiziksel olarak
zorlama/müdahale, akranları tarafından reddedilme/tercih edilmeme, akranlarını
şikâyet etme, otoriteden korkma, arkadaşlığı kaybetme korkusu, akranlarıyla
olumsuz sözel iletişim, akranlarıyla sözel iletişim kurmadan oyun oynama ve
akranlarıyla iletişim kurma temaları ortaya çıkmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal beceri, kişilerarası problem çözme, akran ilişkileri

Kaynakça

• Achenbach, T. M. ve Edelbrock, C. (1983). Manual for the child behavior checklist and revised child behavior profile. Burlington, VT: Queen City Printers.
• Akman, B., Topçu, Z., Baydemir, G., Şahin, S., Şirin, E. ve Arslan, A. Ç. (2011). 6 yaş çocuklarının sosyal becerilerinin oyun arkadaşı tercihleri üzerindeki etkisi. NWSA E-Journal of New World Sciences Academy, 6(2), 1548-1560.
• Aksoy, P. (2014). Hikâye anlatma temelli ve oyun temelli sosyal beceri eğitiminin anasınıfına devam eden çocukların sosyal becerilerine etkisinin i̇ncelenmesi. (Yayınlanmamış doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Andrade, B. F., Browne, D. T. ve Tannock, R. (2014). Prosocial skills may be necessary for better peer functioning in children with symptoms of disruptive behavior disorders. PeerJ, 2.
• Anlıak, Ş. (2004). Farklı eğitim yaklaşımları uygulayan okul öncesi eğitim kurumlarında kişiler arası bilişsel problem çözme becerisi programının etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Anlıak, Ş. ve Dinçer, F. Ç. (2005a). Farklı eğitim yaklaşımları uygulayan okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların kişilerarası problem çözme becerilerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38(1), 149-166.
• Anlıak, Ş. ve Dinçer, Ç. (2005b). Okul öncesi dönemde kişiler arası bilişsel problem çözme becerilerinin Geliştirilmesi. Eğitim Araştırmaları- Eurasian Journal of Educational Research, 20, 122-134.
• Arslan, E., Arslan, C. ve Arı, R. (2012). Kişilerarası problem çözme yaklaşımlarının, bağlanma stilleri açısından i̇ncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 7-23.
• Bülbül, N. E. ve Dinçer, Ç. (2009). 4 yaş çocuklarının sosyal becerilerinin bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası 5. Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi 1-3 Ekim, 2009, Edirne.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Bilimsel araştırmanın temelleri. Ş. Büyüköztürk, E. Kılıç Çakmak, Ö. E. Akgün, Ş. Karadeniz ve F. Demirel (Ed.). Bilimsel araştırma yöntemleri (s. 1-34). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Chang, L., Li, K. K., Lei, L., Liu, H., Guo, B., Wang, Y. ve Fung, K. Y. (2005). Peer acceptance and self-perceptions of verbal and behavioural aggression and social withdrawal. International Journal of Behavioral Development, 29(1), 48-57.
• Creswell, J. W. ve Plano Clark, V. L. (2007). Designing and conducting mixed methods research. California: Sage Publications Inc.
• Deniz, M. E.(2002).Üniversite öğrencilerinin karar verme stratejileri ve sosyal beceri düzeylerinin baskın ben durumları ve bazı özlük niteliklerine göre karşılaştırmalı olarak incelenmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Dereli İman, E. (2013). Çocuklar için sosyal problem çözme ölçeği’nin 6 yaş grubu için Türkiye uyarlaması ve okul öncesi davranış problemleri ile sosyal problem çözme becerileri arasındaki ilişkiler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 13(1), 479-498.
• Dilber, M. ve Alkan Ersoy, Ö. (2016). Okul öncesi̇ çocukların ahlaki̇ yargı düzeyleri̇yle ki̇şi̇lerarası problem çözme beceri̇leri̇ arasındaki̇ i̇li̇şki̇ni̇n i̇ncelenmesi̇. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5), 2207-2220.
• Dinçer, Ç. (2011). Okul öncesi dönemde sosyal beceri eğitimi. Eğitimci Öğretmen Dergisi, 5, 6-11.
• Dinçer, Ç., Anliak, Ş., Şahin, D.ve Karaman, G.(2009). Kişilerarası bilişsel problem çözme programının okul öncesi eğitimi kurumlarında yaygınlaştırılması projesi. Hacettepe Üniversitesi Uluslararası Katılımlı II. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi,, Ankara.
• Dinçer, F. Ç. (1995). Anaokuluna devam eden 5 yaş grubu çocuklarına kişiler arası problem çözme becerilerinin kazandırılmasında eğitimin etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erwin, P. G. (1994). Social problem solving social behaviour and children’s peer popularity. The Journal of Psychology, 3(128), 299.Gomes, L. ve Livesey, D. (2008). Exploring the link between impulsivity and peer relations in 5 and 6 year old children. Child: care, health and development, 34(6), 763-770.
• Green, V.A., Cillessen, A.H.N., Rechic, R., Patterson, M.M. ve Hughes, J.M. (2008). Social problem solving and use in young children. The Journal of Genetic Psychology, 169 (1), 94.
• Gresham, F. M. ve Eliot, S. N. (1990). Social skills rating system manual. Circle Pines: American Guidance Service.
• Gülay, H. (2009). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(22), 82-93.
• Harter, S. (1985). The self-perception profile for children: revision of the perceived competence scale for children. Denver, CO: University of Denver.
• Hopp, J. A. (2004). Recollections of adults who self-identify as having experienced peer rejection in childhood (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Siena Heights University, Michigan.
• Hortaçsu, N. (2003). Çocuklukta ilişkiler ana baba, kardeş ve arkadaşlar. Ankara: İmge Yayınevi.
• Kesicioğlu, O.S. (2015). Okul öncesi dönem çocukların kişiler arası problem çözme becerilerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 40 (177), 327-342.
• Killen, M. ve Coplan, R. J. (2011). Social development in childhood & adolescence. USA: Blackwell Publishing Ltd. pp. 154.
• Li, J., Hestenes, L. L. ve Wang, Y. C. (2016). Links between preschool children’s social skills and observed pretend play in outdoor childcare environments. Early Childhood Education Journal, 44(1), 61-68.
• Malik, S., Balda, S. ve Punia, S. (2006). Socio-emotional behaviour and social problem solving skills of 6–8 years old children. Journal of Social Sciences, 12(1), 55-58.
• Marryat, L., Thompson, L., Minnis, H. ve Wilson, P. (2014). Associations between social isolation, pro-social behaviour and emotional development in preschool aged children: a population based survey of kindergarten staff. BMC psychology, 2(1), 44.
• Mastow, A. J. (2004). Longitudinal and concurrent prediction of peer acceptance: direct and indirect effects of emotional, cognitive and behavioral factors (Yayımlanmamış doktora tezi), University of Deleware, USA.
• Merrel, K.W., (1994). Preschool and kindergarten behavior scales (pkbs) test manual. Clinical Psychology Publishing Company, Brandon,VT.Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Musun-Miller, L. (1993). Social acceptance and social problem solving in preschool children, Journal of Applied Developmental Psychology, 14, 59-70.Ocak, Ş. ve Arda, T. B. (2012). Sosyal yeterlilik ve alternatif düşünme stratejilerinin desteklenmesi – ADSD okul öncesi program. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri/ Educational Sciences: Theory & Practice, 12(4), 2679-2698.
• Ostrosky, M. M. ve Jung, E. Y. (2003). Building positive teacher-child relationships. What Works Brief, 12, 1-4.
• Önder, A. (2007). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri. A. Oktay ve Ö. Polat Unutkan (Ed.). Okul öncesi dönemde güncel konular. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Özabacı, N. (2006). Çocukların sosyal becerileri ile ebeveynlerin sosyal becerileri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 163-179.
• Özmen, D. (2013). 5-6 yaş grubu çocukların akran ilişkilerinin sosyal problem çözme becerisi açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Öztürk, A. (2008). Okul öncesi eğitimin ilköğretim 1. ve 3. sınıf öğrencilerinin sosyal becerilerine etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Özyürek, A. (2015). Okul öncesi çocukların sosyal beceri düzeyleri ile anne tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 45(206), 106-120.
• Özyürek, A., Begde, Z. ve Yavuz, N. F. (2014). Okul Öncesi Çocukların Sosyal Becerileri ile Yakın Çevresindeki Yetişkin Etkileşimleri Arasındaki İlişki. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 16(2).
• Pallant, J. (2016). SPSS kullanma kılavuzu: SPSS ile adım adım veri analizi (S. Balcı ve B. Ahi, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık (2002).
• Palut, B. (2005). Sosyal gelişim ve arkadaşlık ilişkileri. M. Sevinç (Ed.). Gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar 2. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Peterson, M. A. (2001). An examination aggression and self-esteem in preschoolers. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Southern Connecticut State University, USA.
• Ramani, G. B. ve Brownell, C. A. (2014). Preschoolers’ cooperative problem solving: Integrating play and problem solving. Journal of Early Childhood Research, 12(1), 92-108.
• Sebanc, A. M. (2003). The friendship features of preschool children: Links with prosocial behavior and aggression. Social Development, 12(2), 249-268.
• Shure, M. B. (1992). The PIPS Test. Manuel for 4 to 6 year old children. Philadelphia: Hahneman University, Department of Mental Health Sciences.
• Shure, M. B. (2001). I can problem solve (ICPS): An interpersonal cognitive problem solving program for children. Residential Treatment for Children & Youth, 18(3), 3-14.Shure, M. B. (2005). Drexel Early Childhood Behavior (DECB) Rating Scale. Philadelphia, PA: Drexel University.
• Shure, M.B. ve Spivack, G. (1974). The PIPS test manual: A cognitive measure of interpersonal problem-solving ability. Philadelphia: Hahnemann University.
• Shure, M.B. ve Spivack, G. (1980). Interpersonal Problem Solving as a mediator of behavioral adjustment in preschool and kindergarten children. Journal of Applied Developmental Psychology, 1, 29-44.
• Shure, M.B. ve Spivack, G. (1982). Interpersonal problem-solving in young children: a cognitive approach to prevention. American Journal of Community Psychology, 10, 341-356.
• Tozduman Yaralı, K. ve Özkan, H. K. (2016). Çocukların (60-72 aylık) sosyal problem çözme beceri̇leri̇ i̇le sosyal yetki̇nli̇k ve davranış durumları arasındaki̇ i̇lişki̇ni̇n i̇ncelenmesi̇. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2, 345-361.
• Tutkun, C. (2012). 60-72 aylık çocukların sosyal becerilerinin anne ve öğretmen değerlendirmelerine göre incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tüy Poyraz, S. (1999). 3-6 yaş arasındaki işitme engelli ve işiten çocukların sosyal beceri ve problem davranışları yönünden karşılaştırılmaları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ural, O. ve Ramazan, O. (2007). Türkiye’de okul öncesi eğitiminin dünü ve bugünü. Türkiye’de okul öncesi eğitim ve ilköğretim sistemi: temel sorunlar ve çözüm önerileri. Ankara: TED Yayınları.
• Uz Baş, A. ve Siyez, D. M. (2011). Akranları tarafından kabul gören ve görmeyen ilköğretim okulu öğrencilerinin akran ilişkilerine yönelik algılarının incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9 (2), 43-70.
• Ünsal, F. Ö. (2016). Okul öncesi çocuklar için psikolojik dayanıklılık programının 5 yaş çocuklarının sosyal becerilerine ve problem davranışına etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Waschbusch, D. A., Walsh, T. M., Andrade, B. F., King, S. ve Carrey, N. J. (2007). Social problem solving, conduct problems, and callous-unemotional traits in children. Child psychiatry and human development, 37(4), 293.
• Webster-Stratton, C., Reid, J. ve Hammond, M., (2001). Social skills and problem-solving training for children with early-onset conduct problems: Who benefits?. Journal of Child Psychology, 7 (42), 943-952.
• Yalçın, H. (2013). Anne-çocuk iletişimi eğitiminin etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (4)28, 191.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. ve Tepeli, K. (2013). 60-72 aylık çocukların sosyal problem çözme becerilerinin duyguları anlama becerileri açısından incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi,17(2), 117-130.
• Yükselen, A.İ.(2011). Okul öncesi dönem çocuğunun davranışını etkileyen sosyal ve psikolojik faktörler. G. Uyanık Balat (Ed.). Okul öncesi eğitimde sınıf yönetimi. Ankara: Eğiten Kitabevi.