Wolfgang Borchert, Attila İlhan ve Nazım Hikmet’in Yapıtlarında ‘Toplumsal Vicdan’ ve ‘İdeoloji’ Temsilcisi Olarak Duvar İmgesi

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 23 - 47, 30.06.2021

Gökhan Şefik Erkurt

https://doi.org/10.37583/diyalog.958460

Öz

İkinci Dünya Savaşı süresince maddi ve nesnel olarak büyük kayıplar ve yıkımlar gerçekleşmiştir. Edebiyat alanında da bu savaşın, insan dünyası üzerinde yıkıcı etkisi konu edilmiştir. Makalenin amacı, dönemin etkilerinin Türk ve Alman edebiyatçıları tarafından benzer imgeler üzerinden nasıl yorumlandığını karşılaştırmalı edebiyat bilimi düzleminde incelemektir. Bu bağlamda Wolfgang Borchert, Attila İlhan ve Nazım Hikmet’in metinlerinde “duvar” imgesinin kullanımları üzerinden savaşın ve dönemin etkileri konusundaki yaklaşımları incelenmiştir. Wolfgang Borchert’in öyküsünde ve Attila İlhan’ın şiirinde “duvar”ın, “toplumsal vicdan”ı temsil eden bir imge olarak kullanıldığı ve kişileştirme yoluyla karakter olarak işlendiği sonucuna varılmıştır. Nazım Hikmet’in şiirinde ise; “ideolojik” bir temsil üstlendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Wolfgang Borchert, Attila İlhan, Nazım Hikmet, Savaş Sonrası Edebiyat, Karşılaştırmalı Edebiyat, Duvar imgesi

“Wall Image” as a Representative of “Social Conscience” and “Ideology” in Wolfgang Borchert, Attila İlhan and Nazım Hikmet’s Works

Öz

During World War II great loss and destruction were experienced both materially and spiritually. The destructiveness of this war on mankind and their world has been subject matter in the literary field. The object of this article is to study how the impact of the period is apprehended by Turkish and German through similar images within the scope of comparative literature tenets. In this context, by examination of the employment of wall image in Wolfgang Borchert, Attila İlhan and Nazım Hikmet’s texts, it has been targeted to reveal their feelings and views on the war and its impact. This examination has revealed that the wall in Wolfgang Borchert’s story and Attila İlhan’s poem has fundamentally been used as an image of “Social Conscience”, by way of personification which has been elaborated as a character. However, in Nazım Hikmet’s poem, it has been viewed that it assumes an “ideological” representation.

Anahtar Kelimeler

Wolfgang Borchert, Attila İlhan, Nazım Hikmet, Post-war literature, Comparative literature, Wall image

Kaynakça

• Arık, Gülay (2019): Attila İlhan’ın Son Dönem Şiirlerinin Söz Varlığı. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 18, 181-194.
• Aydın, Kamil (2008): Karşılaştırmalı Edebiyat Günümüz Postmodern Bağlamda Algılanışı, İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Aydın, Mustafa Fatih (2016): İkinci Yeni Şiirinde Bir Mekân Poetiği: Oda ve Duvar Metaforu, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
• Aytaç, Gürsel (2012): Çağdaş Alman Edebiyatı, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Berg, Jan/ Böhme, Hartmut vd. (1981): Sozialgeschichte der deutschen Literatur von 1918 bis zur Gegenwart, Frankfurt am Main, Fischer Taschenbuch Verlag.
• Borchert, Wolfgang (2016): Ama Fareler Uyurlar Geceleyin. (çev: Kamuran Şipal) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bourdieu, Pierre (1999): Sanatın Kuralları, (çev: Kâmil Yüksel) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cuma, Ahmet (2009): Edebiyat Sosyolojisi ve Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi -Sanat ve Bilimin Sınır Ötesi Etkileşimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 22, 81-94.
• Çolak, Mustafa (1998): Barock’tan Günümüze Alman Yazınında Şiir. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Demir, Musa (2019): Attila İlhan’ın “Duvar” İsimli Şiirinin Tahlili. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, XLV Bahar, 61-74.
• Doğan, Mehmet H. (2002a): Yüzyılın Türk Şiiri (1900-2000) I. Cilt, 2. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Doğan, Mehmet H. (2002b): Yüzyılın Türk Şiiri (1900-2000) II. Cilt, 2. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Emre, İsmet (2006): Edebiyat ve Psikoloji. Ankara: Anı Yayınları.
• Erhan, Çağrı (1996): "‘Avrupa’nın İntiharı’ ve İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Temel Sorunlar". Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 51, 259-273.
• Ersel, Hasan vd. (Ed.) (2003): Cumhuriyet Ansiklopedisi, 1941-1960. 3. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Frenzel, H.A. / Frenzel, E. (1977): Daten deutscher Dichtung Chronologischer Abriβ der deutschen Literaturgeschichte, Band II-Vom Biedermeier bis zur Gegenwart, München: Deutsche Taschenbuch Verlag.
• Frenzel, Elisabeth (2008): Motive der Weltliteratur. Ein Lexikon dichtungsschnittlicher Langsschnitte. 6. Stuttgart: Alfred Kröner Verlag.
• Grass, Günter (2000): Yüzyılım, (çev. Nihat Tezeren), İstanbul: Gendaş Kültür.
• Güllübağ, Mustafa (2016): Gelibolu’nun İngiliz Yazarları. Kayseri: Tiydem Yayıncılık.
• Güngör, Bilgin (2019): Attila İlhan’ın Özgün Toplumcu Gerçekçilik Anlayışı: “Sosyal Realizm”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 25, 188-202.
• Hikmet, Nazım (1992): 835 Satır. 7. Basım. İstanbul: Adam Yayınları.
• Hikmet, Nazım (2002): Yusuf ile Menofis. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hilav, Selahattin (1993): Edebiyat Yazıları, İstanbul: Cogito Yapı Kredi Yayınları.
• İlhan, Attila (2016): Duvar. 22. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İlhan, Attila (1996): Duvar. 8. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kaiser, Gerhard R. (1980): Einführug in Die Vergleichende Literaturwissenschaft. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgeselschaft.
• Karpat, Kemal (1962): Çağdaş Türk Edebiyatında Sosyal Konular. Ankara: Varlık Yayınları.
• Kakınç, T. Dursun (1993): Edebiyat Üstüne Narin. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karataş, Turan (2006): Gerçekçilik Savaşı Ya da Attila İlhan’ın Eleştirmenliği, Attila İlhan, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 423-432.
• Kefeli, Emel (2006): Karşılaştırmalı Edebiyat: Tanım, Yöntem ve İncelemeler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 4, Sayı 8, 331-350.
• Kırmızı, Bülent (2019): Wolfgang Borchert’in Kısa Hikâyeleri Üzerine Bir İnceleme. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 2, 1-10.
• Mete, Filiz/ Bağcı A., Bilge (2016): Dil ve Edebiyata İlişkin Algıların Metaforlar Yoluyla İncelenmesi. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Aralık Cilt 5, Sayı 11, 53-64.
• Meyer-Marwitz, Bernhard (2016): Borchert’in Yaşam Öyküsü. İçinde: Ama Fareler Uyurlar Geceleyin. (çev: Kamuran Şipal) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 305-332.
• Moran, Berna (2008): Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mutluay, Rauf (1990): 105 Soruda Türk Edebiyatı. II. Cilt. İstanbul: Sabah Yayınları.
• Nalcıoğlu, Ahmet Uğur (2016): Wolfgang Borchert’in Üç Öyküsünde Dil-Üslup-İçerik İncelemesi. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 56, Haziran, 1-11.
• Necatigil, Behçet (1999): Düzyazılar II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Nürnberger, Helmuth (1993): Geschichte der deutschen Literatur. München: Bayerischer Schulbuch-Verlag.
• Orhanoğlu, Hayrettin (2010): Sanat Eserinde İmgecilik ve Edip Cansever’in Şiirlerinde Gerceküstücü İmgeler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum. (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/755510, son erişim: 21.03.2021).
• Özbek, Yılmaz (2013): Postmodernizm ve Alımlama Estetiği. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Özdemir, Emin (1981): Gerçekçilik Üzerine Yargılar. Türk Dili Dergisi, Yazın Akımları Özel Sayısı, Sayı 349, 97-119.
• Salik, Rüya (2020): Attila İlhan kimdir? Kısaca Hayatı ve Eserleri. https://www.milliyet.com.tr/attila-ilhan-kimdir--kisaca-hayati-ve-eserleri-molatik-8189/ (son erişim: 29.03.2021).
• Solak, Ömer (2014): Edebiyat Biliminde Kuram ve Yöntem, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Şahin, Elmas (2011): Tarihin Söylemediklerini Edebiyat Söyler, Türk Yurdu Dergisi, Cilt: 31, Sayı: 291, 282-87.
• Yüksel, Gazi (2020): Fotoğraf Sanatında Metafor Olarak Duvar İmgesi: Evrensel Örneklerden Hareketle Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’a Bir Bakış. Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt 10, Sayı 1, Haziran, 174-195.
• Zengin, Dursun (2000): Çağdaş Alman Edebiyatından Kısa Hikâyeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• 20.Yüzyıl Almanak (1986): İstanbul: Milliyet Kültür Yayınları.