Çalgı-Kimlik İnşasında Toplumsal Cinsiyetin Rolü ve Kayseri’de Akordeon Çalan Çerkez Kadınların Çalgı Seçim Süreçleri

Yıl 2021, , 72 - 95, 15.08.2021

Yasemin Karataş , Turan Sağer

https://doi.org/10.21733/ibad.848754

Öz

Çalgı-kimlik inşası sürecinde değinilen konulardan biri de çalgılara cinsiyetler atfedilmesi ve çalgıların cinsiyetleştirilmesidir. Farklı kültürlerde bazı çalgılar kadın çalgısı ya da erkek çalgısı olarak adlandırılmaktadır. Toplumsal cinsiyet algılarının büyük rol oynadığı bu durumda, toplumun değer yargıları ve kültürel özellikleri oldukça etkilidir ve çalgılara cinsiyetler atfedilmesi konusunun, toplumların kültürel özelliklerine göre oluştuğu ve geliştiği söylenebilir. Bu doğrultuda bireylerin çalgı seçimleri de toplumsal cinsiyet algıları ve toplumsal cinsiyet rollerinden etkilenebilmektedir. Kadın çalgısı olarak adlandırılan ve kadınlıkla ilişkilendirilen çalgılar çoğunlukla kadınlar tarafından tercih edilirken, erkek çalgısı olarak adlandırılan ve erkeklikle ilişkilendirilen çalgılar ise çoğunlukla erkekler tarafından tercih edilebilmektedir.
Araştırmada, akordeon çalan Çerkez kadınlarda bulunan toplumsal cinsiyet algılarının, çalgı seçiminde ne ölçüde rol oynadığı ve kadınların bu durumdan nasıl etkilendiklerini belirlemek amaçlanmıştır. Yapılan alan araştırmasıyla Kayseri’de bulunan ve akordeon çalan Çerkez kadınlar tespit edilip, 16 kadının çalgı seçimi süreçlerinde toplumsal cinsiyetin etkisinin olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden betimsel araştırma modeline uygun olarak gerçekleştirilmiş ve alan araştırmasına yer verilmiştir. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme soruları geliştirilerek, akordeon çalan Çerkez kadınlara uygulanmıştır. Araştırmada görüşme tekniği kullanarak elde edilen veriler, betimsel analiz yönteminden yararlanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen verilerden yola çıkıldığında kadın katılımcıların çalgı seçimlerini toplumsal cinsiyet algılarından, toplumsal cinsiyet rollerinden, aile ve çevreden etkilenerek edinilmiş akıl yoluyla gerçekleştirdikleri, geçmişte ağırlıklı olarak kadınların çaldığı ve katılımcılara göre kadın çalgısı olarak adlandırılan bu çalgıyı kullanmayı tercih ettikleri sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, Çalgı kimliği, Çalgı seçimi, Akordeon çalan Çerkez kadınlar

The Role of Gender in The Construction of Instrument-Identity and The Instrument Selection Processes of Circassian Women Playing Accordion in Kayseri

Öz

One of the issues addressed in the instrument-identity construction process is the attribution of genders to instruments and the genderization of instruments. Some instruments in different cultures are called as women's or men's instruments. In this situation where gender perceptions play a major role, the value judgments and cultural characteristics of the society are very influential and it can be said that the issue of attributing genders to instruments is formed and developed according to the cultural characteristics of societies. Accordingly, individuals' choice of instruments can also be affected by gender perceptions and gender roles. While the instruments that are associated with femininity and called the female instrument are mostly preferred by women, the instruments called the male instrument and associated with masculinity are mostly preferred by men.
In the study, it was aimed to determine to what extent the gender perceptions of Circassian women playing accordion play a role in the selection of instruments and how women are affected by this situation. With the field research, Circassian women playing accordion in Kayseri were identified, and it was tried to determine whether gender had an effect on the instrument selection processes of 16 women. The research was carried out in accordance with the descriptive research model, one of the qualitative research methods, and the field research was conducted. As a data collection tool, semi-structured interview questions were developed and applied to Circassian women playing accordion. The data obtained using the interview technique in the study were analyzed by using the descriptive analysis method. Based on the data obtained, it is observed that female participants made their musical instrument choices through the mind acquired by being influenced by gender perceptions, gender roles, family and environment, and that women preferred to use this instrument as it was played mainly by women in the past and was called the female instrument according to the participants.

Anahtar Kelimeler

Gender, Instrument identity, Instrument selection, Circassian women playing accordion

Kaynakça

• Bayley, J. G. (2000). An investigation of the process by which elementary and junior high school teachers prepare students to choose a musical instrument. Yayınlanmamış doktora tezi, The Ohio State University, Ohia.
• Beşiroğlu, Ş. Ş. ve Koçhan, G. (2007). Çeng: bir çalgının toplumsal cinsiyet üzerinden kadın simgesi olarak Kuzey Hint, Timur ve Osmanlı Saraylarındaki görsel malzemeler üzerinden değerlendirilmesi. 38. ICANAS - Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Calışmaları Kongresi. 1: 127-140.
• Conway, C. (2000). Gender and musical İnstrument choice: a phenomenological investigation. Bulletin of the Council for Research in Music Education. 146, 1-17.
• Erdal, G. (2019). Kocaeli Ketenciler köyü Çerkeslerinde müzik. Online Journal of Music Sciences. 4(2), 198-249.
• Ersoy, Ş. (2007). Osmanlıda toplumsal cinsiyet bağlamında köçekler, çengiler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Gelibolu, L. ve Tanrıkulu C. (2014). Satışçılarda cinsiyet kimliği: kavramsal bir inceleme. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 23(2), 243-252.
• Graham, J. B. (2005). Relationships among instrument choice, instrument transfer, subject sex, and gender-stereotypes in instrumental music. Yayınlanmamış doktora tezi, Indiana University, Indiana.
• Gündoğdu, T. (2019). Toplumsal cinsiyet bağlamında Kastamonu'da köçeklik ve köçek müziği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Hallam, S., Rogers, L. ve Creech, A. (2008). Gender differences in musical instrument choice. International Journal of Music Education. 26(1), 7-19.
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11(1), 323-343.
• Peker, E. H. (2018). Çerkeslerde düğün-yemek-giysi kültürü. Erişim adresi: https://www.ozelburoistihbarat.com/Content/images/archieve/abhaz-cerkes-cecen-dosyasi-cerkeslerde-dugun-yemek-giysi-kulturu-35576b88-a11c-4e2b-bb03-b3aada622644.pdf
• Tok, G. (2018). Çerkes toplumunda kadının yeri (18. ve 19. yüzyıl Rusça kaynaklar). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Üner, S. (2008). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği. T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi.
• Vickers, M. E. (2015). The effect of model gender on ınstrument choice preference of beginning band students. Yayınlanmamış doktora tezi. The Hartt School University of Hartford, Hartford.