Yapay zekâ (YZ) politikası, akademik makalelerin yazımı ve analizinde yapay zekâ teknolojilerinin etik ve sorumlu bir şekilde kullanımını yazarlara bildirmek amacıyla oluşturulmuştur. Veri gizliliği, akademik dürüstlük ve etik ilkelerin korunmasını temel alan bu politika, bilimsel çalışmaların güvenilirliğini artırmayı ve bireylerin ile toplulukların haklarına saygı gösterilmesini sağlamayı hedeflemektedir. Bilimsel çalışmaların insanlık yararına olması, üretilen bilginin taraflılıktan ve bilinçli hatalardan arındırılması ve bilimsel bilginin bütün insanlığa fayda sağlayacak şekilde kullanılması esas alınmalıdır. Bilimsel araştırma sürecindeki tüm paydaşlara, veri sağlayan birey veya topluluklara, diğer canlılara ve çevreye karşı adil ve saygılı olunmalıdır.

Dergi, yapay zekanın (YZ) değerini ve yazarlara araştırma ve yazım sürecinde yardımcı olma potansiyelini kabul etmektedir. Dergi fikir üretme, araştırma keşiflerini hızlandırma, bulguları sentezleme veya analiz etme, dili geliştirme veya bir sunumu yapılandırma fırsatlarını artırmak için bu alandaki gelişmeleri memnuniyetle karşılamaktadır. Büyük dil modelleri (LLM) veya Üretken YZ, araştırma ve yayılımında hızlanma fırsatları sunar. Bu fırsatlar dönüştürücü olabilse de, insan yaratıcı ve eleştirel düşüncesini taklit edemezler. Derginin YZ teknolojisinin kullanımına ilişkin politikası, yazarların, hakemlerin ve editörlerin bu tür teknolojinin etik kullanımı konusunda doğru kararlar almalarına yardımcı olmak için geliştirilmiştir.

Araştırmacı, yapay zekâ teknolojilerinin ürettiği sonucu kullanmanın sorumluluğunu üstlenmek ve bu sonuçlar ile ilgili hesap verebilir konumda olmak zorundadır. İlgili çıktıların tarafsızlığının, güvenilirliğinin ve doğruluğunun test edilmesi, araştırmacının yasal ve etik sorumlulukları arasındadır. Referans, metin, resim veya başka herhangi bir içerik türü üretme gibi içerik üretebilen yapay zeka araçlarının kullanımı, yazarlar tarafından kullanıldığında açıklanmalıdır. Yazarlar, referanslarda birincil kaynak olarak Üretici Yapay Zeka araçları yerine orijinal kaynaklara atıfta bulunmalıdır. Makale büyük ölçüde veya kısmen yapay zeka kullanılarak oluşturulduysa editör ekibinin oluşturulan içeriği değerlendirebilmesi için bu durum gönderim sırasında açıklanmalıdır. YZ kullanımı makalede açıkça belirtilmeli ve bu durum yayımlanan çalışmada da yer almalıdır. Bu kapsamda araştırmacılar, yapay zekâ araçlarının hangi fonksiyonlarının, hangi araştırma aşamalarında ve hangi boyutta kullanıldığını açıkça beyan etmelidir. Kullanılan yapay zekâ yazılımlarının versiyonları ve teknik özellikleri ayrıntılı olarak belirtilmelidir. Bu şeffaflık, yazarlar ile okuyucular, hakemler ve editörler arasında güveni destekler. YZ sistemleri yazar ya da ortak yazar olarak gösterilemez ve kaynak olarak da gösterilmemelidir. Çünkü YZ sistemleri şu anda yazarlık kriterlerini karşılamamaktadır. Yazarlığa atıf yapılması, çalışmanın sorumluluğunu beraberinde getirir ve bu sorumluluk yapay zeka sistemlerine etkili bir şekilde uygulanamaz. Yazarlık yalnızca insanlara ait sorumluluk ve görevleri içerir. Yapay zekâ araçlarının kullanımı, kaynakça kısmında da yer almamalıdır. Yazarlar yapay zeka kullanımı esnasında içeriğin ve dil modelleri tarafından oluşturulan tüm atıfların doğruluğunu, geçerliliğini ve uygunluğunu doğrulamalı ve hataları, önyargıları veya tutarsızlıkları düzeltmelidir. Üretken yapay zekanın başka kaynaklardan önemli miktarda metin kopyalamış olabileceği durumlarda intihal olasılığının farkında olmalıdır. Başkasının çalışmasını intihal etmediğinden emin olmak için orijinal kaynakları kontrol etmelidir. Yanlış içerik üretilmiş olabileceği durumlarda yanlış bilgi vermek veya var olmayan atıflar oluşturmak gibi uydurma içerik üretme olasılığının farkında olmalıdır. Gönderimden önce makaledeki tüm iddiaları doğruladığından emin olmalıdır. 

Teknolojinin daha erişilebilir hale gelmesiyle birlikte yapay zeka destekli yazımın daha yaygın hale geldiğinin farkındayız. Dil, dil bilgisi veya yapıyı iyileştirme araçları gibi kendi çalışmanızı iyileştirme veya geliştirme önerileri sunan yapay zeka araçları, yardımcı yapay zeka araçları olarak kabul edilir ve yazarlar tarafından açıklanması gerekmez. Ancak yazarlar, gönderdikleri makalelerin doğru olduğundan ve titiz akademik çalışma standartlarını karşıladığından emin olmaktan sorumludur. Yazarlar, üretici yapay zekâ (YZ) ve YZ destekli teknolojileri metnin okunabilirliğini ve dilini iyileştirmek amacıyla kullanabilir. Bir yapay zeka aracının metin düzenleme amacıyla kullanılmasının beyan edilmesine gerek yoktur. Bu bağlamda "metin düzenleme" kavramı YZ destekli teknoloji araçlarından faydalanarak okunabilirlik ve üslup açısından insan yapımı metinlerde yapay zeka destekli iyileştirmeler ve metinlerin dil bilgisi, yazım, noktalama ve üslup hatalarından arındırılmış olmasını sağlamak olarak tanımlanabilir. Yapay zeka destekli bu iyileştirmeler, metinlerde ifade ve biçimlendirme değişikliklerini içerebilir, ancak üretken editoryal çalışmaları ve otonom içerik oluşturmayı kapsamaz. Her durumda, metnin nihai hali için insan sorumluluğu olmalı ve yazarların düzenlemelerin orijinal çalışmalarını yansıttığı konusunda mutabakatı olmalıdır. Başka deyişle bu teknolojilerin kullanımı insan denetimi altında olmalıdır çünkü YZ hatalı, eksik veya önyargılı çıktılar üretebilir. Sonuçların doğruluğundan yazarlar sorumludur. Editör, bir makalenin hazırlanmasında üretken yapay zekanın uygunsuz bir şekilde kullanıldığının farkına varırsa yayınlama süreci boyunca herhangi bir zamanda gönderimi reddetme hakkını saklı tutar. "Üretken Yapay Zeka'nın uygunsuz kullanımı" hatalı metin veya içerik üretilmesini, intihal yapılmasını veya önceki kaynaklara uygunsuz atıf yapılmasını içerir.

Görseller ve görsel verilerde YZ kullanımı:
Üretici yapay zeka görsel oluşturma alanının hızla gelişmesi, yeni yasal telif hakkı ve araştırma bütünlüğü sorunlarına yol açmıştır. Gönderilen makalelerde YZ ile oluşturulmuş veya değiştirilmiş görseller kabul edilmez. Görsel parlaklık, kontrast ve renk ayarları yalnızca bilgi gizlenmediği sürece yapılabilir. Gerekirse görsellerdeki tutarsızlıkları tespit etmek için adli yazılımlar kullanılabilir. Tek istisna, YZ kullanımının araştırma yöntemlerinin bir parçası olmasıdır. Bu durumda, kullanılan YZ aracı makalede ayrıntılı ve tekrarlanabilir biçimde açıklanmalı ve araçla ilgili teknik bilgiler (model adı, sürüm, üretici vb.) verilmelidir.

Sanatsal içerikler:
Grafik özetlerde YZ kullanımı yasaktır. Kapak görselinde yalnızca dergi editöründen ve yayıncıdan önceden izin alınması, gerekli teliflerin sağlanması ve doğru atıf yapılması koşuluyla YZ kullanımına istisnai olarak izin verilebilir.

Bir araştırmacı başka bir araştırmacının makalesini değerlendirmek üzere davet edildiğinde, gönderilen makale gizli bir belge olarak ele alınmalıdır. Değerlendiriciler, yazarın gizliliğini ve mülkiyet haklarını ihlal edebileceğinden, makalenin tamamını veya bir kısmını üretici yapay zekâ araçlarına yüklememelidir. Kişisel veriler içeriyorsa bu durum veri gizliliği haklarını da ihlal edebilir. Bu gizlilik yükümlülüğü, hakem raporu için de geçerlidir; çünkü rapor da makale ve yazarlara ilişkin gizli bilgiler içerebilir. Bu nedenle, değerlendirme raporu yalnızca dil veya akıcılığı iyileştirme amacıyla bile olsa yapay zekâya yüklenmemelidir. Hakemlik süreci bilimsel ekosistemin temelini oluşturur ve dergi bu süreçte en yüksek etik standartlara bağlıdır. Bilimsel bir çalışmayı değerlendirmek yalnızca insanlara ait sorumluluklar içerir. Üretici yapay zekâ araçları, bilimsel değerlendirme için gerekli eleştirel düşünme ve özgün analiz yetisine sahip değildir ve hatalı, eksik ya da önyargılı sonuçlar üretebilir. Hakem, değerlendirme raporunun tüm içeriğinden bizzat sorumludur. Editöryal süreci destekleyen yeni YZ tabanlı teknolojiler ve bu teknolojilerin gizlilik ve veri koruma ilkelerine uygun olmasına özen gösterilmelidir.

Gönderilen bir makale gizli bir belge olarak değerlendirilmelidir. Editörler, yazarın gizliliğini, mülkiyet haklarını ve varsa kişisel verilerini ihlal etmemek için makalenin tamamını veya bir kısmını üretici yapay zekâ araçlarına yüklememelidir. Bu gizlilik yükümlülüğü, makaleyle ilgili tüm iletişimleri (örneğin bildirim ve karar mektupları) de kapsar; bu belgeler de yapay zekâya yüklenmemelidir. Editöryal değerlendirme yalnızca insanlara ait sorumlulukları içerir. Yapay zekâ, bu süreçte gerekli olan eleştirel düşünme ve özgün değerlendirme yetisine sahip değildir; yanlış, eksik veya önyargılı sonuçlar üretebilir. Editör, değerlendirme sürecinden, nihai karardan ve bunun yazarlara iletilmesinden sorumludur. Eğer bir editör, bir yazar ya da hakemin bu kuralları ihlal ettiğinden şüphelenirse, yayıncıyı bilgilendirmelidir. Editöryal süreci destekleyen YZ tabanlı teknolojiler ve bu araçların gizlilik ve veri koruma haklarına saygılı olmasına önem verilmelidir.

Bu alanda beklenen hızlı gelişmeler göz önünde bulundurularak, bu politika düzenli olarak gözden geçirilecektir. Bu kapsamda politikada gerektiğinde güncellemeler yapılabilir.

Kaynaklar:

1. Türkiye Cumhuriyet Yüksek Öğretim Kurumu Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Faaliyetlerinde Üretken Yapay Zekâ Kullanımına Dair Etik Rehber

2. Elsevier Generative AI policies for journals

3. Springer Nature Artificial Intelligence (AI) Policy

4. Sage Journal Artificial Intelligence Policy