The Giver’da Hz. Yûnus Kıssasının İzleri: Teoloji, Edebiyat ve Sinema İlişkisi Bağlamında The Giver Filmi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Sayı: 19, 1 - 41

Şahmurat Arık , Cemile Nur Ünlü

https://doi.org/10.21733/ibad.1618916

Öz

Kutsal kitaplarda yer alan bazı kıssalar, kimi sanatçılar tarafından ilgiyle karşılanır. Kur’an-ı Kerim, İncil ve Tevrat’ta geçen Hz. Yûnus’un hikâyesi de bunlar arasındadır. Lois Lowry, çocuklar için The Giver adını verdiği bir roman yazar. Eser, aynı isimle Robert B. Weide ile Michael Mitnick tarafından senaryoya dönüştürülür. Phillip Noyce da yönetmen olarak bu metni beyaz perdeye aktarır. Senaryoda Hz. Yûnus’un kıssasını çağrıştıran birçok ayrıntı bulunur. Film, yeniden yazma yöntemiyle oluşturulan postmodern bir eser olarak izleyiciye sunulur. The Giver sinema filmi, büyük bir yıkım yaşamış ve yeniden düzenlenmiş bir toplumda bireysel özgürlüklerin ortadan kaldırılışı, duyguların dumura uğratılması ve kolektif bilincin yok edilmesiyle ortaya çıkan distopik durumu gözler önüne serer. Filmin başkarakteri Jonas, insanları içine hapsedildikleri labirentten kurtarmağa çalışır ve bunu başarır. Tarihî süreçte tüm insanlığa mal olan Hz. Yûnus kıssası, The Giver’la yeniden gündeme getirildiğinde tüm dünyada ve Türkiye’de sanatseverlerin ilgisini çeker. Bu çalışmada öncelikle Yûnus peygamberin kıssası üzerinde durulmuş ardından Postmodernizm ve yeniden yazma yöntemine temas edilmiştir. Nihayetinde Hz. Yûnus’un yaşadıkları ile film karakteri Jonas’ın maceraları arasındaki benzerlikler mukayese edilerek aralarındaki ortak noktalar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Teoloji, Yûnus peygamber, Postmodernizm, Yeniden yazma, The Giver, Sinema.

Traces of the Story of Prophet Jonah in The Giver: An Analysis of The Giver Film in the Context of Theology, Literature, and Cinema

Öz

Various parables from ancient scriptures have attracted considerable interest from artists. The narrative of Prophet Jonah is one such parable, cited in the Quran, the Bible, and the Torah. Lois Lowry wrote a children's book titled The Giver, which was later adapted into a screenplay by Robert B. Weide and Michael Mitnick, and subsequently directed by Phillip Noyce as a film. The script contains several elements that evoke the narrative of Prophet Jonah. Presented as a postmodern work, the film employs the technique of rewriting. The Giver portrays a dystopian society shaped by the elimination of individual freedoms, the suppression of emotions, and the erasure of collective consciousness in a world recovering from great destruction. Jonas, the protagonist, struggles to free individuals from the confines of this oppressive system and ultimately succeeds in his mission. The parable of Prophet Jonah, a narrative that has resonated with humanity throughout history, continues to captivate audiences worldwide, including in Turkey, as it is revisited through The Giver. His struggle mirrors the life of Prophet Jonah. This study first analyzes the parable of Prophet Jonah and then explores the rewriting technique in postmodern literature to establish connections between the parable and the film.

Anahtar Kelimeler

The Giver, Theology, Prophet Jonah, Postmodernism, Rewriting, Cinema

Kaynakça

• Kur’an-ı Kerim meâli (2009). (Çev. H. Altuntaş & M. Şahin). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Akay, A. (2010). Postmodernizmin ABC’si. Say Yayınları.
• Aktulum, K. (1999). Metinlerarası ilişkiler. Öteki Yayınları.
• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/göstergelerarasılık. Kanguru Yayınları.
• Atlı, C. S. (2020). İsimlere sosyolojik açıdan bakmak: 1923-2017 yılları arasında Türkiye’de verilen isimler. DEÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(2), 386-406.
• Aydın, M. (2013). Yahyâ. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 43, ss. 232-234). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aydın, M. (2013). Zekeriyyâ. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 44, ss. 210-211). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aytaç, G. (2003). Genel edebiyat bilimi. Say Yayınları.
• Aytaç, G. (2013). Karşılaştırmalı edebiyat bilimi. Say Yayınları.
• Barron, B. R. (2014, September 2). "The Giver" and the fading memory of christianity. word on fire.https://www.wordonfire.org/articles/barron/the-giver-and-the-fading-memory-of-christianity/
• Başçı, S. (2023). Edebiyat ve sinemada kurgusal mekân üretiminin yaratıcılığa etkisi yönelik bir yöntem önerisi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bolay, S. H. (1988). Âdem. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 1, ss. 358-363). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ceardenal, J. M., (2005). Tarih boyunca masonluk (Çev. H. Yüncü). Kayıhan Yayınları.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın sonsuz yolculuğu (Çev. S. Gürses). Kabalcı Yayınevi.
• Cevdet, A. (1972). Kısas-ı enbiya I (Haz. M. İz). Milli Eğitim Basımevi.
• Cevdet, A. (Tarihsiz). Kısas-ı enbiyâ ve tevârih-i hulefâ I. Bedir Yayınevi.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. Paradigma Yayınları.
• Connor, S. (2005). Postmodernist kültür çağdaş olanın kuramlarına bir giriş (Çev. D. Şahiner). Yapı Kredi Yayınları.
• Çelik, C. (2006). Kültürel sembol sistemi olarak isimler: İsimler sosyolojisine giriş. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 39-61.
• Dinç, M. & Fındık, A. (2021). Sebaste’den (Uşak) kapı tipli yeni bir mezar steli. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11(22), 247-263.
• Ecevit, Y. (2004). Orhan Pamuk’u okumak kafası karışmış okur ve modern roman. İletişim Yayınları.
• Ecevit, Y. (2018). Türk romanında postmodernist açılımlar. İletişim Yayınları.
• Ekicigil, S. (2013). Türk sinemasına uyarlanan romanlar üzerine bir inceleme (1960-1970). Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Emre, İ. (2004). Postmodernizm ve edebiyat. Anı Yayıncılık.
• Erdinç, Z. (2020). Aizanitis bölgesi mezar taşları. Doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Erdoğan, Ö., (2010). Yahudilik tarihi. Kalipso Yayınları.
• Suyûtî. C. (2012). Hadislerle Kur’ân-ı Kerîm tefsiri, ed-dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr 12. (Çev. Z. Yıldız). Ocak Yayıncılık.
• Fleming, M. &Lowry, L. &Noyce, P. (2014, August). Q&A: ‘The Giver’s Lois lowry and Phillip Noyce on the give and take between author and director. Deadline. https://deadline.com/2014/08/qa-the-giver-lois-lowry-phillip-noyce-820055/
• Gümüş, S. (2010). Modernizm ve postmodernizm edebiyatın dünü ve yarını. Can Yayınları.
• Gündüz, Ş. (2010). Âdem. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 34, ss. 214-215). Diyanet Vakfı Yayınları.
• H. Hanafi (1978). Teoloji mi? Antropoloji mi? (Çev. S. Yazıcıoğlu). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23, 505-531.
• Harman, Ö. F. (2000). Îsâ. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 22, ss. 465-472). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Harman, Ö.F. (2000). İbrâhim. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 21, ss. 272-273). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Harman, Ö.F. (2000). İdrîs. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 21, ss. 478-480). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Harman, Ö.F. (2010). Süleyman. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 38, ss. 60-62). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Harman, Ö.F. (2014). Ya’kûb. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 43, ss. 276-277). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Harman, Ö.F. (2020). Mûsâ. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 31, ss. 207-213). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hece (2008). Düşüncede, edebiyatta, sanatta modernizmden postmodernizme özel sayısı. 138/139/140. Hece. Hece Yayınları.
• Jahn, M. (2012). Anlatıbilim (Çev. B. Dervişcemaloğlu). Dergâh Yayınları.
• Kale, Ö. (2013). Türk edebiyatında sinemaya uyarlanan romanlar ve uyarlama sorunu. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kefeli, E. (2000). Karşılaştırmalı edebiyat incelemeleri. Kitabevi.
• Kitabı Mukaddes (Eski ve Yeni Ahit ‹Tevrat ve İncil›) (1972). İstanbul Matbaacılık.
• Koçakoğlu, B. (2012). Anlamsızlığın anlamı postmodernizm. Hece Yayınları.
• Kortanoğlu, E. (2017). Phrygia kayalıkları ve yansıma. Arkhe, 2, 71-82.
• Köksal, M. A. (2004). Peygamberler tarihi I. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Küçüksipahioğlu, B. (2007). Ninevâ. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 33, ss. 136-137). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Lowry, L. (1994). Newbery acceptance speech: The Giver. Lois Lowry. http://loislowry.com/speeches/
• Lowry, L. & Ulaby, N. (2014, August 16). Lois Lowry says 'The Giver' was inspired by her father's memory loss. NPR. https://www.npr.org/transcripts/340170478
• Lowry, L. (2014). The Giver. Harper Collins. http://Giver-Essential-Modern-Classics-Lowry/dp/0007263511#detailBullets_feature_div
• Lowry, L. (1993). The Giver. Houghton Mifflin Harcourt Puplishing Company.
• McClurg, J. (2014, July 10). “Book Buzz: Movie boosts sales of Lowry's 'The Giver'”. USA Today. https://www.usatoday.com/story/life/books/2014/07/10/the-giver-usa-today-best-selling-books-list-lois-lowry-movie/12379163/
• Noyce, P. (Yönetmen). (2014). Seçilmiş. (The giver). (Film). Walden Media. Tonic/As Is Productions, Yucaipa Films.
• Özkan, M. (2016). İrhâsâtla ilgili rivâyetlerin metin ve anlam açısından değerlendirilmesi. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(14), 24-41.
• Öztürk, A. E. (2024). Gustavo Gıtiérrez’de özgürlük teolojisi. Doktora tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• Rousseau, A. M. & Pichois, C. (1994). Karşılaştırmalı edebiyat (Çev. M. Yazgan). Milli Eğitim Basımevi.
• Sâbûnî. M. A. (2003). Ayetler ışığında peygamberler tarihi (Çev. H. Akın). Ahsen Yayınları.
• Sanderson, J. (2003). The Giver by Lois Lowry. Scholastic Inc.
• Sudarwati, E. &Zatalini, N.A., (2019). Semiotics of Color Red in The Giver Movie. Lire Journal, 3(2), 133-146.
• Tökel, E. B. (2019). Murat Gülsoy’un Tanrı beni görüyor mu? adlı eserinin postmodernizm ve deneysel edebiyat bağlamında incelenmesi. Yüksek Lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Tökel, E. B. (2021). Kanonik bağlamda The Giver filminin okunması ve bir çözüm önerisi olarak postmodernizm. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 473-489.
• Tümer, G. (1993). Circîs. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 8, s. 26). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uğurlu, F. (1992). Edebiyat ve sinema. Kurgu Dergisi, 11, 135-151.
• Ünal, A. (2015). Geçmişten geleceğe ahlâk. Bartın Üniversitesi Yayınları.
• Weide, R. B. (2012). “The Giver”. Duck Prods. https://www.duckprods.com/projects/thegiver/index.html