MESNEVÎ’DE DEĞERLER VE MESNEVÎ’NİN DEĞERLERE BAKIŞI

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 230, 745 - 767, 04.05.2021

Halil Taş

https://doi.org/10.37669/milliegitim.672051

Cited By: 1

Öz

Değerler eğitimine gereken önemin verilmemiş olmasının bir sonucu olarak, insanlarda artış gösteren tahammülsüzlük, anlayış azlığı, farklılıkları kabullenmeme tavrı, kimi zaman baskı ve şiddet uygulamalarına da dönüşebilmektedir. Bu nedenle, Mesnevî’nin değerleri öne çıkaran insani, ahlaki ve yapıcı iletilerine her zamankinden daha fazla ihtiyaç bulunduğu söylenebilir. Mevlâna’nın, yaşadığı dönemin sorunlarına olduğu kadar, günümüzün önemli bazı sorunlarına da çözüm olabilecek önerilerinin yer aldığı Mesnevî’de değerler de önemli yer tutmuştur. Bu çalışmada; Mesnevî’nin değerlere bakışı ve değerleri işleyişi misafirperverlik, yardımseverlik, vatanseverlik, aile birliğine önem verme ve hoşgörü değerleri bağlamında ele alınmıştır. Bu çalışmanın, dünyaca kabul görmüş Mesnevî’nin kullanılarak, değerler eğitiminin daha etkili ve sonuç alıcı olarak gerçekleştirilmesi, iyi insan, iyi vatandaş ve iyi toplum idealine ulaşma konusunda yol göstermesi açısından önemli ve özgün olduğu söylenebilir. Ayrıca bu çalışma, Mesnevî gibi çok yönlü bir eserin, değerler eğitiminde ve değer kazandırma sürecinde kullanılabilirliğini göstermesi ve eğitim bilimine farklı bir kaynağın kazandırılması açısından da önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna, Mesnevî, Değer, Değerler eğitimi

Kaynakça

• Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim Öğretmenlerinin Değer Yargılarının Betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (3), 607-622.
• Aladağ, S. (2009). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretiminde Değer Eğitimi Yaklaşımlarının Öğrencilerin Sorumluluk Değerini Kazanma Düzeyine Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arıkan, A. (2011). Okulöncesi Dönemde Değerler Eğitimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını
• Aydın, A. (2014). Eğitim Hikâyedir. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Banarlı, N. S. (2001). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I-II. İstanbul: MEB Yayınları.
• Bardakçı, M. N. (2007). Mevlâna’nın Tasavvufî Düşüncesinin Kaynakları. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 8 (19), 55-77.
• Baydar, P. (2009). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Programında Belirlenen Değerlerin Kazanım Düzeyleri ve Bu Süreçte Yaşanılan Soruların Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Bayraklı, B. (1991), Mevlâna’nın Eğitim Anlayışı. IV. Milli Mevlâna Kongresi. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları,
• Bayram, A. (2011). Mesnevî’de Mevlâna’nın Eğitim ve Eğitim Yöneticisine Dair Görüşleriyle Modern Anlayışı Bir Karşılaştırma Denemesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Bilsky, W. ve Schwartz, H. (1994). Values and Personality. European Journal of Personality, (8), 163–181.
• Büyükkörükçü, T. (2016). Mevlâna ve Mesnevî. İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Can, Ş. (2005). Yaşayan son Mesnevîhan Şefik Can, Mevlâna, Mesnevî ve Mevlevîlik (Mülakat). Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi Mevlâna Özel Sayısı, 6 (14), 823-861.
• Can, Ş. (2013). Mevlâna Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Çelikkaya, H. (2014). Fonksiyonel Eğitim Sosyolojisi. İstanbul: Nobel Yayınları.
• Çiçek, H. (1996). Mevlâna’nın Mesnevî’sinde Eğitime İlişkin Bir Yöntem: “Örnekle Eğitim”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Çomaklı, K. (2015). Mevlâna’nın Mesnevî Adlı Eserinde Yer Alan Hikâyelerin Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programındaki Değerlerin Öğretiminde Kullanımının İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Demirci, M. (2013). Hazreti Mevlâna ve Mevlevilik Kültürü. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat
• Derince, E. H. (2014). Mevlâna ve Şems’ten Yüreğinizi Isıtan Hikâyeler. İstanbul: Yakamoz Kitap.
• Doğan, S. (2014). Mesnevî’den Pedagojik Telkinler. İstanbul: Selis Yayınları
• Doğanay, A. (2012). Değerler Eğitimi. Cemil Öztürk (ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi, (ss. 225-256) içinde, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
• Dönmez, C. ve Yazıcı, K. (2008). T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Konularının Öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Durmuş, G. (2011). Mevlâna’da Eğitici Değerler ve Dil. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Eflaki, A. (2001). Ariflerin Menkıbeleri-Mevlâna ve Etrafındakiler (Cilt 1-2). Tahsin Yazıcı (çev.), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ekşi, H. (2003). Temel İnsani Değerlerin Kazandırılmasında Bir Yaklaşım: Karakter Eğitimi Programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 79-96.
• Elibol, T. (2012). Mevlâna ve Mevlevilik. Konya: Sıradışı Akademi Yayınları.
• Erkek, G. (2008). Mevlâna’nın Mesnevî’sinden İlköğretim Okulları İçin Seçilen Öykülerin Eğitsel Yönünün İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ersoy, A. F. (2011). Okulöncesi Dönemde Değerler Eğitimi. A. Arıkan (Ed.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Gölpınarlı, A. (2015). Mevlâna Celaleddin, Hayatı, Eserleri, Felsefesi. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Gül, H. (2003). Mesnevî’de Kur’ânî Referanslar ve Kur’ân Ayetlerine Getirilen İşârî Yorumlar. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gültekin, F. (2007). Tarih I Dersinde İşe Koşulabilecek Değer Öğretiminin Yeni Yaklaşımlarının Öğrencilerin “Hoşgörü” Değeri Anlayışlarının Gelişimine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Halıcı, F. (1983). Mevlâna: 26 Bilim Adamının Mevlâna Üzerine Araştırmaları. Konya: Ülkü Basımevi.
• Halstead, J. M. ve Taylor, M. J. (2000). Learning and Teaching About Values: A Review of Recent Research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Horata, O. (1999). Mevlâna ve Divan Şairleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Osmanlı’nın Kuruluşunun 700. Yılı Özel Sayısı, 43-56
• Hökelekli, H. (2010). Modern Eğitimde Yeni Bir Paradigma: Değerler Eğitimi. Eğitime Bakış Dergisi, 6 (18), 4-10.
• Ilgar, Z. (1996). Denetim Odağının Değer Sistemleri, Ahlaki Gelişim Düzeyi ve Öz-Ahlaki Değerlendirme Üzerindeki Etkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum
• Işıkdoğan, D. (2007). Yetişkin Din Eğitimi Açısından Mevlâna ve Mesnevî Kıssalarının Eğitsel Değeri. Mevlâna Celaleddin Rumi’nin 800. Doğum Yıldönümü Anısına Uluslararası Mevlâna ve Mevlevilik Sempozyumu Bildiriler II, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Şanlıurfa.
• İşcan, C. D. (2007). İlköğretim Düzeyinde Değerler Eğitimi Programının Etkililiği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kale, N. (2007). Nasıl Bir Değerler Eğitimi. R. Kaymakcan vd. (Ed.), Değerler ve Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları.
• Kara, S. (2007). Dini Tarafı Dışlanmış Bir Hümanist Düşünür Tiplemesi: Mevlâna Celâleddin Rûmî. Mevlâna Celâleddin Rumi’nin 800. Doğum Yıldönümü Anısına Uluslararası Mevlâna ve Mevlevilik Sempozyumu Bildiriler II, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Şanlıurfa.
• Kaymakcan, R. (2010). Değer Kavramı ve Gençlerin Dini Değerleri. Eğitime Bakış Dergisi, 6 (18), 10-16.
• Kıncal, R. (2011). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Lickona, T. (1993). The Return of Charecter Education. Education Leadership, (51), 6-11.
• Mevlâna. (1991). Mesnevî. V. İzbudak (Çev.). İstanbul: MEB Yayınevi
• Mevlâna. (2014). Mesnevî Tercemesi ve Şerhi. A. Gölpınarlı (Çev.). İstanbul: İnkılap Yayınevi
• Mevlâna. (2016). Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi. Ş. Can (Çev.). 15.Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınevi
• Minaz, M. B. (2018). Okul Müdürlerinin Etik Liderlik Özelliklerini Belirlemeye Yönelik Ölçek Geliştirilme Çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (60), 767-785
• Naylor, D. ve Diem, R. (1987). Elemantry And Middle School Social Studies. New York. Random Hause.
• Nicholson, R. A. (2014). İslam Sûfileri. M. Dağ (Çev.), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özdemir, Ş. (2011). Mevlâna’nın Eğitimci Kişiliği. Fırat Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(1), 1-13.
• Özgüven, İ. E. (2014). Evlilik ve Aile Terapisi. 3.Baskı. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Özgüven, İ. E. (2015). Psikolojik Testler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Öztürk, Y. N. (2008). Mevlâna Celaleddin Rumi ve İnsan. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları.
• Sancak, Y., Topkaya, Y. ve Şimşek, U. (2013). Role of The Stories in The Mesnevî From Mevlâna in Teaching The Value of Hospitability. The Journal of International Social Research. 6 (26), 470-481.
• Sucu, A. Ö. (2012). Mesnevîlerin Edebiyat Eğitiminde Değer Aktarım Aracı Olarak Kullanılması. Yayımlanmamış Tüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şafak, Y. (2005). Hazret-i Mevlâna’nın Eserleri. Konya: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Şimşekler, N. (2007). Mevlâna’nın Eserleri ile İlgili Yabancı Dillerde Yapılan Çalışmalar (1973- 2005). A. Karaismailoğlu (Ed.), Mevlâna Araştırmaları I. (ss.159-212) İçinde, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Taylor, M. J. (1996). Voicing Their Values: Pupils Moral and Cultural Experience. Valuesi in Education and Education in Values, J.M. Halstead ve M.J. Taylor (Eds.), London: Falmer Pres.
• Tezgel, R. (2006). Yeni İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında İnsan Hakları ve Değer Eğitimi. II. Uygulamalı Etik Kongresi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Tok, M. (2007). Mevlâna'nın Mesnevî’sindeki Hikâyelerin Çocuk Edebiyatı Açısından Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Turan, F. ve İlkay, U. (2016). Okul Öncesi Eğitim Öğretmenlerinin Etkinliklerde Kullandıkları Resimli Öykü Kitaplarının Karakter Eğitimi Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 45 (209), 208-222.
• Turan, R., Belenli, T. ve Kiriş, A. (2010). Mesnevî ve Mesnevî’nin Sosyal Bilgiler Programında Yer Verilen Değerler Çerçevesinde İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30 (1), 169-203.
• Tüysüz: (2011). İlköğretim Sosyal Bilgiler 4, Öğretmen Kılavuz Kitabı. Ankara: Tuna Yayınları
• Ulusoy, K. (2007). Lise Tarih Programında Yer Alan Geleneksel ve Demokratik Değerlere Yönelik Öğrenci Tutumlarının ve Görüşlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Uslu, M. (2003). Mevlâna. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
• Usta, M. (1989). Mesnevî’de Mevlâna’nın Eğitim Anlayışı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Usta, M. (1995). Divan-ı Kebir’de Mevlâna’nın Eğitim Görüşü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Ünal, C. (1980). Genel Tutumların veya Değerler Psikolojisi Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi, DTCF Yayınları.
• Yağmur, S. (2011). Aşkın Nakkaşı. A.Y. Caferi (Çev.). Konya: Karatay Akademi Yayınları
• Yağmur, S. (2013). Aşkın Gözyaşları-II Hz. Mevlâna. Ankara: Karatay Akademi Yayınları
• Yaman, E. (2012). Değerler Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yaran, C. S. (2010). Ahlak ve Etik. İstanbul: Rağbet Yayınları
• Yavuz, Ş. (2007). Değerlerin Şeceresi, Doğası, Sınırı ve Devamlılığı: Değerlerin Dini ve Sosyal Karakteri ve Sürekliliği. R. Kaymakcan vd. (Ed.), Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu (ss. 89–110) içinde, İstanbul: DEM Yayınları.
• Yel, S. ve Aladağ, S. (2015). Sosyal Bilgilerde Değerlerin Öğretimi. Sosyal Bilgiler Öğretimi. M. Safran (Ed.), 4.Baskı, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Yeniterzi, E. (1995). Mevlâna’nın Eserlerinde İnsan Terbiyesi. 7.Milli Mevlâna Sempozyumu. Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırma Merkezi.
• Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik Değerlerin Eğitiminde Yöntem ve Zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-84.
• Yeşil, R. (2008). Mesleki Değerler Eğitimi Perspektifinde Ahilik Sistemi. Tespitler- Tahliller. I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Yetkin, D. ve Daşcan, Ö. (2008). Son Değişikliklerle İlköğretim Programı 1-5 Sınıflar. Ankara: Anı Yayıncılık.