A Fictionalized Narrative of an Enslavement Experience in Uşaklıgil's Short Story “Onu Beklerken”

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 874 - 887, 31.12.2024

Dilek Direnç , Fahriye Dinçer

https://doi.org/10.37999/udekad.1536109

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil’s writings merit recognition for his diligent efforts to comprehend the experiences of enslaved Africans. He positions these characters as the focal point of his works, as individuals with agency. Depending on his observations, he aims to capture the voices of those marginalized by slavery to recount the stories their voices conveyed. Uşaklıgil’s “Onu Beklerken” (‘Waiting for Her’, 1908) begins when a sixteen-year-old African girl is taken captive on the shores of Lake Chad and ends with her demise in the Ottoman mansion she is taken to. Uşaklıgil chooses to give voice to the enslavement experience of this African girl who is torn from her ecosystem, stripped of her identity and freedom, and thrown into an alien world; thus produces an alternative enslavement narrative without perpetuating stereotypes and prejudices commonly associated with enslaved Africans. This article aims to analyze the experiences and emotions of an individual who is enslaved and placed in the position of ‘the other’. It argues that by employing vivid imagery, symbolic elements, and lyrical language, Uşaklıgil disrupts the readers’ familiarity with the unjust practices of enslavement and prompts them to question the institution of slavery. By challenging the established values and assumptions of his time concerning slavery he appeals to the social conscience, and thus demonstrates an ethical position.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, “Onu Beklerken”, enslavement, othering, violence

Uşaklıgil’in “Onu Beklerken” Öyküsünde Bir Esaret Deneyiminin Kurgusal Anlatısı

Öz

ÖZET
Halit Ziya Uşaklıgil öykü, roman ve otobiyografik yazılarında köleleştirilmiş Afrikalıların deneyimlerini anlama ve anlamlandırma çabalarıyla dikkat çeker. Köleleştirilmiş Afrikalıları merkeze yerleştirerek, özneliğe sahip karakterler olarak işler. Kendi gözlem ve tanıklıklarından yola çıkan yazar, eserlerinde köleliğin yarattığı ötekilerin seslerini duymayı ve duyurmayı, bu seslerin anlattıklarını anlamayı ve aktarmayı denemiştir. Yazarın “Onu Beklerken” (1908) adlı öyküsü, on altı yaşlarındaki Afrikalı bir kızın Çad Gölü kıyılarında esir alınmasıyla başlayıp, getirildiği Osmanlı konağında kısa süre sonra gerçekleşen ölümüyle sonlanan bir esaret yolculuğunun hikâyesidir. Yazar ekosisteminden koparılan, benliği ve özgürlüğü elinden alınan, kendini yabancı bir dünyada buluveren Afrikalı kızın esaret deneyimine ses vermeyi seçerek, köleleştirilmiş Afrikalılara ilişkin basmakalıp tipleme ve önyargılara saplanmadan, alternatif bir esaret anlatısı üretir. Bu makale esaret altına alınmış ve ‘öteki’ olarak konumlandırılmış bireyin yaşantı ve duygularını esaret, şiddet ve ötekileştirme bağlamında çözümlemeyi hedefler. Kullandığı imgeler, semboller ve lirik dil aracılığıyla Uşaklıgil’in okuru kölelik kurumunun adaletsizliğini sorgulamaya yönlendirdiğini, toplumsal vicdana seslenerek yakın geçmişin kölelik pratikleri konusunda döneminin yerleşik kabullerine itiraz ettiğini ve böylece etik bir duruş ortaya koyduğunu ileri sürer.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, "Onu Beklerken", esaret, ötekileştirme, şiddet

Kaynakça

• Akyüz, K. (1979). Modern Türk Edebiyatı’nın Ana Çizgileri 1860-1923. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Altıkulaç Demirdağ, R. (2012). Halit Ziya’nın Öykülerinde Yazarın Merhameti, Okuyucunun Vicdanı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 16, 23-33.
• Ashcroft, B., et al. (1998). Key Concepts in Post-Colonial Studies. Routledge.
• Baka, H. (2024). Halit Ziya Uşaklıgil’in ‘Dilhoş Dadı’ Öyküsünde Kölelik ve Ötekilik. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 145-159. https://doi.org/10.56074/msgsusbd.1453598
• Çağın, Ş. (2016). Halit Ziya Uşaklıgil’in Eserlerinde Esaret. Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, 14, 25-42.
• Çetişli, İ. (2000). Halit Ziya Uşaklıgil. Şule Yayınları.
• Erdem, Y. H. (2004). Osmanlı’da Köleliğin Sonu: 1800-1909. (çev. Bahar Tırnakçı). Kitap Yayınevi.
• Güneş, M. (2020). Ayın Sûretinde Özyurdu ve Anneyi Bulmak: Halit Ziya’nın ‘Onu Beklerken’ Hikâyesi, Ahmet Haşim’in Şi’r-i Kamer Adlı Şiir Kitabı ve Radu Mihaileanu’nun Bir Şans Daha Filminde Ay ile Söyleşi. Servet-i Fünun Dergisi ve Servet-i Fünun Topluluğu Edebiyatı, 413-432.
• Enginün, İ. (2020). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat'tan Cumhuriyet’e. Dergâh Yayınları.
• Kristeva, J. (1996). Yabancı İçin Tokkata ve Füg. (çev. İskender Savaşır). Defter, 28, 9-36.
• Kaplan, M. (2005). Hikâye Tahlilleri. Dergâh Yayınları.
• Özbay, F. (2002). Evlerde El Kızları: Cariyeler, Evlatlıklar, Gelinler. Leonore Davidoff, (haz. Ayşe Durakbaşa), Feminist Tarihyazımında Sınıf ve Cinsiyet (s. 13-47). İletişim Yayınları.
• Parlatır, İ. (2012). Tanzimat Edebiyatında Kölelik. Yargı Yayınevi.
• Toledano, E. R. (2007). As if Silent and Absent. Bonds of Enslavement in the Islamic Middle East. Yale University Press.
• Toledano, E. R. (2000). Osmanlı Köle Ticareti. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toledano E. R. (2010). Suskun ve Yokmuşçasına. İslâm Ortadoğusu’nda Kölelik Bağları. (çev. Y. Hakan Erdem). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tyson, L. (2006). Critical Theory Today. Routledge.
• Uşaklıgil, H. Z. (1998). Hikâye. (Nur Gurani Arslan, haz.). Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Uşaklıgil, H. Z. (2005). İzmir Hikâyeleri. (Ferhat Aslan, haz.). Özgür Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2010). Sepette Bulunmuş-Hepsinden Acı. (Dilek Soğanoğlu, haz.). Özgür Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2011). Onu Beklerken. Özgür Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2021). Kırk yıl. (Abdullah Uçman, haz.). Yapı Kredi Yayınları.
• Zizek, S. (2008). Violence. Six Sideways Reflections. Picador.