ANTOINE BERMAN’IN BİÇİM BOZUCU EĞİLİMLERİ ÇERÇEVESİNDE 91. SONE ÇEVİRİLERİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 960 - 978, 31.12.2024

Eshabil Bozkurt

https://doi.org/10.37999/udekad.1554539

Öz

Bu çalışmada William Shakespeare’in 91. Sone’sinin beş çevirisi Antoine Berman’ın biçim bozucu eğilimleri çerçevesinde incelenmiştir. Çalışmada Shakespeare’in sonesi “KM”, François Victor Hugo’nun çevirisi “EM-1”, Muallim Nâci’nin çevirisi “EM-2”, Mehmed Nâdir’in çevirisi “EM-3”, Saadet Bozkurt ve Bülent Bozkurt’un çevirisi “EM-4”, Talât Sait Halman’ın çevirisi ise “EM-5” olarak gösterilmiştir. 91. Sone EM-1, EM-2 ve EM-3’e düzyazı şeklinde, EM-4 ve EM-5 ise şiir şeklinde aktarılmıştır. EM-1, EM-4 ve EM-5’in İngilizceden, EM-2 ve EM-3’ün ise aradilden çevrildiği saptanmıştır. Berman’ın eğilimlerine ilişkin bilgi verildikten sonra inceleme bölümünde KM ve EM’ler bir tablo halinde sunulmuş ve EM’lerdeki eğilim örnekleri belirlenmiştir. Şiirin düzyazı şeklinde çevrilmesinden dolayı ilk üç EM’de biçimsel eğilimler ve EM’lerin tamamında da anlamsal eğilimler tespit edilmiştir. En az eğilim EM-1’de, en çok eğilim ise EM-2 ve EM-3’te görülmüştür. Bazı eğilimlerle ilgili hiçbir örneğe rastlanmazken en fazla görülen eğilim mantıksallaştırma ve uzatma eğilimleri olmuştur. Çalışmanın sonunda yazınsal çeviride biçim bozucu eğilimlerden kaçınılamayacağı ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

William Shakespeare, Sone 91, Antoine Berman, biçim bozucu eğilimler

TRANSLATIONS OF SONNET 91 WITHIN THE FRAMEWORK OF ANTOINE BERMAN’S DEFORMING TENDENCIES

Öz

In this study, five translations of William Shakespeare’s Sonnet 91 were examined within the framework of Antoine Berman’s deforming tendencies. In the study, Shakespeare’s sonnet is labelled as “ST”, François Victor Hugo’s translation as “TT-1”, Muallim Nâci’s translation as “TT-2”, Mehmed Nâdir’s translation as “TT-3”, Saadet and Bülent Bozkurt’s translation as “TT-4”, and Talât Sait Halman’s translation as “TT-5”. Sonnet 91 was transfered as prose into TT-1, TT-2 and TT-3, and as poetry into TT-4 and TT-5. It was determined that TT-1, TT-4 and TT-5 were translated directly from English, while TT-2 and TT-3 were translated from intermediate language. After providing information about Berman’s tendencies, in the analysis section, ST and TTs were presented in a table and examples of tendencies in TTs were identified. Since the poem was translated as prose, formal tendencies were identified in the first three TTs and semantic tendencies were identified in all TTs. The least tendency was seen in TT-1 and the most tendency was seen in TT-2 and TT-3. While no examples were found for some tendencies, the most common tendencies were rationalization and extension. At the end of the study, it was revealed that deforming tendencies cannot be avoided in literary translation.

Anahtar Kelimeler

William Shakespeare, Sonnet 91, Antoine Berman, deforming tendencies

Kaynakça

• Bengi Öner, I. (2001). Eskiler.. yeniler.. şiirler.. çeviriler.. eleştiriler.. kuramlar.. Dükkan 1. Ludingirra. 1, 93-101.
• Berman, A. (2021). Translation and the trials of the foreign. 4th ed. L.Venuti (tr. & ed.), The translation studies reader içinde (s. 247-260). Routledge.
• Bozkurt, B. (1990). Güneş çarkında gölgeler – Shakespeare’den alıntılar. Meteksan Matbaacılık.
• Demirkol, N. (2006). Can Yücel’in Shakespeare çevirilerinde sadakat [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bilkent Üniversitesi.
• Enginün, İ (1971). Mehmed Nâdir’in Shakespeare’den yaptığı tercümeler. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (C. XIX’dan ayrı-basım) F. 6, 81-118.
• Enginün, İ. (1979). Tanzimat devrinde Shakespeare tercümeleri ve tesiri. Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Fazlıoğlu, İ. (2003). Mehmed Nâdir. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 28, 499-500.
• İbrahim Alaeddin. (1927). Şekspir. Sebat Matbaası.
• İplikçi Özden, A. (2022). William Shakespeare’in 66. Sonesinin üç farklı Türkçe çevirisinin etimolojik kullanımları üzerine. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 7(2), 74-86. https://doi.org/10.46628/itbhssj.1202220
• Kuleli, M. (2019). Structural and thematic analysis of Shakespeare’s sonnets 153 and 154 with their Turkish translations. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 353-376. https://doi.org/10.29000/rumelide.580643
• Lefevere, A. (1975). Translating poetry: seven strategies and a blueprint. Van Gorcum.
• Osmanlıca Sözlük. 4 Eylül 2024 tarihinde https://lugat.osmanlica.online/ adresinden edinilmiştir.
• Özcan, L. (2022). Kaynak odaklılığı yeniden okumak Antoine Berman ve çeviri anlayışı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (28), 659-674. https://doi.org/10.29000/rumelide.1133925.
• Öztürk Kasar, S. (2021). Çevirmek, anlamı eğip bükme sanatı mıdır? D. Tuna ve M. Kuleli (Ed.), Söylem, anlam ve çeviri üzerine disiplinlerarası tartışmalar içinde (s. 19-229). Anı Yayıncılık.
• Shakespeare, W. (1857). Les sonnets de William Shakespeare. (F. V. Hugo, Trans.). Michel Lévy Fréres, Libraires-éditeurs.
• Shakespeare, W. (1885). Sone (91). (M. Harâbâtî, Çev.). Tercüman-ı Hakikat. Nu. 2111, 9 Temmuz 1885.
• Shakespeare, W. (1985). Soneler. (S. Bozkurt & B. Bozkurt, Çev.; 2. bs.). Dost Kitabevi Yayınları.
• Shakespeare, W. (1997). Tüm soneler. (T. S. Halman, Çev.; 5. bs.). Cem Yayınevi.
• Türk Dil Kurumu. Güncel Türkçe Sözlük. 4 Eylül 2024 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Toury, G. (2008). Çeviri normlarının doğası ve çevirideki rolü. (A. Eker, Çev.; 2. Bs.).Çeviri seçkisi II – Çeviri(bilim) nedir? içinde (s. 149-164). Sel Yayıncılık.
• Tureng İngilizce Sözlük. 5 Eylül 2024 tarihinde https://tureng.com/tr/adresinden edinilmiştir.
• Üstün Kaya, S. (2020). 66. Sone veya Sonnet 66: karşılaştırmalı bir çeviri analizi. Diyalog Interkulturelle Zeitschrift Für Germanistik, 8(1), 185-194. https://doi.org/10.37583/diyalog.802269
• Yüncü Kurt, P. ve Özcan, L. (2024). Antoine Berman’ın çeviri eleştirisi yöntemi ve biçim bozucu eğilimler analitiği uygulaması. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö14), 1471-1498. https://doi.org/10.29000/rumelide.1456183