IMAGİNİNG THE REVERSE HUMAN: A DYSTOPİAN PERSPECTİVE FROM THE OWNED TO THE OWNER

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 990 - 1004, 31.12.2024

Kevser Sönmez

https://doi.org/10.37999/udekad.1559803

Öz

Dystopias, seen as the opposite of the utopia genre, which is defined as an idealized universe design, draw attention with their malevolent narratives. Emerging as a reversal of utopia, dystopias are written to express the dialectical dilemmas of life and to create a cognitive awareness by shocking the reader. Especially after World War II, dystopia became a mainstream and prominent genre in literary fiction, and in the 21st century, it also assumed the function of utopia. Dystopias, which are nourished by science fiction, climate fiction, fantasy, and postfeminism, create an atmosphere of unease by depicting the undesirable, the avoided, and the broken. Written as a result of the author's complaints about their time, objections with social value, dissatisfaction with global problems, oppression and manipulation of societies by governments, economic and class conflicts in the world, and futuristic concerns, dystopias make reference to their binary opposite, utopia, and serve as a warning for humanity.
In this article, the novel Evcil İnsan Barınağı (The Shelter of Domesticated Humans) is discussed as an example of dystopia, and the conceptual framework of the dystopian genre is explored in relation to ecological views. The novel presents a world where the dominant and prevailing species, humans, are relegated to a minority category and marginalized by other living beings. In this context, the novel is a significant example, both in reflecting existential conflicts and in making visible the destruction of nature by humans within a dystopian atmosphere.

Anahtar Kelimeler

dystopia, Evcil İnsan Barınağı, Serhan Kansu

TERSİNE İNSAN’I TAHAYYÜL ETMEK: SAHİPLENİLEN’DEN SAHİP’E DİSTOPİK BİR BAKIŞ

Öz

İdealize edilmiş bir evren tasarımı olarak tanımlanan ütopya türünün karşıtı olarak görülen distopyalar; kötücül kurgularıyla dikkati çekerler. Ütopyanın tersine çevrilmesiyle ortaya çıkan distopyalar, yaşamın diyalektik açmazlarını dile getirmek ve okuru sarsarak, bilişsel düzeyde bir farkındalık yaratmak amacıyla kaleme alınır. Özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra edebî kurgular içerisinde ana akım hâline gelen ve ön plana çıkan distopya türü, 21. yüzyılda ütopyanın da işlevini yüklenir. Bilim kurgudan, iklim kurgudan, fantastikten ve postfeminizmden de beslenen distopyalar; istenmeyeni, kaçınılanı, bozuk olanı anlatarak tekinsizlik atmosferi doğururlar. Yazarın kendi döneminden şikâyeti, toplumsal değer taşıyan itirazları; küresel problemlere, iktidarların toplumlar üzerinde baskı ve manipülasyonlarına, dünyadaki ekonomik ve sınıfsal çatışmalara dair memnuniyetsizlikleri ve fütürist kaygıları sonucu kaleme alınan distopyalar, çift değerli karşıtı olan ütopyaya atıf yapar ve insanlar için bir uyarı niteliği taşır.
Bu makalede bir distopya örneği olarak Evcil İnsan Barınağı romanından bahsedilmiş ve distopya türünün kavramsal çerçevesi, ekolojik görüşlerle ilişkilendirilerek tartışılmıştır. Eserde hâkim ve baskın tür olan insanın, azınlık kategorisine düştüğü ve diğer canlılar tarafından ötelendiği bir dünyanın kurgusu söz konusudur. Bu bağlamda roman hem varoluşsal çatışmaları yansıtması hem de insanın doğa unsurları üzerindeki tahribatını distopik bir atmosferde görünür kılması noktasında önemli bir örnektir.

Anahtar Kelimeler

distopya, Evcil İnsan Barınağı, Serhan Kansu

Kaynakça

• Claeys, G. (2013). The five languages of utopia: Their respective advantages and deficiencies with a plea for prioritising social realism. Cercles (30), 9-16.
• Claeys, G. (2017). Ütopya edebiyatı. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çelik, E. (2015). Distopik romanlarda toplumsal kurgu. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, (18), s. 57-79. https://doi.org/10.18490/sad.26868
• Çiçek, M. (2018). Zaman/sız. (G. Ülger edt.), Distopya hayal ile gerçek arasında (s. 31-48). Aya Kitap.
• Düzgün, V. (2011). Aldous Huxley’in ütopya dünyası: Cesur Yeni Dünya ve ada [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Esposito, R. (2008). Bios: biopolitics and philosophy, University of Minnesota.
• Foucault, M. (2015). Biyopolitikanın doğuşu. (A. Tayla, çev.). Bilgi Üniversitesi.
• Foucault, Michel (2021a). Cinselliğin tarihi, (H. U. Tanrıöver, çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Han, Byung-Chul (2020). Psikopolitika: neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri, (Haluk Barışcan, Çev.). Metis Yayınları.
• Hesiodos (2016). Theogonia – İşler ve Günler. (A. Erhat; S. Eyyüboğlu, çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Jameson, F. (2017). Bir Yöntem olarak ütopya ya da gelecek tasarrufları. (Gordin, M.D., Tilley, H., Prakash Haz.), Ütopya/Distopya tarihsel olasılığın koşulları (s. 25-48). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kansu, S. (2023). Evcil İnsan Barınağı, İthaki Yayınları.
• Keith, S. A. (1948), A new theory of human evolution, Watts & Co.
• Kjellen, R.(1917). Der staat als lebensform, Nabu Press.
• Kumar, K. (2006). Modern zamanlarda ütopya ve karşıütopya, (A. Galip çev.). Kalkedon Yayınları.
• Kuttner, H. (1967). Ahead of time. New English Library.
• Levitas, R. (1990). The concept of utopia. Syracuse UP.
• Milner, A. (2014). Locating science fiction. Liverpool UP.
• Moylan, T. (2020). The necessity of hope in in dystopian times: A critical reflection. Utopian Studies, 31 (1), s. 164-193.
• Palardy, D. Q. (2018). The dystopian imagination in contemporary Spanish literature and film. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-319-92885-2
• Reiter, H. (1952). Investigations in harmonic analysis, Transactions, 73 (3), s. 401- 427. https://doi.org/10.1090/S0002-9947-1952-0051341-6.
• Sönmez İşçi, G. (2015). Erendiz Atasü Edebiyatı. Can Yayınları.
• Sönmez Sevinç, K. (2022). Türk romanında hatırlama ve unutma mekânı olarak kahvehaneler, meyhaneler, barlar ve kafeler (1950-2000). [Yayımlanmamış Doktora Tezi] Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tandaçgüneş, N. (2009). Tüketim kültüründe ütopya; fantastik tasarım izleğindeki televizyon reklamları üzerine göstergebilimsel bir çözümleme. [Yayımlanmamış Doktora Tezi] İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Usta, S. (2014), Türk ütopyaları: Tanzimat’tan cumhuriyet’e ütopya ve devrim. Kaynak Yayınları.
• Ülger, G. (Ed.) (2018). Distopya hayal ile gerçek arasında. Aya Kitap.
• Vieira, F. (2021). Ütopya kavramı, G. Claeys (Edt.), Ütopya edebiyatı. (s. 3- 35). Türkiye İş Bankası Yayınları.