Ortaöğretim 9. ve10. Sınıf Biyoloji Ders Kitaplarında Yer Alan Değerler

Yıl 2020, Kış, 35 - 45, 15.03.2020

Esra Özay Köse , Şeyda Gül

https://doi.org/10.21733/ibad.635316

Cited By: 6

Öz

Değerler, insanları ve durumları analiz etmede
kullandıkları istenilen davranışları ve yaşam biçimlerini ifade eden doğru
karar vermede fertlere yardımcı olan temel ölçütler şeklinde ifade
edilmektedir. Burada en önemli görevlerden biri eğitim kurumlarına düşmekte
olup okullarda verilen değerler eğitimi önem arz etmektedir. Okullar müfredatta
net bir şekilde belirtilen veya örtük olan değerleri kazandırmak, öğrencileri
istenilen değerler konusunda yetiştirmek, görevini üstlenmiştir. Programlarda
yer alan kazanımların öğrencilere verilmesinde çoğunlukla kullanılan araç ders
kitapları olduğundan önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir. Bundan dolayı
değerlerin ders kitaplarında ne kadar ve nasıl bulunduğu önemli bir husustur.
Bu araştırmada MEB tarafından kabul edilen 9. ve 10. sınıf biyoloji ders
kitaplarında değerlere yer verilme durumunun belirlenmesi amaçlanmıştır.
Araş-tırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır.
Bu çalışmanın veri kaynağını MEB tarafından 2018–2019 eğitim-öğretim yılında
ortaöğretim okullarına ücretsiz dağıtılan birer adet 9 ve 10. sınıf biyoloji
ders kitabı oluşturmaktadır. Kitaplarda 3 ayrı ünitede yer alan metinler
incelemeye alınmış, bu bölümlerde değinilen değerler tespit edilmiştir.
Verilerin analizinde betimsel analiz yapılmıştır. Betimsel analiz için MEB
tarafından belirlenen değerler kullanılmıştır. Sonra kitaplar cümle cümle
okunarak ilgili değerlerin bulunma sıklığına bakılmıştır. 9 ve 10.sınıf
biyoloji ders kitaplarında yer alan metinler incelenerek elde edilen analizler
sonucu metinlerde, sorumluluk, sevgi, 
saygı, hoşgörü, dayanışma, yardımlaşma, 
fedakarlık, merhamet, temizlik, kültürel mirasa sahip çıkma, estetik
duyguların geliştirilmesi, empati, dostluk, doğruluk, dürüstlük, adalet,
çalışkanlık, paylaşımcı olmak, iyilik yapmak değerleri tespit edilmiştir. Fakat
bu değerlerden yardımlaşma ve sevgi hariç diğerlerine direk olarak metinlerde
değinilmemiş olup cümlenin verdiği anlamdan bu değerlere vurgu yapıldığı
anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Biyoloji, Değerler, Değerler Eğitimi, ders kitabı

Values Found in Secondary 9th and 10th Grade BiologyTextbooks

Öz

Values are expressed as basic criteria that help
individuals make the right decision, which expresses the desired behaviors and
lifestyles they use to analyze people and situations. One of the most important
tasks here falls to educational institutions and values education given in
schools is important. Schools undertake the task of gaining values that are
clearly or implicit in the curriculum, educating students about desired values.
It can be said that the textbooks have an important role in providing the gains
in the programs to students. Therefore, how and how values are found in
textbooks is an important issue. In this research, it was aimed to determine
the status of values in the 9th and 10th grade biology textbooks accepted by
the Ministry of National Education. In the research, document analysis which is
one of the qualitative research methods was used. The data source of this study
consists of a 9th and 10th grade biology textbook which are distributed free of
charge to secondary schools in 2018-2019 academic year. The texts in three
different units were examined and the values mentioned in these sections were
determined. Descriptive analysis was used for data analysis. For descriptive
analysis, the values determined by Ministry of Education were determined. Then
these values in the books were searched by reading the sentence by sentence.
Responsibility, fondness, respect, tolerance, solidarity, cooperative,
sacrifice, compassion, cleanliness, compassion, cultural heritage, development
of aesthetic feelings, empathy, friendship, honesty, honesty, justice,
diligence, to be sharing, to do good values have been determined. However,
these values are not mentioned directly in the texts except for cooperative and
fondness, and it is understood that these values are emphasized from the
meaning given by the sentence.

Anahtar Kelimeler

Biology, Values, Values Education, Textbook

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının (değerlerinin) İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akbaş, O. (2010). Eğitim bilimlerinde yeni yönelimler. E. Karip (Ed.). Eğitim bilimine giriş, Ankara: Pegem Akademi.
• Akkiprik, G. B. (2007) Genel lise öğretmenlerine göre karakter eğitimi yoluyla öğrencilere kazandırılacak değerler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yedi Tepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aktan, O., & Padem, S. (2011). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Kullanılan Okuma Metinlerinde Yer Alan Değerler. Asya Öğretim Dergisi, 1(2), 44-55.
• Aladağ, S. (2012). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini bilişsel düzeyde kazanmalarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161, 123-146.
• Aral, D. (2008). Milli Eğitim Bakanlığı’nın Hazırladığı 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabında Yer Alan Değerler Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Aydın, M. Z. ve Akyol Gürler, Ş. (2012). Okulda Değerler Eğitimi. İstanbul: Nobel Yayıncılık.
• Baydar, P. (2009). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri ve bu süreçte yaşanılan sorunların değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Candan, D. G., & Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1).
• Cihan, N. (2014). Okullarda Değerler Eğitimi Ve Türkiye'deki Uygulamaya Bir Bakış. Electronic Turkish Studies, 9(2).
• Ersoy, T., & Şahin, F. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 1535-1558.
• Evin, İ. ve Kafadar, O. (2004). İlköğretim sosyal bilgiler programının ve ders kitaplarının ulusal ve evrensel değerler yönünden içerik çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimler Dergisi, 2 (3), 293-304.
• Fırat, H., & Mocan, A. (2014). Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâyelerde Yer Alan Değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 25-49.
• Gömleksiz, M., & Cüro, E. (2010). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslar Arası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-120.
• Hökelekli, H., & Din Psikolojisi, A. (2002). Gençlik ve din. Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.
• İmamoğlu, E., O. Karakitapoğlu & Aygün, Z. (1999). 1970’lerden 1990’1ara değerler: Üniversite düzeyinde gözlenen zaman, kuşak ve cinsiyet farklılıkları. Türk Psikoloji Dergisi, 14 (44): 1-22.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 187,138–145.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı yaklaşıma göre ilköğretim 6 ve 7. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki değerlerin incelenmesi (Muğla İli Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Kılıç, A. & Seven, S. (2002). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Kırmızı, F. S. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Kızılçelik, S., & Erjem, Y. (1994). Açıklamalı sosyoloji terimler sözlüğü. Ankara: Atilla Kitabevi.
• Kiziroğlu, İ. (1988). Günümüzde biyoloji dersi ve amaçları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3).
• Kuş Z., Merey, Z., & Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2013). http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/10/05/743046/dosyalar/2013_02/24015229_deerlereitimiynergesi.pdf ( 20.12.2013)
• Özkan, R. (2010). Türk eğitim sisteminde himayeci değerler: İlköğretim ders kitapları örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1124-1141.
• Silah, M. (2000). Sosyal psikoloji (Davranış Bilimi). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şen, Ü. (2008). 6.Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 (5): 763-779.
• Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, (2010). İlk ders genelgesi, B.08.0.TTK.0.72.02.00, 08 Eylül 2010.
• Yaman, E. (2012). Değerler Eğitimi, Ankara: Akçay Yayınları.
• Yaman, H., Taflan, S., & Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 107-120.
• Yazıcı, K. (2012). Değerler Eğitimine Genel Bir Bakış, Türklük Bilimi Dergisi Araştırmaları,19, 499-522.