Modern Dünyada Ölümle Yüzleşmek: Gassal Dizisinin Sosyolojik Analizi

Year 2025, Issue: 19, 72 - 94

Enes Atakan Çakır

https://doi.org/10.21733/ibad.1713371

Abstract

Ölüm, bireysel yaşamın sona ermesiyle birlikte sadece biyolojik bir olgu olarak değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel süreçleri derinden etkileyen evrensel bir gerçeklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumların ölüm karşısındaki tavırları, inanç sistemleri, ritüelleri ve sembolik pratikleri bu olgunun sosyolojik boyutlarını görünür kılmaktadır. Ölüm sosyolojisi, bireylerin ve toplumların ölümle kurdukları bu çok katmanlı ilişkiyi anlamlandırmaya yönelik bir alt disiplin olup özellikle modern toplumlarda ölümün temsil biçimlerini, ölümün gündelik yaşamdan dışlanmasını ve ölümle ilgili sembolik kodların dönüşümünü ele almaktadır. Bu çalışma, Türk yapımı Gassal dizisini ölüm sosyolojisi perspektifinden analiz ederek, modern Türk toplumunda ölümün nasıl temsil edildiğini ve bu temsillerin hangi sosyokültürel yansımaları barındırdığını tartışmayı amaçlamaktadır. Literatürde özellikle Türk sinemasında ölüm temasına sınırlı düzeyde yer verildiği gözlenmektedir. Bu durum, modern toplumlarda ölümün görünmez kılınması ve bireylerin gündelik hayatında dışlanmasıyla ilişkilendirilmektedir. Araştırmada, dizide yer alan diyaloglar, cenaze ritüelleri ve toplumsal tepkiler ölüm sosyolojisi çerçevesinde değerlendirilmiştir. Çalışmada ölüm sosyolojisinin tercih edilmesinin nedeni, dizinin sunduğu ölüm temsillerinin modern Türk toplumunun zihniyet yapısını anlamaya olanak tanımasıdır. Bulgular, dizideki kimi sahnelerin modern bireyin ölüm algısını yansıttığını, ancak bazı temsillerin kültürel ve sosyolojik gerçeklikten uzak kurgular içerdiğini göstermektedir. Böylelikle bu araştırma, Türk sinemasında ölümün sosyolojik açıdan ele alınmasına katkı sağlamakta ve modern toplumların ölüm algısındaki çelişkileri ortaya koyarak literatürdeki boşluğu doldurmayı hedeflemektedir.

Keywords

Ölüm , Gassal , Ölüm Sosyolojisi , Modern Toplum , Türk Televizyon Dizileri

Ethical Statement

Bu makale, insan katılımcılarla yapılan herhangi bir süreç içermemektedir. Bu yüzden etik kurul izni alınmasına gerek yoktur.

Supporting Institution

Sorumlu yazar, bu çalışmanın herhangi bir finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Facing Death in the Modern World: A Sociological Analysis of the Television Series Gassal

Abstract

Death, beyond being a biological end to individual life, is a universal phenomenon that profoundly influences social and cultural processes. Societal attitudes toward death, along with associated belief systems, rituals, and symbolic practices, reveal its sociological dimensions. The sociology of death, as a subfield, seeks to analyze these complex relationships by examining how death is represented, excluded, or symbolically redefined in modern societies. This study analyzes the Turkish television series Gassal from the perspective of the sociology of death, with the aim of exploring how death is represented in modern Turkish society and what sociocultural implications these representations carry. The existing literature indicates that the theme of death has received limited attention in Turkish cinema, a tendency often linked to the broader exclusion of death from the public sphere in modern contexts. Within this framework, dialogues, funeral rituals, and societal responses in the series are examined through a sociological lens. The rationale for choosing the sociology of death lies in its ability to provide insight into the representations of death within the series and their reflection of modern Turkish mentality. Findings suggest that while certain portrayals reflect contemporary attitudes toward death, others diverge significantly from cultural and sociological realities. Ultimately, the study contributes to the sociological analysis of death in Turkish cinema and highlights the contradictions inherent in modern societies’ perceptions of mortality.

Keywords

Death , Gassal , Sociology of Death , Modern Society , Turkish Television Series

Ethical Statement

This article does not contain any processes involving human participants. Therefore, it does not require ethics committee approval.

Supporting Institution

The corresponding author declared that this study did not receive any financial support.

References

• Adorno, T. W. (2005). Minima moralia. (Çev. O. Koçak & A. Doğukan). Metris Yayınları.
• Aries, P. (2020). Batı’da ölümün tarihi. (Çev. I. Gürbüz). Everest Yayınları.
• Aristoteles (1987). Poetika. (Çev. İ. Tunalı). Remzi Kitabevi.
• Arpaguş, S. (2007). Mevlâna Celâleddin Rûmî (1207-1273). İstem Dergisi, 2007, 91-111.
• Bacon, F. (2015). Novum organum. (Çev. T. Kabadayı). Bilgesu Yayıncılık.
• Badur, S. (2004). Ölüm üzerine tıbbi çeşitlemeler. Cogito Dergisi, 40, 93-105.
• Baudrillard, J. (2010). Simülarklar ve simülasyon. (Çev. O. Adanır). Doğubatı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2016). Simgesel değiş tokuş ve ölüm. (Çev. O. Adanır). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Baudrillard, J. (2017). Tüketim toplumu. (Çev. N. Tutal & F.Keskin). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve müphemlik. (Çev. İsmail Türkmen). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2012). Ölüm, ölümsüzlük ve diğer hayat stratejileri. (Çev. N. Demirdöven). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2017). Akışkan modernite. (Çev. S. O. Çavuş). Can Sanat Yayınları.
• Becker, E. (2013). Ölümü inkâr. İz Yayıncılık.
• Berger, P. L. & Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin sosyal inşası. (Çev. V. S. Öğütle). Paradigma Yayınları
• Berkes, N. (2023). Türkiye’de çağdaşlaşma. Yapı Kredi Yayınları.
• Bordwell, D. (1985). Narration in the fiction film. University of Wisconsin Press.
• Bourdieu, P. (1995). Pratik nedenler. (Çev. H. Tufan). Kesit Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım. (Çev. D. Fırat Şannan & A. G. Berkkurt). Heretik Yayınları.
• Canetti, E. (2008). Ölüm üzerine. (Çev. G. Aytaç). Payel Yayınları.
• Capra, F. (1992). Batı düşüncesinde dönüm noktası. (Çev. M. Armağan). İnsan Yayınları.
• Cevizci, A. (2019). Felsefe tarihi. Say Yayınları.
• Comte, A. (2015). Pozitif felsefe dersleri ve pozitif analayış üzerine konuşma. (Çev. E. Ataçay). BilgeSu Yayınları.
• Coser, L. A. (2008). Sosyolojik düşüncelerin ustaları: tarihsel ve toplumsal bağlamlarında fikirler. (Çev. H. Hülür, S. Toker & İ. Mazman). De Ki Basım Yayım Ltd. Şti.
• Çalık, M. & Sözbilir, M. (2014). Parameters of content analysis. Education and Science, 39(174), 33-38.
• Descartes, R. (2018). Yöntem üzerine konuşma. (Çev. Ö. Doğan). Doğu Batı Yayınları.
• Durkheim, E. (2005). Dini hayatın ilkel biçimleri. (Çev. F. Aydın). Ataç Yayınları.
• Durkheim, E. (2013). İntihar. (Çev. Z.Z. İlkgelen). Pozitif Yayınları.
• Durkheim, E. (2023). Toplumsal iş bölümü. (Çev. Özer Ozankaya). Cem Yayınevi.
• Fıske, J. (1996). İletişim çalışmalarına giriş. (Çev. S. İrvan). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Foucault, M. (2001). Kelimeler ve şeyler: İnsan bilimlerinin bir arkeolojisi. (Çev. M.A. Kılıçbay). İmge Kitabevi.
• Freud, (2013). Metapsikoloji. (Çev. E. Kapkın & A. Tekşen). Payel Yayınları.
• Freud, S. (2019). Uygarlığın huzursuzluğu. (Çev. H. Barışcan). Metris Yayınları.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin sonuçları. (Çev. E. Kuşdil). Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (2010). Modernite ve bireysel-kimlik: Geç modern çağda benlik ve toplum. (Çev. Ü. Tatlıcan). Say Yayınları.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. Kırmızı Yayınları.
• Goffman, E. (2014). Damga: örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar. Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (2018). Günlük yaşamda benliğin sunumu. (Çev. B. Cezar). Metris Yayınları.
• Gorer, J. (1955). The pornography of death. Encounter, 5(4), 169-175.
• Göle, N. (2011). Modern mahrem: medeniyet ve örtünme. Metris Yayınları.
• Hegel, G.W.F. (1986). Tinin görüngü bilimi. (Çev. A. Yardımlı). İdea Yayınevi.
• Huntington, S. P. (2015). Medeniyetler çatışması ve dünya düzeninin yeniden kurulması. (Çev. M. Turhan & C. Y. Soydemir). Okyanus Yayınları.
• Insdorf, A. (1999). Double lives, second chances: the cinema of krzysztof kieślowski. Miramax Books.
• Joyce, J. (2017). Ölüler. (Çev. M. Bal). Palto Yayınevi.
• Kant, I. (2022). Saf aklın eleştirisi. (Çev. N. Pektaş). Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Karaca, F. (2001). Mezar taşlarına yansıyan şekliyle Türk kültüründe hayat ve ölümle ilgili bazı değerlendirmeler. İslami Araştırmalar Dergisi, 14 (3-4), 91-210.
• Kellehear, A. (2012). Ölümün toplumsal tarihi. (Çev. T. Kılınç). Phoenix Yayınları.
• Kızıl, A. (2017). Antik dönem yunan dünyasında ölüm kavramı ve bununla ilgili bazı betimler. Uluslararası Amisos Dergisi, 2(3), 32 - 65.
• Kur’an-ı Kerim. (2020). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kutsal Kitap. (2008). Kutsal kitap: yeni dünya çevirisi. New World Translation of the Holy Scriptures Turkish.
• Kübler-Ross, E. (1969). On death and dying: What the dying have to teach doctors, nurses, clergy and their own families. Macmillan.
• Kümbetoğlu, B. (2008). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. Bağlam Yayıncılık.
• Malinowski, B. (1990). Büyü, bilim ve din. (Çev. S. Özkal). Kabalcı Yayınları.
• Malpas, J. & Solomon, R.C. (2006). Ölüm ve felsefe. (Çev. N. Küçük). İthaki Yayınları.
• Mardin, Ş. (1991). Türk modernleşmesi: makaleler 4. İletişim Yayınları.
• Marx, K., & Engesl, F. (2017). Komünist manifesto. (çev. L. Kavas). İthaki Yayınları.
• Metz, C. (1986). Sinemada anlam üstüne. (Çev. O. Adanır). Hayalperest Yayınları.
• McKee, R. (1997). Story: substance, structure, style and the principles of screenwriting. Regan Books An Important of Harper Collins Publishers.
• Monaco, J. (2012). Bir film nasıl okunur? (çev. Ertan Yılmaz). Oğlak Yayıncılık.
• Özkan, S. (2017). Ölüm felsefesi. Ötüken Yayınları.
• Pecchinenda, G. (2007). The genome and the ımaginary: notes on the sociology of death and the culture of ımmortality. International Review of Sociology, 17(3), 167- 185.
• Renouf, P.P. (2017). Mısır’ın ölüler kitabı. (Çev. E. Altunay). Onbir Yayınları.
• Ritzer, G. (2014). Klasik sosyoloji kuramları. (Çev. H. Hülür). De Kİ Basım Yayım.
• Rousseau, J. J. (2016). Toplum sözleşmesi. (Çev. A. Meral). Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Sağır, A. (2013). Bir ölüm sosyolojisi denemesi bağlamında iktisadi hayata mezarlıklardan bakmak: Safranbolu örneği. Turkish Studies, 8(12), 1095-1115.
• Sağır, A. (2014). Ölüm Sosyolojisi. Phoneix Yayınları.
• Sağır, A. & Aktaş, Z (2020). Ölü beden yönetiminde dini mesleki bir form: Gassal. Journal of Economy Culture and Society, Özel Sayı 1, 269-290.
• Sağır, A. & Aktaş, Z (2022). Gassal: bir ölüm etnografisi çalışması. Phoenix Yayınevi.
• Stein, J. (1975). The random house college dictionary. Random House.
• Suri, H. & Clarke, D. (2009). Advancements in research systhesis methods: From a methodologically inclusive perspective. Review of Educational Research, 79(1), 395-430.
• Tanör, B. (2010). Kurtuluş kuruluş. Cumhuriyet Kitapları.
• Thomas, L. (1991). Ölüm. (çev. I. Gürbüz). İletişim Yayınları.
• Tolstoy, L. (2003). Ölüm manifestosu. (Çev. S. Özburun & S. N. Şimşek). Kaknüs Yayınları.
• Turner, B. S. (2020). Sosyoloji sözlüğü. Pinhan Yayıncılık.
• TDK (Türk Dil Kurumu) (2005). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Unamuno, M. D. (1986). Yaşamın trajik duygusu. (Çev. O. Derinsu). Inkilap Kitabevi.
• Weber, M. (2017). Protestan ahlakı ve kapitalizm ruhu. (Çev. M. Köktürk). BilgeSu.
• Vatandaş, C. & Vatandaş, S. (2023). Celal Nuri (İleri)’de batılılaşmanın kapsamı ve yöntemi sorunu. Humanitas: Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 331-348.
• Yalom, I. D. (2008). Güneşe bakmak-ölümle yüzleşmek. (Çev. Z.İ. Babayiğit). Kabalcı Yayınları.
• Yüksel, M. (2022). Modernlik ve ölüm: Modern ölüm stratejileri üzerine sosyolojik bir inceleme. Mavi Atlas, 10(1), 264-279.
• Zencirkıran, M. (2016). Sosyoloji. Dora.