Hemşirelerde Algılanan Stres ve Stres Semptomlarının İşten Ayrılma Eğilimi Üzerindeki Etkisi

Yıl 2020, Milli Mücadele'nin 100. Yılı Özel Sayısı, 526 - 538, 18.12.2020

Gülşen Çetin Aydın , Serpil Aytaç , Yasemin Şanlı

https://doi.org/10.21733/ibad.789662

Cited By: 9

Öz

Sağlık hizmetlerinin kalitesi kullanılan ekipman ve teçhizatın yanı sıra mutlu sağlık çalışanları ile ilişkilendirilmektedir. Ancak stres, çalışma yaşamında personelin verimliliğini, mutluluğunu, iş tatminini ve buna bağlı olarak da özel yaşamını olumsuz etkileyen ve işten ayrılma eğilimini arttıran önemli bir faktördür. Sağlık sektöründe hizmet veren meslek gruplarından en yoğun çalışma temposuna sahip olan hemşirelik, stresten en çok etkilenen meslektir. Bunun temel sebebi olarak uzun ve yorucu çalışma saatlerini, zamana karşı yarış halinde olmalarını, fiziksel çalışma koşullarını, nöbet sistemiyle çalışmalarını, iş yükü vb. olduğunu söylemek mümkündür. Bu sebeplerden kaynaklı olarak yaşadıkları uykusuzluk, yetersiz ve kötü beslenme, çalışma arkadaşları arasındaki çatışma, rol belirsizliği gibi baskı ve zorlama yaratan durumlar, stres düzeylerinin artmasına sebep olmaktadır. Kalp-damar sistemi hastalıkları, dolaşım sistemi bozuklukları, üreme sistemi hastalıkları, deri hastalıkları, baş ağrısı ve migren vb. rahatsızlıklar, yaşanan stresin fizyolojik etkilerini ortaya koymaktadır. Diğer taraftan depresyon, kaygı vb. psikolojik olarak da sorunlara yol açmaktadır. Bu bağlamda bu çalışma, bir devlet hastanesinde görev yapan hemşirelerin çalışma yaşamında algıladıkları stres ve ortaya çıkan stres semptomlarının işten ayrılma eğilimi üzerindeki etkisini ölçmeyi amaçlamaktadır. İşten ayrılma eğiliminin stres semptomlarıyla tutarlı korelasyonlar sergileyeceği ve bu semptomların işten ayrılma eğilimini etkileyeceği beklentisi, araştırmanın temel hedefini oluşturmuştur. 263 kişilik bir hemşire örnekleminden elde edilen bulgulara göre, iş stresindeki artışın, işten ayrılma eğilimini arttırdığı(r=0,34, p>0,001), anksiyete, depresyon, olumsuz benlik, somatizasyon ve hostilite adını taşıyan beş ana stres semptom grubuna ilişkin verilerin işten ayrılma eğilimiyle olan ilişkide korelasyonlar olumsuz benlik alt semptomu hariç diğerleriyle pozitif yönde ve istatistiksel açıdan anlamlı olmakla birlikte, en yüksek korelasyonun hostilite semptom grubuyla elde edildiği (r= 0.21, p > 0.001); bireylerin hostilite düzeyleri arttıkça, işten ayrılma eğilimlerinin arttığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

stres, hemşire, işten ayrılma eğilimi, stres düzeyi, semptom

The Effects of Perceived Stress and Stress Symptoms on Nurses' Tendency to Quit Work

Öz

The quality of healthcare services is correlated with happy healthcare professionals as well as the equipment used. However, stress is an important factor in working life, which negatively affects the productivity, happiness, job satisfaction, and consequently the private life of the staff and increases the tendency to quit. Nursing, which has the most intense working tempo of the occupational groups serving in the health sector, is the profession most affected by stress. It is possible to say that the main reasons of this are long and tiring working hours, being in a race against time, physical working conditions, working with the shift system, workload and so on. Due to these reasons, situations that create pressure and compulsion such as insomnia, poor diet, malnutrition, the conflict between colleagues, role ambiguity causes an increase in stress levels. Some disorders like cardiovascular system diseases, circulatory system disorders, reproductive system diseases, skin diseases, headaches, and migraines reveal the physiological effects of the stress experienced. On the other hand, depression and anxiety-like diseases also cause psychological problems. In this context, this study aims to measure the effect of perceived working life stress and stress symptoms of nurses working in a public hospital on the tendency to quit. The expectation that the tendency to leave the job will exhibit consistent correlations with the stress symptoms and that these symptoms will affect the tendency to leave the job constituted the main target of the study. According to the findings obtained from a sample of 263 nurses, it is understood that the increase in job stress increases the tendency to quit (r=0,34, p>0,001). The correlations of the data related to five main stress symptom groups named as anxiety, depression, negative self, somatization, and hostility in the relationship with the tendency to quit are positive and statistically significant with the others except for the negative ego sub-symptom. The highest correlation is obtained with the hostility symptom group (r = 0.21, p> 0.001), and it is also understood that as the hostility level of individuals increases, the tendency to leave their jobs also increases.

Anahtar Kelimeler

Stress, nurse, tendency to quit, stress level, symptom

Kaynakça

• Altunışık R. , Coşkun R., Bayraktaroğlu S., Yıldırım E. (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (SPSS Uygulamalı) 9. Baskı. Sakarya Yayıncılık.
• Aytaç, S. (2017). Stres kaynakları ve stresin psikolojik semptomlarının öfke kontrolü ile ilişkisi: polis memurları üzerine bir araştırma, Sosyal Siyaset Konferansları / Journal of Social Policy Conferences, Sayı / Issue: 69(2): 1-27 http://dergipark.gov.tr/iusskd
• Aytaç, S. (2011). Çalişanlarin işlerine ilişkin duygularinin stres tepkileri üzerindeki etkisi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55 (1): 833-851. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifm/issue/812/8845
• Bhatti, M. H., Bhatti, M. H., Akram, M. U., Hashim, M. ve Akram, Z. (2016). Relationship between job stress and organizational commitment: An empirical study of banking sector. Journal of Business Management and Economics, 7(1), 29-37.
• Blau G., Boal K., (1989). Using job ınvolvement organizational commitment ınteractively to predict turnover. Journal of Management, Vol: 15, No: 1, 115-127.
• Cıranoğlu M. (2020). Etkileşimci Liderlik yaklaşımının hemşirelerin işten ayrılma niyetlerine etkisi ve işten ayrılma niyetinin demografik faktörlerle ilişkisi: bursa ilinde özel hastanelerde bir alan araştırması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1, 61-80.
• Çankaya M. (2020). Hastane çalışanlarındaki iş stresinin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi. Business and Management Studies: An International Journal, Vol: 8, Issue: 1, 121-143.
• Çelik M., Yıldız B. (2018). Hemşirelerde mesleki bağlılık, özdeşleşme ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: kamu sektörü ve özel sektör karşılaştırması. Kastamonu Üniversitesi İİBF Dergisi, 20/2, 47-75.
• Deliorman R. B., Taştan Boz İ., Yiğit İ., Yıldız S. (2009). Tükenmişliği ölçmede alternatif bir araç: Kopenhag tükenmişlik envanterinin Marmara üniversitesi akademik personeli üzerine uyarlanması. İ.Ü. Yönetim Dergisi, Yıl: 20, Sayı: 63, 77-98.
• Derogatis, L.R (1999). The Brief Symptom Inventory-BSI administration, scoring and procedures manual-II. USA, Clinical Pscyhometric Research Inc.
• Derogatis, L.R. ve Cleary, P. A. (1977) Comfirmation of Dimensiyonal Structure of the SCL-90: A study in Construct Validation, Journal of Clinical Psychology, 33.
• Derogatis, L.R., Lazarus, L. (1994). SCL 90-R Brief Symptom Inventory and matching clinical rating scales. The Use of Psychological Testing for Treatment Planning and Outcome Assessment (Ed. Maruish M. E.), Lawrence Erlbaum Associates, s. 217-248.
• Diktaş G., Özgeldi M. (2020). Çalışan performansı ve işten ayrılma niyeti konularında örgütsel sinizm ve sosyal zekânın rolü, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2, 11-28.
• Efeoğlu İ.E. (2006). İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: ilaç sektöründe bir araştırma. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdilek Karabay M. (2015). Sağlık personelinin iş stresi, iş- aile çatışması ve iş-aile-hayat tatminlerine yönelik algılarının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkilerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 26, 113-134.
• House, R. J., Rızzo, J. R. (1972). Role conflict and ambiguity as critical variables in model of organizational behavior, Organizational Behavior And Human Performance, 7.
• Irawanto, D. W., Noermiyati, Primasari, D. (2015). The effect of occupational stress on work performance of female employees: Study in Indonesia. Asia-Pacific Journal of Management Research and Innovation, 11 (4), 336-345.
• Karakoç A., Dönmez P. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası. 13(40); 39-49.
• O’Neill, J. W. ve Davis, K. (2011). Work stress and Well-being in the Hotel Industry. International Journal of Hospitality Management, 30(2), 385-390.
• Özçelik Kaynak K., Öztuna B. (2020). İşe yeni başlayan hemşirelerin örgütsel bağlılıkları ile personel devir oranları: dokuz eylül üniversitesi hastanesi hemşireleri üzerine bir araştırma. Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, 27-38.
• Rickard, G., Lenthall, S., Dollard, M., Opie, T., Knight, S., Dunn, S., Wakerman, J., Macleod, M., Seiler, J. and Brewster-Webb, D. (2012). Organisational intervention to reduce occupational stress and turnover in hospital nurses in the northern territory. Australia. Collegian, 19(4), 211–221.
• Sağır M. (2020). Cam tavan sendromunun bankacılık sektöründe çalışan kadınlarda işten ayrılma niyetine etkileri. Stratejic Public Management Journal, Vol: 6, Issue: 11, 91-102.
• Sökmen A., Şimşek T. (2016). Örgütsel bağlılık, örgütle özdeşleşme, stres ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: bir kamu kurumunda araştırma. Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 18/3, 606-620.
• Şahan S. (2020). Hemşirelikte örgütlenme ve örgütsel bağlılık. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 28 (1), 122-127.
• Şahin, N. ve Durak, A. (1994). Kısa Semptom Envanteri (Brief Symptom Inventory- BSI): Türk gençleri için uyarlaması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31): 44- 56.
• Taş A., Özkara Z. U. (2020). İş stresinin algılanan yönetici desteği ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide üstlendiği rol. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, Yıl: 10, Cilt: 15, Sayı: 21, 475-504.
• Telli E., Ünsar, A. S. Ve Oğuzhan, A. (2012). Liderlik davranış tarzlarının çalışanların örgütsel tükenmişlik ve işten ayrılma eğilimleri üzerine etkisi: konuyla ilgili bir uygulama, Electronic Journal Of Vocational Colleges, 2, 135-150.
• Yüksel A. (2015). Hemşirelik öğrencilerinin ruhsal durumları ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences, 4(2) 215-226.