REVIEW OF PSYCHOSOCIAL SUPPORT PRACTICES AND PRACTICES PREPARED FOR POST-DISASTER SITUATIONS

Yıl 2023, Sayı: 15, 80 - 91, 28.12.2023

Şule Aksoy , Zekavet Kabasakal

https://doi.org/10.21733/ibad.1272044

Cited By: 3

Öz

The disasters that have occurred in our country in recent years have caused losses and social impact. Most of our country has been affected by earthquakes that cause many loss of life in various ways. In this case, psychosocial support practices that can support individuals to overcome the psychological effects of the disaster are important. The aim of the study is to shed light on the psychosocial support practices prepared for post-disaster situations and the psychosocial support practices to be developed in this field by examining the studies that address the subject of post-disaster psychosocial support. In order to determine psychosocial support practices and studies prepared for post-disaster situations in line with the stated purpose, Google Academic, YÖK National Thesis Center, PubMed, Researchgate databases from “disaster”, “post-disaster”, “psychosocial support”, “Psychosocial intervention”, “post-disaster psychosocial support”, “post-disaster in Turkey” and the English equivalents of these concepts were searched and 26 studies were reached. Of the studies accessed, 20 are in the domestic literature and 6 are in the foreign literature. As a result of the studies examined, it has been concluded that post-disaster psychosocial support practices and studies are generally prepared for all affected individuals; a limited number of applications and studies are carried out for different levels of society, age groups, professions and employees working in the disaster region. Post-disaster psychosocial support practices may be proposed to be structured by considering the age, occupation, and level of disaster impact in the context of the society.

Anahtar Kelimeler

Disaster, post-disaster, psychosocial support, psychosocial intervention.

Afet Sonrası Durumlara Yönelik Hazırlanan Psikososyal Destek Uygulamalarının ve Çalışmalarının İncelenmesi

Öz

Ülkemizde son yıllarda yaşanan afetler kayıplara ve toplumsal boyutta etkilere sebep olmaktadır. Birçok can kaybına sebep olan depremlerden ülkemizin büyük kısmı çeşitli açılardan etkilenmiştir. Bu durumda, bireylerin afetin psikolojik etkilerini atlatabilmelerine destek olabilecek psikososyal destek uygulamaları büyük önem taşımaktadır. Çalışmanın amacı, afet sonrası durumlara yönelik hazırlanan psikososyal destek uygulamalarını ve afet sonrası psikososyal destek konusunu ele alan çalışmalarının incelenerek bu alanda geliştirilecek psikososyal destek uygulamalarına ışık tutmaktır. Belirtilen amaç doğrultusunda afet sonrası durumlara yönelik hazırlanmış psikososyal destek uygulamalarının ve çalışmaların belirlenmesi için Google Akademik, YÖK Ulusal Tez Merkezi, PubMed, Researchgate veri tabanlarından ‘’afet’’, ‘’afet sonrası”, ‘’psikososyal destek’’, ‘’psikososyal müdahale’’, “afet sonrası psikososyal destek”, “Türkiye’ de afet sonrası” ve bu kavramların İngilizce karşılıkları aratılarak 26 çalışmaya erişilmiştir. Erişilen çalışmalardan 20’si yurt içi literatürde, 6’ sı yurt dışı literatürde yer almaktadır. İncelenen çalışmalar sonucunda, afet sonrası psikososyal destek uygulamalarının ve çalışmalarının genellikle afetten etkilenen bireylerin tamamına yönelik hazırlandığı; toplumun farklı kademelerine, yaş gruplarına, mesleklere, afet bölgesinde görev alan çalışmacılara yönelik sınırlı sayıda uygulama ve çalışma yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Afet sonrası psikososyal destek uygulamalarının toplumun kademeleri özelinde; yaş, meslek, afetten etkilenme seviyesi göz önünde bulundurularak yapılandırılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Afet, afet sonrası, psikososyal destek, psikososyal müdahale

Kaynakça

• Acı, Ö., & Kutlu, Y. (2018). Afet hemşireliği. Türkiye Klinikleri.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, (t.y.). AFAD açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu
• Alakara Özcan, G. (2018). Afetlerde psikososyal destek hizmetlerinin AFAD’da çalışan sosyal çalışmacılar tarafından değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Altun, F. (2016). Afetlerde psikososyal hizmetler: Marmara ve Van depremleri karşılaştırmalı analizi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8-9), 183-197. Arasan Özbay, Z. (2015). Afet müdahale ekipleri için psikososyal beceri kazanımı programının hazırlanması ve etkililiğinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Fatih Üniversitesi, İstanbul.
• Aydın, D. (2014). Afet sonrası psikososyal destek uygulamaları. İnsani ve Sosyal Araştırma Merkezi. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/20281/mod_resource/content/1/Makale%20-%20Afet%20Sonrası%20Psikososyal%20Destek%20Uygulamaları.pdf
• Bisson, J. I., Tavakoly, B., Witteveen, A. B., Ajdukovic, D., Jehel, L., Johansen, V. J., ... & Olff, M. (2010). TENTS guidelines: development of post-disaster psychosocial care guidelines through a Delphi process. The British Journal of Psychiatry, 196(1), 69-74.
• Çağlar, A. (2013). 2011 Van depremleri sonrası ortaöğretim öğrencilerine yönelik psiko-sosyal destek çalışmalarının değerlendirilmesi (Erciş ilçesi örneği). Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Çoban, D. (2019). Afet ve acil duruma maruz kalmış bireylerde psikososyal destek uygulamalarının bireylerin günlük yaşantısına dönüş sürecindeki etkinliğinin araştırılması. Yüksek lisans tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara.
• Erdur Baker, Ö., Yıldırım, Z., & Altun, A. (2018). Afetlerde psikolojik destek için psikolojik danışmanlara yönelik çevirimiçi eğitim geliştirilmesi. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/618564/afetlerde-psikolojik-destek-icin-psikolojik-danismanlara-yonelik-cevirimici-egitim-gelistirilmesi
• Ersoy, Ş., Nurlu, M., Gökçe, O., & Özmen, B. (2017). 2016 yılında dünyada ve Türkiye’de meydana gelen doğa kaynaklı afet kayıplarının istatistiksel değerlendirmesi. Mavi Gezegen Dergisi, 1(22), 13-27.
• Eyre, A. (2008). Meeting the needs of people in emergencies: a review of UK experiences and capability. Emerging Health Threats Journal, 1(1), 7070.
• Genç, E. Turhan, Z., & Tanhan, A. (2021). Koronavirus salgın sürecinde ve afet dönemlerinde psikolojik destek hizmeti: Aile-odaklı psikolojik müdahale programı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(4), 203-222.
• Güre, M. D. P. (2021). Yardım edenlere nasıl yardım edilecek? Afetlerde çalışan profesyonellerle bütünleyici grup terapisi uygulamaları. Sosyal Çalışma Dergisi, 6(1), 29-40.
• IASC. (2007). Mental health and psychosocial support. In Emergency settings. https://interagencystandingcommittee.org/system/files/2020-11/IASC%20Guidelines%20on%20Mental%20Health%20and%20Psychosocial%20Support%20in%20Emergency%20Settings%20%28English%29.pdf
• İlhan, T., (2015). Depremden sonra yaşantının normalleşme ve psikososyal destek süreci için bir model. International Burdur Earthquake&Environment Symposium (IBEES2015). (s. 361-367). Burdur, Türkiye.
• Jacobs, J., Oosterbeek, M., Tummers, L. G., Noordegraaf, M., Yzermans, C. J., & Dückers, M. L. (2019). The organization of post-disaster psychosocial support in the Netherlands: A meta-synthesis. European Journal of Psychotraumatology, 10(1), 1544024.
• Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (2023). Deprem bilgileri, büyük depremler. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/buyuk-depremler/
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33.
• Kılıç, M. (2005). Afetlerde psikososyal hizmetlerin etkililiği: Türk Kızılayı ve 2005 Pakistan depremi. Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• NATO (2008). Psychosocial care for people affected by disasters and major incidents. https://www.coe.int/t/dg4/majorhazards/ressources/virtuallibrary/materials/Others/NATO_Guidance_Psychosocial_Care_for_People_Affected_by_Disasters_and_Major_Incidents.pdf
• Özçelik, E. (2020). Afetlerde sosyal hizmetler. Afet ve Risk Dergisi, 3(1), 46-55.
• Pozam, E. G. (2022). Afet sonrasına yönelik psikolojik ilk yardım uygulaması’nın geliştirilmesi ve uygulanması. Yüksek lisans tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
• Ramazano, M. (2016). Türkiye’de afet ve acil durumlar sonrası yürütülen psikososyal müdahalelerin analizi ve psikososyal müdahale önerisi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Serhat, M. (2021). Türkiye’de 1999 Marmara Depremi’nden itibaren afet ve acil durumlarda psikososyal destek uygulamalarının gelişimi. Yüksek lisans tezi, Bitlis Eren Üniversitesi, Bitlis.
• Seto, M., Nemoto, H., Kobayashi, N., Kikuchi, S., Honda, N., Kim, Y., Kelman, I. & Tomita, H. (2019). Post-disaster mental health and psychosocial support in the areas affected by the Great East Japan Earthquake: A qualitative study. BMC Psychiatry, 19, 1-13.
• Seynaeveg, J.R. (2001). Psycho-Social support in situations of mass emergency. Ministry of Public Health. Brussels, Belgium.
• Seyyar, A., & Yumurtacı, A. (2016). Afet odaklı acil manevi sosyal hizmet uygulamaları bağlamında Türkiye’ye yönelik bir model önerisi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 1-24.
• Şen, A. B. (2021). Afet ve acil durumlarda akut dönem psikososyal destek müdahaleleri. 23. Ulusal Sosyal Hizmet Sempozyumu. 19-21 Kasım, Burdur, Türkiye.
• Tatoğlu, M. (2020). Acil yardım afet yönetimi programı ve travma sonrası stres bozukluğu arasındaki ilişkisi. Yüksek lisans tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• T.C. Aile Bakanlığı. (2018). Psikososyal destek nedir? https://www.aile.gov.tr/Raporlar/ATHGM/Psikosoyal_Destek_%20Nedir.pdf
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf
• Tursun, S. (2020). Elazığ depremi: Depremzedelere manevi danışmanlık ve rehberlik. Olağanüstü durumlarda manevi danışmanlık ve rehberlik: Disiplinlerarası araştırmalar, 90.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (t.y.). https://sozluk.gov.tr
• UNICEF. (2015). Van Erciş Depremleri Sonrası Yürütülen Psikososyal Destek Programlarının Değerlendirilmesi 2015. https://www.unicef.org/turkiye/raporlar/van-erciş-depremleri-sonrası-yürütülen-psikososyal-destek-programlarının-değerlendirilmesi
• Witteveen, A. B., Bisson, J. I., Ajdukovic, D., Arnberg, F. K., Johannesson, K. B., Bolding, H. B., Elklit A., Jehel, L. Johansen, V.A., Lis-Turlejska M., Nordanger, D. O., Orengo Garcia, F. Polak, A.R., Punamaki R. L., Schnyder, U. Wittmann, L. & Olff, M. (2012). Post-disaster psychosocial services across Europe: The TENTS project. Social Science & Medicine, 75(9), 1708-1714.