Latince, Orta Çağ İngilizcesi ve Türkçe Birincil Kaynaklar Işığında Belgrad Kuşatması

Yıl 2025, Sayı: 18, 184 - 195, 19.08.2025

Hülya Taflı Düzgün , Haydar Akçadağ

https://doi.org/10.21733/ibad.1646820

Öz

Konstantiniyye, bazı tarihçiler tarafından Hristiyan dünyasının savunma hattı ve Yeni Roma olarak değerlendirilmiş; fethi ise Latin Batı ve Ortodoks Doğu açısından genellikle en önemli siyasi ve dinî olaylardan biri olarak kabul edilmiştir. Buna karşılık, Latince ve Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınmış temel eserlerde Belgrad Kuşatması, Hristiyan dünyası açısından Hristiyanlığın direniş sembolü ve meşru üstünlüğünün bir tezahürü olarak değerlendirilmesine, Türkler açısından ise stratejik bir geri çekilme olarak algılanmasına rağmen, daha sınırlı biçimde ele alınmıştır. Belgrad Kuşatması’nın, Latin Batı’da haçlı ruhunun yeniden canlandığı bir gelişme olarak yorumlanması, Konstantiniyye’nin fethinin Batı dünyasını sürüklediği umutsuzluk ve kin atmosferinin de bir göstergesi niteliğindedir. Batılı birincil kaynaklar, Osmanlıların Avrupa’da toprak kazanma uğruna sergilediği şiddet ve yıkıma odaklanırken; doğulu kaynaklar, bu süreci topyekûn bir Hristiyan direnişi şeklinde yansıtmaktadır. Bu çalışma, doğulu ve batılı tarihsel ve edebî anlatılarda Belgrad Kuşatması bağlamında vahşet ve erdem temsillerinin nasıl birlikte ele alındığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ayrıca, kendisini “iki kara ve iki denizin hükümdarı” olarak tanımlayan II. Mehmed’in başarısız Belgrad Kuşatması girişimini, Türkiye Türklerinin tarihsel hafızasında yeniden gündeme taşıması bakımından da dikkat çekicidir. Daha açık bir ifadeyle, Osmanlı’nın Avrupa’daki yayılımının ve Balkan coğrafyasındaki etkinliğinin kesintisiz bir ilerleyiş olmadığının ortaya konulması, Osmanlı Türklerinin direncine işaret etmektedir. Bu çalışma, Belgrad Kuşatması’nın yalnızca Batılı değil, aynı zamanda Doğulu bakış açısıyla da taşıdığı önemi incelemektedir. Bu çerçevede, tarihsel anlatıların tarafsız olamayacağı savından hareketle, söz konusu ikilikler Yeni Tarihselcilik yöntemiyle tartışmaya açılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Orta çağ , Tarih , Edebiyat , Belgrad , Yeni Tarihselcilik

The Siege of Belgrade Through the Primary Sources of Latin, Middle English, and Turkish

Öz

While some historians regard Constantinople as a stronghold of Christendom and a successor to New Rome (Nova Roma), its conquest is often considered the most significant political and religious event for both the Latin West and the Orthodox East. In contrast, the siege of Belgrade has received only limited attention in primary sources written in Latin and Ottoman Turkish, despite being seen as a symbol of Christian resilience, an assertion of Christian superiority, and a strategic setback for the Ottomans. This episode also illustrates how the crusading spirit of the Latin West appeared to revive in response to the fall of Constantinople, which had plunged Christendom into a state of despair and crisis. Western sources often portray the Ottomans as brutal invaders driven by expansionist ambitions, whereas Eastern narratives emphasize a unified Christian resistance. This paper explores how depictions of both brutality and virtue coexist in historical and literary accounts of the siege of Belgrade from Western and Eastern perspectives. In doing so, it draws attention to the failed campaign of Mehmed II—who styled himself as “the lord of the two lands and the two seas”—and reconsiders its significance for Turkish historiography. By challenging the notion of uninterrupted Ottoman expansion in the Balkans, the study also suggests a counter-narrative that underscores Ottoman adaptability and resilience. Employing the methodology of New Historicism, this paper argues that historical narratives are shaped by ideological positions and cannot remain neutral.

Anahtar Kelimeler

Middle Ages , History , Literature , Belgrade , New Historicism

Kaynakça

• Àgoston, G. (2005). Guns for the sultan: military power and the weapons ındustry in the Ottoman Empire. Cambridge.
• Akbari, S. C. (2009). Idols in the East European representations of Islam and the orient, 1100-1450. Cornell University Press.
• Angold, M. (2014). The fall of Constantinople to the Ottomans: Context and consequences. Routledge.
• Bain, R. N. (1982). The siege of Belgrade by Muhammad II, July 1-23, 1456. The English Historical Review.
• Bonnie, M-H. (2002). Sanctity, savagery and saracens in capystranus: fifteenth century Christian-Ottoman Relations. Al-Masāq.
• Cantor, P. A. (1993). Stephen Greenblatt’s new historicist vision. Academic Questions.
• Fodor, P. (2008). The Ottoman Empire, Byzantium, and Western Christianity: The ımplications of the siege of Belgrade, 1456. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae.
• Hohendahl, P. U. (1992). A return to history? The new historicism and its agenda. Duke University Press.
• Hopper, et al. (1551). Aeneae syluii piccolominei senensis, qui post adeptum pontificatum pius eius nominis secundus appellatus est, opera quæ extant omnia. nunc demum post corruptissimas editiones summa diligentia castigata& in unum corpus redacta, quorum elenchum uersa pagella indicabit. Basileae.
• Housley, N. (2013). Crusading and the Ottoman threat, 1453-1505. Oxford University Press.
• Housley, N. (2004). Crusading in the fifteenth century: message and impact. Palgrave Macmillan.
• Housley, N. (2017). The crusade in the fifteenth century: converging and competing cultures. Routledge.
• Housley, N. (1992). The later crusades, 1274—1580: from Lyons to Alcazar. Oxford University Press.
• Ibn Kemal. (1954–1957). Tevârih-i Âl-i Osmân, VII. defter. Çiğdem Turan (Ed.). 1st facsimile, 2nd critical transcription, 1/5, III/5. Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Kramer, L., & Maza, S. (Eds.). (2006). A companion to Western historical thought. Blackwell Publishing.
• Lapina, E., Susanna, A. T., April, J. M., & Laura, J. W. (eds). (2017). The crusade and visual culture. Routledge.
• Mazower, M. (2000). The Balkans: A short history. The Modern Library.
• Mengüç, M. C (2014). The Türk in Aşıkpaşazâde: A private individual’s Ottoman history. The Journal of Ottoman Studies, XLIV, 45–66.
• O’Callaghan, J. F. (2014). The last crusade in the West: castile and the conquest of Granada. University of Pennsylvania Press.
• Özkan, S. H. (2021). The capital of the Ottoman Empire in Europe: Belgrade on the frontier (Serhad) city (1521-1789). Selçuk Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 53, 335-351. https://dergipark.org.tr/en/pub/sutad/issue/67862/1052633
• Pilat, L., & Ovidiu, C. (2018). The Ottoman threat and crusading on the eastern border of christendom during the 15th century. Brill.
• Saraç, Y. et al. (2007). Osmanoğulları'nın tarihi: Tevarih-i Âl-i Osman. Gökkubbe.
• Schimmel, A. (1985). And Muhammad ıs his messenger, the veneration of the prophet in Islamic piet. The University of North Carolina Press.
• Shepherd, H. A. (1995). Capystranus middle English romances. Norton.
• Tolan, J. V. (2002). Saracens Islam in the medieval European imagination. Columbia University Press.
• Tulum, M. (1977). Târı̂h-i Ebü'l-Feth / Tursun Bey. Baha Matbaası.
• Veeser, H. (Ed.) (1989). The new historicism. Routledge.