Sayın Yazar(lar),

Bu yazımızda sizlere iThenticate ya da benzeri programların rapor sonuçlarının yorumlanması hakkında kısaca bilgi vermek istiyorum. Öncelikle iThenticate ya da benzeri yazılımlar yardımcı programlardır ve temelde çalışmanın BENZERLİK (Similarity) tespitini yaparak hem yazar(lar)a hem de editörlere kontrol amaçlı kolaylık sağlarlar. Yani programların temel işlevi intihali/aşırmayı tespit etmesi değildir. Bununla birlikte program yüzde yüz doğrulukla da çalışmaz. Bunun birçok nedeni vardır (kısıtlar: kitaplar ya da çevrimdışı kaynakların taranmaması vb.).

Ancak bu yazılımlar, ilgili çalışmanın diğer çalışmalarla olan benzerliğini ortaya koyması bakımından oldukça faydalı olmaktadır.

Program, kısıtlar dahilinde, çalışmanın ne kadar ÖZGÜN olduğu hakkında fikir verebilir. Yani bir yerden ne kadar çok kopyala-yapıştır ile cümle/paragraf alınırsa, takdir edersiniz ki çalışmanın özgünlüğü de o derece zayıflar. Yani benzerlik oranı ne kadar yüksekse çalışmanın özgünlüğü de o kadar düşecektir.

Yüksek benzerlikten kaçınmak için atıf yöntemlerini doğru uygulamakta fayda vardır.

Bir kişinin atıfını olduğu gibi aktaracaksak bunu tırnak içinde göstermek direk atıf yöntemidir (ki bunun da belli oranlarının olduğu ve çok fazla kullanımına sıcak bakılmadığı da unutulmamalıdır). Programda tırnak içi atıfları yoksay dediğimizde benzerlik oranı buna bağlı olarak düşmektedir.

Ancak yazarlarımızın özellikle bu konuda şikayetleri olduğunu fark ettik. Örneğin paragraf olduğu gibi başka bir kaynaktan alınmış ve sonunda da kaynak gösterilmiş. Bunun neresi yanlış/intihal diyor? yazarlarımız.

Öncelikle bu bir intihal değil atıf hatasıdır. Neden?

Çünkü intihal (plagiarism) aşırma demektir. Ve bir çalışmanın intihal oranı %0 olmalıdır. Benzerlik (similarity) ise çalışmanın özgünlüğü ile ilgili bir kavramdır.
Paragraf olduğu gibi başka kaynaktan kopyala/yapıştır yapılarak sonuna da atıf yapılmış olsun. Bu durumda intihal yoktur. Ancak yüksek benzerlik ve atıf hatası sorunu vardır. Yazarın fikri olduğu gibi alındığı için direk alıntı yöntemi kullanılmalıdır.

Aksi halde atıf hatası olarak karşımıza çıkar ve de benzerlik oranını arttırarak çalışmanın özgünlüğünü azaltır. Bunun yerine yazarın ana fikrine sadık kalıp, kendi cümlelerimizle yorumlayarak ve yine o yazara atıf yaparak aktarırsak bu endirek atıf olacaktır ve doğru yöntem de budur. Atıf yöntemleri için aşağıda ayrı başlık açılmıştır inceleyebilirsiniz.

Programların bir diğer faydası da gözden kaçan/unutulan atıf göstermeme durumlarını tespit etmemize imkan sağlamasıdır. Diyelim ki program bir paragrafı tamamen kırmızı ile işaretledi. Alınan rapor öncelikle bu paragrafın  başka bir kaynaktan alındığı bilgisini bize verir. Sonra o paragrafın atıfı var mı yok mu o kontrol edilir. Eğer atıf varsa bu kırmızı işaretli yer benzerlik sorunu içermektedir. Eğer atıf da yoksa bu hem intihal hem benzerlik sorunu olduğunu gösterir. Her iki durumda da ilgili paragrafın düzenlenmesi gerekir.

Bu durum, yani kaynağın olmaması, intihal/aşırma suçuna girmektedir ki bunu hem dergimizin hem de siz yazarlarımızın yaşamasını istemeyiz. Ciddi hukuksal sonuçları ve yaptırımları olan bir durumdur.

Sonuç olarak iThenticate ya da benzeri programlar doğrudan bir intihal programı değildir (ki bu konudaki nihai kararı da hukuki merciler verir).

Ancak bu yazılımlar(lar) bizlere yukarıda da belirtilen hususlarda kontrol amaçlı oldukça faydalı olduğu da unutulmamalıdır.

Saygılarımızla...

Dr. Kazım Sarıçoban

İKTİSAD Editör

Daha fazla bilgi için bkz.

https://apastyle.apa.org/style-grammar-guidelines/citations

https://apastyle.apa.org/style-grammar-guidelines/citations/plagiarism

Atıf Yöntemleri:

1) Direkt, (quotation, tam alıntı);

Bu tür alıntılar, kaynak eserden olduğu gibi alınır. Sayfa numarası gerektirir. Bunun için yazar adı ve eser kökü belirtilmelidir. Alıntı tırnak (“….”) içinde olmalıdır.

Tırnak içerisindeki ifadede yer alan hem fikir hem de sözcükler zikredilen yazara aittir. Araştırmacı sadece aktaran durumundadır. Bu yüzden de sayfa numarası zorunlu olarak belirtilmelidir.

2) Endirekt, (in-text citation, anma, gönderme, atıf yapma). 

Bu tür alıntılar yazarın zikrettiği fikir için yapılır. Yine de kaynak belirtilir. Tırnak (“….”) gerektirmez.

Endirekt alıntılarda sadece bir fikir olmalıdır. Fikir zikredilen yazara, sözcükler zikreden yazara aittir. Yazar bu kurala bir başkasının fikrine saygı duymak için uyar. Kaynak bir makalenin, bir kitabın bütünü ya da bir çalışmanın bir kesiti olabilir. Fikir bu eserlerin tümünde ya da bir kısmında dile getirilmiş olabilir. Bazen sayfa aralıkları belirtilerek sayfa numarası da verilebilir.

Kaynak:

https://www.ybu.edu.tr/kutuphane/contents/files/apa.pdf