Etik İlkeler ve Yayın Politikası

Yayın Etiği

Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi’nin yayın etiği ile açık erişim politikası Yayın Etiği Komitesi’nin (Committee on Publication Ethics, COPE) açık erişimde yayınladığı kılavuzlar ve politikalar doğrultusunda (Örneğin “Yayın Etiği Komitesi (COPE) Davranış Kuralları ve Dergi Editörleri İçin En İyi Uygulama Kılavuzları; “Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors” ve “COPE Best Practice Guidelines for Journal Editors”) yayın sürecinin tüm bileşenlerinin etik ilkelere uyması gerektirmektedir.

Makalelerde kullanılan verilerin manipüle edilmesi ve uydurma verilerin kullanılması gibi durumlar tespit edilirse, makale yazarının çalıştığı kuruma bu durum resmi yollardan bildirilecek ve makale yayına kabul edilmeyecektir. Dergimiz, editörya ve/veya hakemler tarafından verilen dönütlere göre yazarlardan analiz sonuçlarına ilişkin çıktı dosyalarını isteme hakkına sahiptir.

Aşağıda, yayıncının, dergi editörünün, hakemlerin ve yazarların etik sorumlulukları yer almaktadır.

Yayıncının Etik Sorumlukları
Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi’nin yayıncısı olan Disiplinlerarası Eğitim ve Araştırma Derneği kâr amacı gütmeyen, kamu yararını gözeten bir sivil toplum kuruluşudur.

Derginin Editörler Kurulu’nu, Disiplinlerarası Eğitim ve Araştırma Derneği Yönetim Kurulu oluşturur. Editörler Kurulu üyeleri, eğitim bilimlerinin bilim dalları gözetilerek her üye beş yıl için görevlendirilir. Editörler Kurulu başkanı olarak bir editör ve duruma göre bir ya da birden fazla editör yardımcısı ile alan editörleri belirlenir. Yayıncı tarafından belirlenen editörler kurulu sekretaryası da yayın sürecinde aktif sorumluluk alır.

Editör, makalenin konusuna göre, gerekli olduğunda Editörler Kurulu üyesi olmayan öğretim üyelerine alan editörü olarak incelemesi için makale gönderebilir.

Editörler Kurulu’nun Etik Sorumlulukları
• Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi’nde yayınlanan her makaleden Editörler Kurulu sorumludur. Bu sorumluluk kamu yararını düşünerek bağımsız olarak karar vermeyi gerektirir. Editörlerin alacağı tüm kararlar yayıncıdan ve diğer kişi ve kuruluşlardan bağımsızdır.
• Editörler Kurulu, yayın, kör hakemlik, değerlendirme süreci, etik ilkeler gibi dergi politikalarının belirlenmesi ve uygulanmasını sağlar.
• Editörler Kurulu yazarlarının telif hakkını korur.
• Editörler kurulu, makale yayım sürecinde fikri mülkiyet hakları, bilimsel-etik olmayan davranışlarla, intihalle, atıf çeteciliğiyle ilgili önlemleri alır.
• Editörler Kurulu, her makalenin kayıtlarını, dergiyle ilgili yazışmaları elektronik olarak saklar.

Editör, Editör Yardımcıları ve Alan Editörlerinin Etik Sorumlulukları
• Editörler, hakemlerin ve yazar(lar)ın bilgi gereksinimlerini karşılama konusunda sorumluluk üstlenirler.
• Editörler, makalelerin yayımlanmasına karar verirken, makalelerin bilimsel alanyazına, okuyucu, araştırmacı ve uygulayıcılara katkı sağlamasına özen gösterirler.
• Editörler, makalelerle ilgili olumlu ya da olumsuz karar verirken, makalelerin özgün değeri, alana katkısı, araştırma yönteminin geçerli ve güvenirliği, anlatımın açıklığı ile derginin amaç ve kapsamına uygunluğunu göz önünde tutarlar.
• Editörler, başvurusu yapılan makalelerin etik ve bilimsel bir sorunu olmadığı durumlarda ön değerlendirme aşamasına alırlar.
• Editörler, ön değerlendirmeden geçen makalelere kör hakemlik ve değerlendirme süreci politikalarını uygular, her makalenin süresi içinde değerlendirilmesini sağlarlar.
• Editörler, makaleleri alan editörleri ve hakemlerin uzmanlık alanlarını dikkate alarak gönderir, değerlendirmelerin yansız ve bağımsız yapılmasını desteklerler.
• Editörler, makalenin yansız değerlendirilmesi için editörler, hakemler ve yazar(lar) arasındaki çıkar çatışması yâda ilişkisi olup olmamasını göz önüne alırlar.
• Editörler, hakem havuzunun geniş bir yelpazeden oluşması ve her yıl güncellenmesi için çaba harcarlar.
• Editörler bilimsel olmayan değerlendirmeleri engellerler.
• Editörler akademik görgü kurallarına uymayan değerlendirmeleri engellerler.
• Editörler makalelerdeki hata, tutarsızlık ya da yanlış yönlendirmelerin düzeltilmesini sağlarlar.
• Editörler yazarlara ve hakemlere açıklayıcı ve bilgilendirici şekilde bildirim ve dönüş sağlanmalıdır.
• Editörler yayın sürecinde görev alan herkesle iletişim içinde olur, belirli aralıklarla toplantı düzenlerler.
• Editörler değerlendirilen makalelerdeki kişisel verilerin korunmasını sağlarlar; yazar, hakem ve okuyucuların bireysel verilerini korurlar.
• Editörler makalelerde insan ve hayvan haklarının korunmasına özen gösterirler.
• Editörler makalenin katılımcılarının açık onayının belgelendirilmesini önemserler, makalenin katılımcılarına ilişkin etik kurul onayı, deneysel araştırmalarda izinleri olmadığında makaleyi reddederler.
• Editörler yayımlanan makalelerin içeriğinin başka yayınların fikri mülkiyet haklarını ihlal etmemesi konusunda gerekli önlemleri alırlar; özgünlük-benzerlik denetimini yaparlar.
• Editörler, yayınlanan makalelerin fikri mülkiyet hakkını korur, ihlal olması durumunda derginin ve yazar(lar)ın haklarını savunurlar.
• Yeni editörler, çalışmalara yönelik olarak önceki editör(ler) tarafından verilen kararları ciddi bir sorun olmadıkça değiştirmemelidir.
• Editörler, yayımlanan makalelere yönelik tutarlı eleştirileri dikkate alırlar, eleştirilen makalelerin yazar(lar)ına yanıt hakkı tanırlar.
• Editörler olumsuz sonuçları içeren çalışmaları da göz önünde bulundururlar.
• Editörler dergiye iletilen şikâyet ve önerileri inceler ve gerekli açıklamaları yaparlar.

Hakemlerin Etik Sorumlulukları
Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi makale değerlendirme sürecinde iki yönlü kör hakemlik ilkesi (yazar/yazarların hakemleri, hakemlerin yazar(lar)ı tanımadıkları) uygulanır. Hakemler yazarlar ile doğrudan iletişim kuramaz. İletişim makale değerlendirme formları ve metin üzerinde belirtilen notlar ile düzeltme istemleri dergi yönetim sistemi üzerinden editörlerce yazar(lar)a iletilir. Hakemler aşağıdaki etik sorumlulukları taşır;
• Hakemler yalnız uzmanlık alanı ile ilgili makaleleri değerlendirmeyi kabul etmelidir.
• Hakemler, değerlendirmeyi yansızlık ve gizlilik içinde yapmalıdır. Bu ilke gereğince inceledikleri makaleleri değerlendirme sürecinden sonra yok etmelidir. İnceledikleri çalışmaların sadece nihai versiyonlarını çalışma yayınlandıktan sonra kullanabilir.
• Hakemler değerlendirmeyi kabul etmemelerini gerekçelendirmelidir.
• Değerlendirme sürecinde çok önemli bir gerekçe olmadıkça (sağlık sorunu, çıkar çatışması vb.) makaleyi değerlendirme sürecinden çekilmemelidir.
• Hakemlerden çıkar çatışmaları bulunmayan makalelere hakemlik yapmayı kabul etmeleri beklenmektedir. Hakemler, çıkar çatışması-çıkar ilişkisi olduğunu anladıklarında, makaleyi değerlendirmeyi reddederek, editörlere bilgi vermelidir.
• Hakemler, değerlendirmeyi akademik görgü kurallarına uygun biçimde, yapıcı bir dille yapmalı, hakaret ve düşmanlık içeren kişisel yorumlardan kaçınmalıdır.
• Hakemlerin saldırgan ve/veya bilimsel olmayan yorumlarda bulundukları tespit edildiğinde yorumlarını yeniden gözden geçirmeleri ve düzeltmeleri için editör ya da editörler kurulu tarafından kendileriyle iletişime geçilebilmektedir.
• Hakemler değerlendirmesini kabul ettikleri makaleyi süresi içinde ve yukarıda belirtilen etik sorumluluklar çerçevesinde değerlendirmelidirler.

Yazarların Etik Sorumlulukları
Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi’ne makale başvurusu yapan yazar(lar)ın etik sorumlulukları:
• Yazar(lar) başka yerde yayımladıkları ya da yayımlanmak üzere gönderdikleri bir makalesini, makalesini Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi ' ne göndermemelidir.
• Yazar(lar) aynı anda birden fazla makalesini Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi’ne göndermemelidir.
• Yazar(lar) Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi’ne özgün makale göndermelidir.
• Yazar(lar)ın başka çalışmalardan yararlanmaları durumunda eksiksiz ve doğru bir biçimde atıfta bulunmaları ve/veya alıntı yapmaları gerekmektedir.
• Makaleye katkı sağlamayan kişilerin adı, yazar olarak yazılmamalıdır.
• Yayımlanmak üzere başvurusu yapılan bir makalenin yazar sırasını değiştirme, yazar çıkartma, yazar ekleme önerilmemelidir.
• Yayınlanma başvurusu yapılan makaleyle ilgili çıkar çatışması-çıkar ilişkisi olan kişileri editörlere bildirmelidir. Çıkar çatışmasının nedeni editöre açıklanmalıdır.
• Yazarların, hakem sürecindeyken çalışmalarına ilişkin ham verileri editörler kuruluna iletmesi istenebilir, bu durumda yazarların ham verilerini editörler kuruluyla paylaşmaları beklenmektedir.
• Yazarlar, yayımlanan bir makaleye ilişkin verileri 5 yıl süreyle saklamakla yükümlüdürler.
• Yazarlar çalışmalarında bir hata tespit ettiklerinde editörü ve editörler kurulunu bilgilendirmeli, düzeltme ya da geri çekme süreci için işbirliği kurmalıdırlar.
• Yazar(lar), makalelerinde kullandıkları verilerin kullanım haklarına, araştırma-çözümlemelerle ilgili izinlerin ya da üzerinde araştırma yaptıkları katılımcıların onayının alındığını belgelemelidirler.
• Yazar(lar)ın yayınlanmış, erken görünüm veya değerlendirme aşamasındaki çalışmasıyla ilgili bir hatayı fark etmesi durumunda, dergi editörünü bilgilendirme ve düzeltme işlemlerinde editörle işbirliği içinde yapma yükümlülüğü bulunmaktadır.
• Yazar(lar), etik kurul kararı gerektiren deney, ölçek, görüşme, odak grup çalışması gibi nicel ya da nitel yöntemlerle veri toplamayı gerektiren araştırmalar için etik kurul onayı aldığını yöntem bölümünde belirtmeli, etik kurul kararını gösteren belgeyi makalenin başvurusuyla birlikte sisteme yüklemelidir.
• Olgu sunumlarında onam formunun alındığına ilişkin bilgiye makalede yer vermelidir.
• Yazar(lar), veri toplama sürecinde etik ilkelere özen gösterdiklerinin kanıtlarını (başkalarının ölçek, anket, fotoğraf gibi belgelerinin kullanılması için kendilerinden izin alınması gibi) makale içinde sunmalıdır.
• Yazarlar makalelerinde araştırma ve yayın etiği ile fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğu belirtilmelidir.
• Araştırma insan ve hayvan denekler üzerinde gerçekleştirilmiş ise araştırmanın uluslararası bildiriler, kılavuzlar vb uygun gerçekleştirildiği bildirilmelidir.
• Yazar(lar)dan derleme makaleler ve hazır veriler (PİSA sınavları vb.) için etik kurul onayı istenmez.

Etik kurul kararı gerektirmeyen makalelerde de etik kurul kararının gerekmediği, makalenin yöntem bölümünde belirtilmelidir.

İntihal ve Etik Dışı Davranışlar
Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi’ne gönderilen tüm makaleler basılmadan önce IThenticate (http://www.ithenticate.com/) ya da Turnitin (https://www.turnitin.com/) yazılım programı ile taranmaktadır. Benzerlik oranı toplamda %20, tek bir kaynak için ise %3’nin altında olan makaleler kabul edilir. Bu oranı aşan makaleler gözden geçirilmesi ve yeniden düzenlenmesi için yazarlara geri gönderilir, intihal ya da etik dışı davranışlar tespit edilirse reddedilir.

Aşağıda etik dışı bazı davranışlar listelenmiştir:
• Çalışmaya fikren katkıda bulunmayan kişilerin yazar olarak belirtilmesi.
• Makalenin birden fazla yerden yayınlanması.
• Makalenin dilimleme (tek bir çalışmadan birden fazla makale yayımlanması) sonucu yazılmış olması.
• Makale yazarın yüksek lisans/doktora tezinden üretilmişse bunun belirtilmemesi.
• Makale bildiri ya da bir projeden üretilmişse bunun belirtilmemesi.
• Makalede kullanılan verilerin veri toplama tarihinde değişiklik yapılması.
• Araştırmada elde edilen sonuçların değiştirilmesi
• Gönderilen makalelere ilişkin çıkar çatışmalarının bildirilmemesi.
• Çift taraflı kör hakemlik sürecinin deşifre edilmesi.

Etik İlkelere Uymayan Durumun Editöre Bildirilmesi
Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi’nde editörler, hakemler, yazarlar ile ilgili etik ilkelere uymayan bir davranış ya da değerlendirme sürecindeki, erken görünümdeki ya da yayımlanmış bir makale ilgili etik olmayan bir durumla karşılaşılması durumunda DergiPark Web sayfaları iletişim kısmında yer alan İletişim sektöründe bulunabilecek Editör e-posta adresine ileti yoluyla bildirilmesi gerekir.

Değerlendirme Süreci
• Makale değerlendirme süreci “Değerlendirme Süreci” sekmesi altında detaylı bir şekilde açıklanmaktadır.
• Yazarlar tarafından yapılacak düzeltme işlemeleri önerilen düzeltmelerin niteliğine bağlı olarak değişmektedir. İstenen düzeltmelerin iş yüküne göre yazar/yazarlara en az bir aylık, en fazla ise altı aylık düzeltme süresi tanınmaktadır.